Geven en ontvangen van feedback

Feedback geven gaat vaak ongemerkt. Je geeft eigenlijk terug wat iemand doet, maar helaas wordt daar vaak een veroordelende toon aan gehangen. Dit maakt dat veel feedback niet aankomt, want iemand die veroordeeld wordt schiet in de verdediging. Daarom zijn er een aantal regels opgesteld om feedback te geven. Op die manier is de kans groter dat de feedback aankomt. Wat is feedback geven en hoe kun je dat het beste aanpakken? Maar ook: hoe kun je zelf feedback ontvangen?

Wat is feedback geven?

Feedback geven is informatie aan de ander geven over hoe je zijn gedrag waarneemt, begrijpt, ervaart en wat de gevolgen zijn van zijn gedrag voor jou. Hieruit blijkt al dat feedback altijd vanuit jezelf gegeven wordt – het is een ik-boodschap. Op die manier geef je je eigen interpretatie weer van het gedrag. Nu kan er een discussie ontstaan over dit gedrag, de bedoelingen van diegene en jouw beleving.

Johari venster

Het Johari Venster is bedacht door Joe Luft en Harry Ingham. Zij hadden het over vier gebieden van iemands persoonlijkheid. Hieronder horen:

• Vrije ruimte: Een gebied dat voor de persoon zelf is en voor anderen onbekend. Hierover wordt met anderen gepraat.
• Blinde vlek: Een gebied dat voor de persoon onbekend is, maar dat anderen wel kennen. Dit gebied kan kleiner worden door feedback van anderen.
• Verborgen gebied: Een gebied dat bij de persoon zelf wel bekend is, maar dat buitenstaanders niet kennen – het privédomein. Hierover kan de persoon praten als hij dat zelf wil, maar zal alleen gebeuren als de relatie goed is.
• Onbekende zelf: Dit gebied is onbekend voor de persoon zelf en voor anderen – vaak wordt dit ook wel als het onderbewuste aangemerkt. In de gewone communicatie tussen mensen blijft dit gebied onbesproken.

Duidelijk is dus dat iemand zichzelf kan ontwikkelen door feedback te krijgen. Mogelijk is diegene zich onbewust van de effecten van zijn gedrag op anderen. Of het kan dat hij geen idee heeft wat hij doet of hoe hij het anders zou kunnen doen.

De feedbackregels

Om te zorgen dat iemand ook daadwerkelijk jouw feedback hoort, zijn er een aantal regels opgesteld. Feedback is voor veel mensen moeilijk – het is immers vaak iets wat niet strookt met hun zelfbeeld en daarom moeilijk te verwerken. Het ego krijgt een dreun.

De regels

• Gedrag: De feedback moet gericht zijn op waargenomen en aanwijsbaar gedrag
• Beschrijving: Feedback is een beschrijving van gedrag, geen interpretatie
• Specifiek: Feedback is gericht op concrete en duidelijk omgeschreven gedragingen (vermijd “nooit” en “altijd”, dit maakt het algemeen)
• Recent: Geef feedback zo snel mogelijk
• Gewenst: Geef alleen feedback als de ander wil ontvangen (“Sta je open voor feedback?”)
• Veranderbaar gedrag: Geef feedback over iets wat de ander kan veranderen
• Uitnodiging: Feedback geef je op zo’n manier dat het de ander uitnodigt te reageren of er iets mee te doen
• Ik-boodschap: beredeneer vanuit jezelf – een beschrijving van recent gedrag, een mededeling over welke gevoelens dat gedrag uitlokt bij jou en wat de gevolgen zijn van dat gedrag voor jou
• Eerlijk: Geef feedback zoals je het voelt, zwak het niet af.

Voorbeelden

Denk eens na over wat het volgende bij jou teweeg brengt:

1. “Ik vind dat je morgen wel eens op tijd mag zijn.”
2. “Doe niet zo stom.”
3. “Ik zie dat je boos op me bent.”
4. “Je praat altijd zo hard tegen me.”
5. “Je bent er niet. En dat was vorig jaar ook al zo.”
6. “Ik vind het moeilijk naar je te luisteren, omdat je zo’n zware stem hebt.”
7. “Ik merk dat je armen en benen erg bewegen. Ik word dan onrustig. Ik heb er dan moeite mee naar je te luisteren.”

Waarschijnlijk roepen de eerste zes uitspraken verontwaardiging op of misschien wel boosheid. Op zo’n moment heeft de feedback geen zin meer; je hoort het amper en verwerkt het nog minder. Dit betekent dat jouw feedback ook bij de ander (vaak) verloren zal gaan. Bovendien:

• De eerste, tweede en vierde zin zijn veroordelend.
• De derde zin is een interpretatie – misschien is degene gewoon zeer geconcentreerd.
• De vierde zin bevat “altijd” – zal diegene echt áltijd hard praten? Misschien doet hij het onbewust of omdat jij erdoor heen praat!
• De vijfde zin is niet recent en een verwijt.
• De zesde zin is iets wat de ander niet kan veranderen. Omdat dit onveranderbaar gedrag is, kan de ander hier niets mee doen.

De zevende zin daarentegen geeft je echt het idee dat je iets kan doen: door je armen en benen stil te houden, zorg je dat de ander jou beter hoort. Misschien ben je wel zenuwachtig en heb je helemaal niet door dat je zo beweeglijk bent dat de ander zich eraan stoort.

Feedback ontvangen

Zoals gezegd wordt feedback vaak niet op de juiste manier gegeven. Als jij hierdoor heen kan prikken, kun je veel van feedback leren. Niet iedereen kent de feedback regels of kan ze juist toepassen. Door open te staan voor de ander en te proberen een objectieve houding aan te nemen, kun je mogelijk met doorvragen concreet krijgen wat de ander zo stoort. Probeer daarbij je gevoelens (‘in de verdediging schieten’) uit te stellen, luister naar wat de ander zegt en vraag wat hij bedoelt.
Vervolgens is de vraag of jij het terecht vindt wat de ander zegt. Feedback is nog subjectief; de ander kan zich vergissen of bijdraaien als hij jouw motivatie hoort. Soms zegt het ook meer over diegene dan over jou. Ben je het eens met de feedback, ga dan na of je iets aan je gedrag kunt (en wilt) veranderen. Soms is bewustzijn al voldoende: als je weet dat je beweeglijk wordt als je zenuwachtig bent, kun je ontspanningsoefeningen doen. Op die manier kun mensen luisteren naar wat je zegt in plaats van je armen en benen in de gaten te houden.
Ook kun je reageren op de feedback, maar wel in de ‘ik-boodschap’. Dit kan zijn dat je het er niet mee eens bent, een uitleg over je motivatie van je gedrag of simpelweg bedanken voor het inzicht. Tevens kun je natuurlijk eens anderen mensen vragen of zij dit ook zo zien! Dit is zeker interessant als je feedback krijgt op gedrag waarvan je je helemaal niet bewust was en niet zeker weet in hoeverre dit voor één persoon geldt.

Dus om feedback te ontvangen:

• Sta open voor wat de ander zegt
• Stel je gevoel even uit/schiet niet direct in de verdediging (objectiviteit)
• Luister eerst naar wat de ander zegt en vraag wat hij bedoelt
• Ga bij jezelf na of je de feedback terecht vindt
• Kijk of je het gedrag kan (en wilt) veranderen
• Reageer met de ik-boodschap.