Wat is faalangst en hoe kom je van faalangst af?

Faalangst is de angst om te falen. Faalangst is soms ook de angst die ervoor zorgt dát je faalt. Door faalangst faal je eerder en zo blijven veel mensen in een negatieve spiraal van angst en falen. Faalangst betekent zweten, hartkloppingen, wiebelende benen en hoofdpijn wanneer er een prestatie van je verwacht wordt. Wanneer je voor iedere toets, presentatie, spreekbeurt, lezing of overhoring zeker weet dat het niet gaat lukken, dan heb je last van faalangst. Je bent niet alleen, een kwart van de bevolking is net zo bang om te falen als jij.

Inhoud

• Hoe herken je faalangst?
• Hoe krijg je faalangst?
• Faalangst in hormonen
• Drie soorten faalangst
• Wat kun je tegen faalangst doen?

Hoe herken je faalangst?

Hoe herken je faalangst bij jezelf of bij anderen? De symptomen zijn in drie groepen te verdelen: cognitief, gedrag en fysiek. Je lichaam voelt de druk en je krijgt hoofdpijn, buikpijn, kramp, je gaat zweten, je wordt duizelig en je staat soms te happen naar een beetje lucht. Iemand met faalangst is een doemdenker en kan alle slechte uitkomsten moeiteloos opsommen. Maar erger is natuurlijk dat de stoot adrenaline daadwerkelijk je denk(cognitief)vermogen op een lager pitje zet. Mensen met faalangst hebben last van black-outs. Je gedrag verandert. Faalangst zorgt ervoor dat mensen niet meer in staat zijn om stil te zitten, niet hun werk kunnen organiseren en weglopen van hun taak. Kinderen die last hebben van faalangst gaan spijbelen en cijfers kunnen dramatisch kelderen. Sommige kinderen gaan zich afzijdig houden van de rest van de klas en lijken eenzaam terwijl andere kinderen juist de clown van de klas worden.

Hoe krijg je faalangst?

Kinderen met ouders die gericht zijn op goede prestaties (op ieder gebied) zullen sneller faalangst ontwikkelen. Een prestatiegerichte omgeving, een omgeving waar de moeite voor de prestatie minder belangrijk is dan de prestatie zelf, kan angst om te falen opleveren. Het zou voldoende moeten zijn om ‘je best te doen’ maar dat is het niet altijd. Maar niet alleen thuis, ook op school kunnen kinderen het gevoel krijgen dat ze te kort blijven schieten wanneer leraren de nadruk leggen op wat fout ging in plaats van wat goed ging. Het is niet alleen de omgeving die een negatieve invloed kan hebben. Deels wordt faalangst veroorzaakt door aanleg. De één wordt nu eenmaal meer geraakt door de druk van school, ouders en vrienden dan de ander. Daarnaast lijken doorgewinterde perfectionisten sneller faalangst te ontwikkelen en zijn sneller geraakt door een mislukking.

Faalangst in hormonen

Wanneer je extreem bang bent voor bijvoorbeeld een examen dan maakt je lichaam een belangrijk hormoon aan: adrenaline. Adrenaline maakt je lichaam klaar voor een oeroude reactie: vluchten of vechten. Heel handig voor onze voorouders wanneer ze op de vlucht moesten voor een holenbeer maar nogal onhandig voor een examen. De adrenaline zorgt voor een versnelde hartslag, voor zweten en voor een hijgende ademhaling. Tegelijkertijd kun je minder goed nadenken, alle zuurstof gaat naar de vlucht- of vechtreactie. Je krijgt een black-out en het hele doemscenario dat al in je hoofd zat komt uit: je faalt. Deze reactie wordt soms negatieve faalangst genoemd, door de angst presteer je minder. Positieve faalangst is dan die gezonde spanning die iedereen wel eens heeft voor een examen en waardoor je soms juist beter gaat presteren.

Drie soorten faalangst

Er zijn drie ‘soorten’ faalangst. Sociale faalangst heeft te maken met de angst om af te gaan voor anderen. Spreekbeurten, boekbespreking, maar ook vergaderingen en een toespraak lijken een onoverkomelijke opgave. Durf je niet voor je mening uit te komen en durf je niet iemand tegen te spreken dan heb je misschien last van deze vorm van faalangst.

Mensen met cognitieve faalangst zijn bang dat ze niet slim genoeg zijn om een taak te volbrengen. Motorische faalangst speelt iemand vooral parten wanneer er een bepaalde fysieke prestatie geleverd moet worden. De grens tussen de drie vormen zal niet altijd even scherp zijn. Vaak heeft iemand last van een mengvorm. Wanneer je niet het woord durft te nemen op een vergadering omdat je denkt dat de rest veel slimmer is dan jij en dat ze je belachelijk zullen vinden dan heb je last van sociale en cognitieve faalangst.

Wat kun je tegen faalangst doen?

Faalangst is lastig maar wel te ‘genezen’ of je kunt er mee leren leven. Wanneer iemand van nature een tobber is zal de faalangst altijd sluimerend aanwezig blijven. Wanneer jonge kinderen last hebben van faalangst is het vooral belangrijk om contact op te nemen met de school. Probeer samen met de school een plan van aanpak op te stellen. Wanneer je wat ouder bent, enkele suggesties:

• Zoek altijd hulp. Op veel scholen werken intern begeleiders die kunnen helpen. Soms is praten over de faalangst al genoeg. Daarnaast kunnen deze je helpen met strategieën om de angst de baas te blijven.
• Voorbereiding. Zorg dat je werk op tijd af is, leer op tijd en wees voorbereid. Begin dus op tijd aan een taak en stel deze niet uit. Je voelt je beter wanneer je de stof of de taak kent.
• Alleen positieve gedachten. Wanneer je goed bent voorbereid, wat kan je dan nog overkomen? ‘Je best doen’ is genoeg. Stel het leren niet uit, begin op tijd
• Blijf realistisch. Eis niet het onmogelijke van jezelf. Stel realistische doelen, doelen die je zeker (met enige moeite) kunt bereiken.
• Geen uitstel. Zorg voor een gedegen planning en stel leren en oefenen niet uit. Wanneer een goede planning maken niet je sterkste kant is, dan zoek je hulp. Maar wanneer je met een gedegen voorbereiding aan een oefening kunt beginnen gaat het vaak veel beter.
• Accepteer dat fouten maken mag. Niemand is perfect en verwacht dat niet van jezelf. Soms haal je slechte cijfers maar wanneer ‘je je best hebt gedaan’ dan is er niets aan de hand.
• Leer ontspanningsoefeningen. Soms zijn enkele ademhalingsoefeningen al genoeg om de opkomende paniek de baas te blijven.
• Zorg goed voor jezelf. Zorg dat je voldoende rust krijgt, ga op tijd naar bed, eet gezond en denk ook aan de nodige ontspanning.

Lees verder

• Monofobie: bang om alleen te zijn, fobie voor lege ruimte
• Ben jij ook zo bang in het donker? Je hebt een nyctofobie