Wat is het Johari diagram of venster en hoe werkt het?

Het Johari venster, ook wel Johari diagram genoemd, is een manier om communicatie tussen twee partijen beter te begrijpen. Hoewel Johari vreemd klinkt, alsof het eerder te maken heeft met astrologie of helderziendheid, komt de naam Johari in feite voort uit de namen van de bedenkers; JOseph Luft en HARry Ingram. Zij bedachten het Johari diagram met de gedachte dat deze schematische weergave van communicatie en de informatie die zich in deze communicatie bevindt, het communiceren tussen mensen effectiever kan maken.

Waaruit is het Johari venster opgebouwd?

Het Johari venster is opgebouwd uit vier verschillende onderdelen, waarvan ieder onderdeel is opgebouwd uit twee verschillende factoren. Deze factoren zijn of informatie bekend/onbekend is bij jezelf en of informatie bekend/onbekend is bij de ander. Door deze factoren te combineren komt er een diagram uit met 4 verschillende vlakken:

• Bekend bij jezelf en bekend bij de ander
• Bekend bij jezelf en onbekend bij de ander
• Onbekend bij jezelf en bekend bij de ander
• Onbekend bij jezelf en onbekend bij jezelf

De verschillende vlakken uit het Johari venster

Ieder van deze vlakken heeft een naam gekregen, welke in enkele woorden de betekenis van dit vlak in een effectieve communicatie tussen twee personen weer geeft

• Open ruimte: Bekend bij zowel jezelf als de ander
• Blinde vlek: Onbekend bij jezelf, maar wel bekend bij de ander
• Verborgen gebied: Bekend bij jezelf, maar onbekend voor de ander
• Onbekend gebied: Onbekend bij zowel jezelf als de ander

Informatieverhouding in een gesprek

Ieder verschillend vlak geeft weer wat de informatieverhouding is binnen een gesprek. Als zowel jij als de ander bijvoorbeeld weten dat het gesprek gaat over een blauwe auto, valt deze informatie in de open ruimte. Mocht jij nou weten dat deze auto een doorgeroeste uitlaat heeft, maar de ander weet dit niet, dan valt dit in het verborgen gebied. Op deze wijze valt allerlei informatie uit een gesprek binnen een bepaald vlak in te delen.

De open ruimte in het Johari venster

Vaak wordt gedacht dat het bij het Johari venster belangrijk is om de open ruimte zo groot mogelijk te maken tijdens een gesprek. Door zoveel mogelijk informatie met de ander te delen en zoveel mogelijk feedback van de ander te vragen, kan de open ruimte vergroot worden. De informatiegelijkheid binnen het gesprek wordt hierbij groter, waardoor de kans op miscommunicatie of misverstanden kleiner wordt. Bij gesprekken met gelijken, geliefden of vrienden is het inderdaad aan te raden om zoveel mogelijk te communiceren binnen de open ruimte en deze zo groot mogelijk te maken. Niet alleen worden misverstanden zo voorkomen, maar ook kan het onderlinge vertrouwen vergroot worden. Het delen van veel informatie onderling maakt namelijk ook kwetsbaar, en het laten zien van kwetsbaarheid zonder dat deze geschaad wordt door de ander, vergroot het onderling vertrouwen.

Kwetsbaarheid en vertrouwen

Die kwetsbaarheid die het onderlinge vertrouwen kan vergroten is nu ook precies hetgeen waardoor het niet altijd mogelijk is om in een gesprek de open ruimte zo groot mogelijk te maken. In sommige gevallen is het juist wel handig als er bepaalde informatie bij jou bekend is die je niet deelt met de ander. Zo kun je je bijvoorbeeld voorstellen dat er in een onderhandelingspositie juist veel informatie verscholen zit in de blinde vlek of verborgen ruimte. Een koper zal bij het afdingen op de prijs proberen om niet bloot te geven hoeveel hij er maximaal voor wil betalen, hierdoor zal de kans immers groter worden dat hij geen lagere prijs dan zijn maximale bedrag kan bedingen. Een verkoper daarentegen zal de minimale verkoopprijs zo lang mogelijk verborgen houden, omdat anders het risico wel heel groot wordt dat er geen cent meer dan dat bedrag wordt betaald.

Langdurige samenwerking en het belang van Johari's open ruimte

Toch zijn er ook situaties denkbaar waarin het op het eerste oog belangrijk is om informatie aan beide zijden verborgen te houden, maar dit bij nader inzicht toch niet zo is. Neem bijvoorbeeld het voorbeeld van een onderhandeling. Als het een eenmalige onderhandeling betreft, is het inderdaad een prima strategie om bepaalde informatie verborgen te houden. Als het gaat om onderhandelingen voor een langdurig samenwerkingsverband, of een relatie tussen leverancier en afnemer, is het misschien juist handig om alle kaarten op tafel te leggen. Onderling wordt er natuurlijk begrepen dat er aan beide zijden winst gemaakt moet worden en een open onderhandeling geeft wel de mogelijkheid om ook op basis van onderling vertrouwen samen te werken. Juist dat vertrouwen mist in veel samenwerkingsverbanden, waardoor deze sneller fout kunnen gaan.

Synergievoordelen door een open communicatie

Een open onderhandeling voor of tijdens samenwerkingsverbanden biedt ook de mogelijkheid om samen synergievoordelen te halen. Zo zou het bijvoorbeeld mogelijk kunnen zijn dat lege vrachtwagens van een meubelwinkel op de terugweg langs de leverancier rijden om nieuwe voorraden mee te nemen naar het distributiecentrum. Hierdoor kan de leverancier wellicht de meubels goedkoper aanleveren aan de meubelwinkel en winnen beide partijen.

Een dergelijke samenwerking kan echter alleen bereikt worden als de communicatie volledig plaatsvindt in de open ruimte. Deze open ruimte kan dan ook vergroot worden in een gesprek; het vragen van feedback bijvoorbeeld verkleint de blinde vlek en vergroot de open ruimte. Open communicatie, waarin informatie gedeeld wordt, verkleint het verborgen gebied en vergroot de open ruimte.