Dolle dinsdag: massahysterie om een nepbevrijding

De massahysterie die ontstond nadat Radio Oranje op maandagavond 4 september 1944 had aangekondigd dat de bevrijders eraan kwamen, wordt ook wel Dolle Dinsdag genoemd. Op dinsdag 5 september dacht half Nederland dat het land al bijna onder het juk van de Duitse overheerser vandaan was en werd er al massaal feestgevierd. Dolle Dinsdag bleek echter een vergissing, want Nederland was nog niet bevrijd. Alles over Dolle Dinsdag.

Duizenden NSB-ers op de vlucht

Ook duizenden NSB-ers vluchtten het land uit. Van bevrijding was echter nog helemaal geen sprake, want de geallieerden stopten aan de Belgische kant van Nederland en zouden nog zeker een dik half jaar nodig hebben om de Duitsers te verdrijven.

Premier Gerbrandy op Radio Oranje

Overigens was het P.S. Gerbrandy, premier in ballingschap die de Nederlanders het hoofd op hol maakte. Op Radio Oranje zei hij op de avond voor Dolle Dinsdag:,,Nu de geallieerde legers in hun onweerstaanbare opmars de Nederlandse grens overschreden hebben, wil ik u, uit naam van ons allen, hartelijk welkom toeroepen op onze vaderlandse bodem.’’

Verwarring over de op handen zijnde bevrijding had veel oorzaken

De verwarring die ontstond over de vermeende op handen zijnde bevrijding had met veel zaken te maken. De zondag ervoor had koningin Wilhelmina via Radio Oranje nog bekend gemaakt dat prins Bernhard de leiding van de Binnenlandse Strijdkrachten op zich zou nemen. Toen het bericht van de maandag daarop volgde, dachten veel mensen dat de prins al in Breda was. Ook een bericht van generaal Eisenhouwer op 4 september zorgde voor onrust. Hij riep de Rotterdamse haven- en spoorwegarbeiders op om de haveninstallaties te beschermen tegen vernietiging door de Duitsers. Veel mensen maakten daar op uit dat de bevrijding van Rotterdam er aan zat te komen. Velen ontkurkten de oranjebitter en zaten hele dagen te wachten op hun bevrijders. In Den Haag wachtten ondertussen mannen en vrouwen in het oranje op hun bevrijders. Ook in Amsterdam stond de bevolking al op de Overtoom, klaar om de Amerikanen en Canadezen te bedanken voor hun acties. Bevrijders die echter nog een half jaar op zich lieten wachten.

Alle realiteit uit het oog verloren

Het feit dat mensen werkelijk alle realiteit uit het oog verloren en niet bedachten dat een bevrijdingsactie nooit zo snel kon gaan, maakt dat de dag ondermeer wordt aangeduid met dolle dinsdag. Daarnaast kwamen ook verzetsgroepen opeens op een wonderlijke manier in actie. Zij namen Duitse soldaten gevangen of zetten NSB-ers vast. Dit alles zorgde in het bezette Nederland voor zeer gevaarlijke situaties en represailles. In Amerongen werd de NSB burgemeester gevangen genomen door de Nederlanders en dit werd gewraakt door de Duitsers. In Benschop werden de vele onderduikers al vast op de foto gezet met een Nederlandse vlag. De foto kwam echter in handen van de Duitsers en dit kostte 9 mensen het leven.

Duitsers: bijzondere staat van beleg en samenscholingsverbod

De Duitsers namen overigens direct al maatregelen. Op diezelfde 4 september werd de bijzondere staat van beleg uitgevaardigd en op Dolle Dinsdag zelf maakte de Hohere SS- und Polizeifuhrer Rauter bekend dat op groepen van meer dan 5 personen geschoten zou worden.

De deceptie: geen bevrijding, maar juist meer Duitse troepen

In de loop van Dolle Dinsdag en op de dag erna beseften steeds meer mensen data de bevrijding nog lang niet een feit was. In het zuiden zagen burgers niet de geallieerden komen, maar juist weer meer Duitse troepenmachten. In het westen begrepen de bewoners pas woensdagavond dat het er niet van zou gaan komen. Velen wachtte vanaf dat moment een vreselijke hongerwinter die zijn weerga niet kende. Tevens was er boosheid over het feit dat de geallieerden van de situatie geen gebruik hadden gemaakt en het land direct waren binnengevallen.