Ik heb altijd gelijk: tunnelvisie

Tunnelvisie is het hebben van een overtuiging die niet altijd juist is. In sommige gevallen zijn er goede tegenbewijzen, die de persoon met tunnelvisie niet wil inzien of niet kan inzien. Mensen met tunnelvisie staan er soms om bekend altijd gelijk te willen hebben. Vaak zijn ze ook overtuigd van hun eigen gelijk zonder dat ze op andere gedachten te brengen zijn.

Wat is tunnelvisie?

Tunnelvisie is het niet waarnemen van dingen die men logischerwijs wel waar zou kunnen nemen, en waardoor een foutieve berekening, uitslag of overtuiging ontstaat. Het niet waarnemen van deze dingen kan ontstaan uit onkunde, onmogelijkheid of uit onwil. Een eenmaal ingenomen standpunt kan moeilijk losgelaten worden.

Iemand met tunnelvisie is overtuigd van zijn eigen denken, soms zelfs wanneer er andere aanwijzingen zijn die bewijzen dat zijn overtuiging onjuist is. In rechtszaken bijvoorbeeld kunnen rechter en advocaat ervan overtuigd zijn dat iemand de dader is, zelfs wanneer deze dit tegenspreekt. In sommige gevallen wordt de onschuldige verdachte pas na jaren weer gehoord, nadat er nieuwe harde bewijzen op tafel zijn gekomen.

In het dagelijkse leven staat iemand met tunnelvisie ook wel bekend als een persoon die altijd gelijk wil hebben.

Ik heb altijd gelijk

Tunnelvisie is geen vreemd verschijnsel. Onze hersenen werken zeer complex en hebben veel informatie te verwerken. Het denksysteem kan aardig overbelast raken. Om dit tegen te gaan, wordt alleen de belangrijke informatie uitgefilterd en onthouden. De onbelangrijke informatie verdwijnt naar de achtergrond. Wanneer we eerder al vermoedens hadden en er komt informatie binnen die deze vermoedens bevestigen, dan nemen we deze waarnemingen al snel voor juist aan. Hierdoor is een probleem sneller opgelost en hoeft het denksysteem niet meer belast te worden.

Voorbeeld: een moeder ontdekt dat er vijf euro uit haar portemonnee ontbreekt. Ze verdenkt haar puberzoon omdat deze al eens eerder geld uit haar portemonnee heeft gehaald. Echter, zoon zegt dat hij ditmaal echt geen geld uit haar portemonnee heeft gehaald. Moeder heeft zo haar twijfels. Wanneer ze de volgende dag zijn kamer opruimt, vindt ze vijf euro op zijn bureau. Hiermee wordt haar vermoeden bevestigd en beschuldigt zoon van diefstal. Dat zoon zegt deze vijf euro van oma gekregen te hebben, doet er niet toe. Moeder zit in haar tunnelvisie: haar vermoeden wordt bevestigd en dit lost het hele probleem snel op. Een week later hoort ze van oma dat deze vijf euro aan haar zoon heeft gegeven. Het zal nu zeer moeilijk zijn voor moeder om haar fout toe te geven. Het ingenomen standpunt is bijna niet meer terug te draaien. De meeste mensen zullen liever zwijgen dan de fout alsnog toegeven.

Sommige mensen hebben meer last van tunnelvisie dan anderen. Stress kan tunnelvisie veroorzaken en versterken. Tunnelvisie is geen bewuste keuze maar een onbewust mechanisme van de hersenen. Het proberen te onderdrukken van tunnelvisie heeft vaak een averechts effect: mensen zijn geneigd zich meer te gaan richten op het eigen standpunt.

Tunnelvisie in de politiek

In de politiek komt vaak tunnelvisie voor. Politici kunnen een mening of denkwijze hebben waarvan ze overtuigd zijn dat deze goed is voor de samenleving. Vaak wordt deze mening uiteindelijk omgezet in daden in de vorm van een project. Zelfs wanneer achteraf blijkt dat dit project helemaal niet goed is voor de samenleving, wordt deze toch doorgezet. Enerzijds omdat het project al gestart is en men deze niet meer terug kan of wil draaien, anderzijds omdat men de eigen fouten niet toe durft of wil geven.

Tunnelvisie komt ook voor bij strafzaken, waarbij alle betrokkenen en de samenleving zich zo richt op één enkele verdachte, dat de echte verdachte soms vrijuit gaat zonder dat hij of zij opgemerkt wordt. Door tunnelvisie komen onschuldige mensen soms onterecht vast te zitten.

Omgaan met tunnelvisie

Het is lastig om iemand met sterkte tunnelvisie te overtuigen van zijn of haar ongelijk. Vaak helpt het wel wanneer er harde bewijzen te komen, geen verhalen van andere situaties. Harde bewijzen zijn bijvoorbeeld een getuigenverklaring, beeldmateriaal, tastbare bewijzen. Iemand die veel slaapwandelt, kan er erg van overtuigd zijn dat dit niet waar is. Zijn vermoeden wordt bevestigd omdat de deur 's morgens op precies dezelfde kier staat als vóór het slapen gaan. Door de slaapwandelaar eens te filmen, kan de tunnelvisie doorbroken worden.

Iemand die altijd gelijk wil hebben, kan soms niet overtuigd worden van zijn ongelijk. Tunnelvisie kan ook een aangeleerd of aangewend iets zijn ten gevolge van stress, een trauma of een ziekte. In sommige gevallen is hulp noodzakelijk.

In de politiek is het heel moeilijk om tunnelvisie te doorbreken. Politici hebben veel meer macht dan de gewone burger. Om die reden heeft de burger stemrecht: waarbij hij of zij zich kan aansluiten bij een bepaalde politieke partij. Vaak worden fouten door de overheid niet toegegeven maar gewoon verzwegen. Eerder genomen besluiten worden terug gedraaid of herzien zonder dat hierover gesproken wordt. Burgers zijn eerder geneigd een goed maar gelogen verhaal te geloven, dan een juist maar slecht verteld verhaal te geloven. Politici maken hier dankbaar misbruik van tijdens de verkiezingen.