Massahysterie en het nocebo-effect verklaard

Massahysterie is een groep mensen die zich ziek voelt of ziekteverschijnselen vertoont zonder dat hiervoor een medische verklaring is. De aanleiding voor de hysterie kan verschillen maar ‘angst voor’ is het algemene kenmerk. Vaak denkt de groep dat ze zijn blootgesteld aan een gevaarlijke stof. De groep is meestal hecht en afgescheiden, een school, werkplaats of kantoor. Een nocebo is het tegenovergestelde van een placebo. Alleen in het geval van een placebo wordt je gezond van een nep-medicijn, van een nocebo word je ziek.

Inhoud

• Massahysterie = Mass psychogenic illness
• Hoe begint massahysterie
• Kenmerken van massahysterie
• Massahysterie maar wel echt ziek
• Hoe genees je van massahysterie
• Wat is het nocebo-effect
• Mind over matter
• Nocebo: ik zal kwaad doen
• Nocebo en kleur

Massahysterie = Mass psychogenic illness

Massahysterie wordt in het Engels vaak omschreven als mass psychogenic illness, mass hysteria of epidemic hysteria. Nederlandse termen zijn o.a. massa psychogene ziekte, massa sociogene ziekte en massa paniekstoornis. Massahysterie is geen modeverschijnsel van de laatste jaren. Beschrijvingen van groepen mensen die ziek worden zonder aanleiding zijn eeuwen oud en komen in alle culturen voor.

Hoe begint massahysterie

Meestal begint het met één persoon in de groep die zich ziek voelt. Vaak lijkt er in de omgeving van de patiënt een trigger aanwezig, bijvoorbeeld een vreemde geur of eten dat bedorven lijkt. Soms is alleen de ‘verdenking’ al genoeg. De geur kan dus ook alleen bestaan in de fantasie van de omstanders. Andere factoren spelen ook meestal een rol. In tijden van stress komt massahysterie vaker voor. De groepen die vatbaar zijn lijken op zichzelf te staan, een school of een klas maar ook alle arbeiders in één fabriekshal.

Kenmerken van massahysterie

Een lijst van kenmerken moet altijd beginnen met de opmerking dat ze niet allemaal aanwezig hoeven te zijn wanneer een uitbraak van hysterie plaatsvindt.

• Veel mensen worden tegelijkertijd ziek
• De oorzaak van de klachten kan niet worden gevonden
• Mensen ruiken een specifieke geur of denken aan vergiftiging
• Symptomen zijn vaak: misselijkheid, flauwvallen, buikpijn, hoofdpijn, hyperventileren of uitslag
• De groep is vrij afgesloten, een sportgroep, een klas of kantoor.
• Aandacht van de media doet de klachten verergeren of verspreiden.

En

• gewone, gezonde mensen kunnen betrokken raken in een hysterie.

Massahysterie maar wel echt ziek

Mensen die betrokken raken bij een uitbraak van massahysterie zijn ziek. Tenminste, ze hebben echt hoofdpijn, voelen zich echt misselijk en vallen echt flauw. Alle symptomen van een ziekte zijn aanwezig alleen deze worden niet veroorzaakt dóór een ziekte. Massahysterie zit in het hoofd. Het laat zien hoe mensen op extreme stress reageren. Want een uitbraak geeft stress. De media duikt opeens op, artsen verschijnen, er moeten metingen worden gedaan, testen en ambulances staan voor de deur. Genoeg redenen om te denken dat er echt iets aan de hand is en dat je gezondheid bedreigd wordt. Stress en de daarbij komende angst maken mensen wel ziek. Dit is vrij normaal, veel mensen zijn misselijk voordat ze een examen moeten door examenstress.

Hoe genees je van massahysterie

Mensen uit de situatie halen waarin ze ziek werden is voldoende. Slachtoffers ver houden van mensen die nog niet ziek zijn. Daarnaast, slachtoffers die ziek zijn weg houden van de commotie van pers en onderzoekers. Vaak verdwijnen de symptomen wanneer artsen vertellen dat er geen sprake is van een ernstige ziekte en wanneer testen uitwijzen dat er geen externe bron is aan te wijzen.

Wat is het nocebo-effect

Een uitbraak van massahysterie wordt wel eens vergeleken met het nocebo-effect. Een nocebo is het tegenovergestelde van een placebo. Alleen in het geval van een placebo wordt je gezond van een nep-medicijn, van een nocebo word je ziek. Wanneer je maar gelooft in een medicijn maakt het je beter, wanneer je denkt er ziek van te worden dan word je er ziek van. In beide gevallen speelt het zich af in je hoofd.

Mind over matter

Het nocebo-effect laat zien hoe sterk de hersenen ons lichamelijk welzijn bepalen. In een klein onderzoek naar bloedverdunners werd aan de helft van een groep verteld dat een bijwerking buikpijn zou kunnen zijn. Aan een andere groep werd geen informatie gegeven. Het bleek dat de groep met de meeste informatie veel meer bijwerkingen noemde dan de groep die geen informatie had gekregen. Het onderzoek liet ook zien dat patiënten heel gevoelig zijn voor negatieve berichten over een medicijn.

Nocebo: ik zal kwaad doen

Nocebo betekent zoiets als, ik zal kwetsen/kwaad doen. Dat is nu precies wat het doet. Wanneer je denkt er ziek van te worden dan word je er ziek van. Het verschilt hierin weinig met massahysterie, behalve dan in aantallen. Een nocebo-effect kan persoonlijk zijn, een massahysterie is dat niet.

Over de gevolgen van het nocebo-effect is vrij weinig bekend omdat het onderzoek ernaar moeilijk is. Het is nu eenmaal ethisch niet erg verantwoord om aan zieke patiënten een medicijn te geven en ze daarbij te vertellen dat ze er zieker van worden. Het placebo heeft het hierdoor makkelijker.

Het wordt duidelijk dat we vooral gedijen op positieve ervaringen en dat negatieve ervaringen en meningen ons ziek kunnen maken. Je kunt dus beter een dokter bezoeken waarin je vertrouwen hebt en medicijnen slikken waarin je gelooft. Misschien ook niet te vaak de bijwerkingen van medicijnen lezen in de bijsluiter. Hoewel...eerst aan de arts vragen of er iets in staat wat je absoluut moet weten.

Nocebo en kleur

Een vrij bizar nocebo-effect heeft te maken met de kleur van medicijnen. Een onderzoek toonde aan dat patiënten rode en oranje pillen opwekkend vinden en blauwe maakte ze depressief. Maar de Italianen maken het nog beter. Italiaanse vrouwen slapen geweldig op blauwe slaappillen terwijl de Italiaanse man ervan wakker ligt. Verklaring? De kleur van het Italiaanse voetbaltenue is blauw.