Amerikaanse rechtsstaat; de doodstraf

De rechtsstaat in Nederland is erop gebouwd om mensen weer “beter” te maken en terug te laten keren in de maatschappij, met kans op een toekomst (resocialisatie). In de V.S bestaat echter de doodstraf. Hoe staan zij dan tegenover resocialisatie? Het aannemen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948 heeft er voor gezorgd dat een aantal landen de doodstraf afschaften. Ook is dit één van de voorwaardes om lid te worden van de Europese Unie. Ondertussen hebben al veel meer landen de doodstraf afgeschaft, wat betekent dat dit vol in gang is. Toch zijn er in de Verenigde Staten nog plaatsen waar de doodstraf nog steeds toegepast wordt, maar wel erg weinig in verhouding met andere landen. De vraag is dan ook waarom de doodstraf in Amerika nog bestaat. Men vraagt zich dan ook af of het moreel wel correct is om te doden, of de doodstraf mensen afschrikt om opnieuw de fout in te gaan en of de straf rechtvaardig wordt toegepast (klassenjustitie, rassenjustitie). Ook is het zo dat je de doodstraf niet kunt terugdraaien. De onschuld van de veroordeelde kan ook later pas boven water komen, terwijl het dan al te laat is..

Resocialisatie in het Amerikaanse rechtssysteem

In de Verenigde Staten wordt de doodstraf toegepast, wat automatisch al betekent dat er geen waarde wordt gehecht aan resocialisatie, aangezien zij het belangrijk vinden mensen van vrijheid te kunnen voorzien door misdadigers uit de weg te ruimen. Zo vormen zij geen gevaar meer voor de samenleving en kunnen zij niet meer in herhaling vallen. Maar iemand die dood is kan geen misdrijven meer plegen en straffen kunnen dus alleen gelden voor misdrijven die zijn gepleegd, niet die nog gepleegd zouden kunnen worden (legaliteitsbeginsel). Dat er in verschillende staten in Amerika de doodstraf toegepast wordt, betekent dus simpelweg dat het minder belangrijk wordt gevonden dat mensen weer kans hebben op een toekomst, en de overheid liever voor veiligheid voor de burgers kiest. Maar net als alle andere psychisch zieke mensen hebben zij ook recht op genezing. Door hen te doden, ontneem je hen de kans op een toekomst, wat betekent dat er hier geen sprake is van resocialisatie. Iemand levenslang opsluiten zou daarom beter zijn, omdat de gestrafte iedere dag geconfronteerd wordt met het feit dat hij een misdaad gepleegd heeft en zal nadenken over zijn daden, waardoor hij of zij uiteindelijk geleerd zou kunnen hebben van zijn fouten en opnieuw de maatschappij in kan, met een toekomst in zicht.

De overheid heeft een voorbeeldfunctie. Maar wanneer de overheid de doodstraf toepast door mensen te vermoorden, geven zij geen goed voorbeeld aan de maatschappij, wanneer zij tegelijkertijd mensen in willen laten zien dat moorden verkeerd is. Het hele idee in Nederland is dat mensen na hun misdaad herstellen en er beter van worden. In de Verenigde Staten wordt je wat dat betreft harder bestraft. Er is hier geen sprake van resocialisatie, omdat de overheid vindt dat moordenaars gestraft moeten worden en het niet meer verdienen om te leven. Zij hebben immers ook iemand van het leven beroofd en zijn het dus niet waard zelf te leven.

Afschaffen van de doodstraf

In de zaak Furman vs. Georgia uit 1972 deed het Federale Hooggerechtshof van de Verenigde Staten van Amerika uitspraak over de toepassing van de doodstraf. De rechter die deze zaak behandelde, Potter Stewart, kwam tot de conclusie dat het ongrondwettelijk was, omdat er door het 8e en het 14e amendement van de Grondwet van Amerika niet was toegestaan de doodstraf daadwerkelijk toe te passen. De doodstraf viel namelijk onder “wrede of ongebruikelijke straffen”. William Brennan en Thurgood Marshall, twee andere rechters, kwamen tot precies dezelfde conclusie. Maar er waren ook vier rechters die vonden dat de afschaffing van de doodstraf niet nodig was, omdat dit toch altijd al plaats had gevonden binnen de common law van Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, en dat amendement 8 en 14 geen reden vormden om de doodstraf te verbieden. Vier jaar later namen 37 staten nieuwe wetten aan, en besloten zich niets aan te trekken van de mening van Potter Stewart en de andere twee rechters. De Amerikaanse rechtsstaat vindt dat de doodstraf los staat van mensenrechten. In artikel 6 van de Internationale convenant op burger- en politieke rechten van de Verenigde Naties wordt echter aangedrongen op afschaffing van de doodstraf. Het recht op afschaffing hiervan is vastgelegd in een facultatief verdrag, wat betekent dat landen er voor kunnen kiezen om het verdrag wel of niet te ondertekenen. 22 Landen in de wereld hebben dit ondertekend, om aan te geven dat ze tegen de doodstraf zijn.

De doodstraf blijkt geen afschrikking te zijn voor het begaan van misdaden. In de Verenigde Staten worden er jaarlijks zo’n 22.000 moorden gepleegd, waarvan er slechts 3.000 in aanmerking komen voor de doodstraf. Hiervan krijgen maar 250 personen de doodstraf toegewezen en slechts 22 worden echt terechtgesteld. De kans om veroordeeld te worden is vreselijk klein waardoor een levenslange gevangenisstraf misschien zelfs wel een grotere afschrikking zou zijn dan de doodstraf. Wanneer de gestrafte jarenlang in de gevangenis zou zitten, zou hij of zij meer lijden en er niet gelijk vanaf zijn, wat bij de doodstraf wel het geval is. De doodstraf kun je niet terugdraaien. Wanneer het vonnis vaststaat, kom je er niet meer onderuit. Dit brengt als risico met zich mee dat er mensen ten onrechte veroordeeld worden, terwijl bewijs hiervoor pas achteraf duidelijk wordt. Hoewel de doodstraf een lichamelijke kwelling is, is het ook een psychische marteling. De gestrafte weet dat zijn dood eraan komt, maar kan zelfs nog jaren duren wegens beroepsprocedures. Je zou dus denken dat het vrijwel vanzelfsprekend is dat de doodstraf overal wordt afgeschaft..

Toch denken verschillende staten in Amerika hier anders over en schenden de mensenrechten, het recht op het leven. Zij vinden dat de doodstraf voor afschrikking moet zorgen voor toekomstige moordenaars en criminelen, wat ook geldt voor wraak (“oog om oog, tand om tand”). Wanneer iemand de doodstraf opgelegd wordt, hoeft de gestrafte niet meer onderhouden worden door het bestuur en geen kosten wat betreft bewaking en beveiliging meer te maken. Als de gestrafte vermoord is, hoeft men niet meer bang te zijn voor herhaling van dezelfde persoon. Niemand hoeft meer bang te zijn dat diegene weer op vrije voeten komt. Dit is echter in strijd met het rechtsbeginsel, waaruit blijkt dat straffen alleen toegepast kunnen worden op misdrijven die al zijn gepleegd, en niet nog gepleegd zouden kunnen worden.