De geschiedenis van de doodstraf

De doodstraf bestaat al heel lang, duizenden jaren, in die jaren heeft de doodstraf een vorm van transformatie doorgemaakt. Waar de doodstraf in de Middeleeuwen vaak nog zo pijnlijk mogelijk moest zijn, zocht men in de 18e en 19e eeuw al naar manieren om de doodstraf zo pijnloos mogelijk te kunnen voltrekken.

Doodstraf in het stammentijdperk

Veel historici geven aan dat de doodstraf naar alle waarschijnlijkheid al bestond toen mensen nog in stammen, kleine gemeenschappen leefden. In die tijd werden de meeste misdaden binnen de (vaak kleine) stam niet bestraft met de doodstraf, maar door middel van lijfstraffen, het mijden van de misdadiger of door verbanning. De gemeenschappen waren klein, en waarschijnlijk werden er weinig misdaden gepleegd, bovendien was het niet gebruikelijk om een stamlid te verbannen of te vermoorden. Wanneer iemand van buiten de betreffende stam een misdaad jegens een stamlid beging was het echter een heel andere zaak. Zelfs wanneer er sprake was van een relatief klein vergrijp, voelde de gehele stam zich aangevallen en werd er zwaar gestrafd, zo ontstonden grote vetes tussen verschillende stammen. Wanneer er sprake was van een conflict tussen twee stammen, kon dit worden goed gemaakt door compensatie, bijvoorbeeld door het geven van vee of slaven, maar soms werd er bloed geëist. In dit geval werd er dan iemand uit de stam van de dader aangeboden ter executie, dit hoefde niet eens persé de dader zelf te zijn, het ging immers om een conflict tussen twee stammen, niet tussen individuen.

Stammen worden naties

Langzamerhand verenigden de stammen zich tot naties. De bevolking mengde zich en er ontstond een bovenklasse, die meer geld en/of macht had dan de rest van de bevolking. Op dit moment ontstond ook de behoefte om één rechtssysteem in te voeren, in plaats van allemaal afzonderlijke systemen zoals in het stammentijdperk. Één van de oudste rechtssystemen is de Codex Hammurabi, deze stamt uit ongeveer 1780 voor Christus. Dit was een wetboek waarin onder andere voor verschillende misdaden de bijpassende straffen waren opgenomen. De zwaarte van de straf hing niet af van de misdaad an sich, maar van de maatschappelijke status van zowel de dader als het slachtoffer. De doodstraf stond ook in deze Codex beschreven, je kon onder andere de doodstraf krijgen voor: het valselijk iemand beschuldigen van moord, overspel, het verkrachten van een maagd, meineed en het ontduiken van een mobiliatieoproep.

De Joodse Thora, waarschijnlijk rond 750 voor Christus, kende de doodstraf voor: moord, ontvoering, magie, godslastering, het schenden van Sabbat en seksuele misdrijven. Men gaat er tegenwoordig vanuit dat er in Israël en Juda weinig mensen ter dood veroordeeld zijn in die tijd, omdat de bewijslast heel zwaar was.

In 621 voor Christus werd in het oude Griekenland door Draco de eerste wet geschreven, in het oude Griekenland werd de doodstraf voor een groot aantal misdrijven toegepast.

De Middeleeuwen

In Europa werd tijdens de Middeleeuwen de doodstraf veelvuldig toegepast, voor veel verschillende misdrijven. Om een voorbeeld te geven; in de 18e eeuw kon je voor 222 verschillende misdrijven in Groot-Brittannië de doodstraf krijgen (waaronder voor het illegaal omkappen van een boom).

In de Middeleeuwen kende men dan ook veel manieren om de doodstraf van de veroordeelde te voltrekken. Deze manieren waren soms zo gruwelijk mogelijk om zo potentiele misdadigers af te schrikken. Manieren die gebruikt werden waren onder andere: verdrinking, vierendeling, levend koken en radbraken.

De doodstraf moest humaner worden

Uiteindelijk ontstond er een beweging die erop stond dat de doodstraf op een humanere wijze werd uitgevoerd. In Frankrijk werd in de 18e eeuw de guillotine ingevoerd als middel om de doodstraf te voltrekken, zodat de doodstraf zo snel en pijnloos mogelijk voltrokken kon worden. In landen waar het gebruikelijk was om ter dood veroordeelden op te hangen, werd de lage val vervangen door de korte val, hierdoor brak de veroordeelde zijn nek, in plaats van een langzame dood door verstikking.

Aan het einde van de 19e eeuw werden in de Verenigde Staten andere mogelijkheden om de doodstraf te voltrekken onderzocht met als doel de ter dood veroordeelde een zo pijnloos mogelijke dood te laten sterven. De ontwikkeling van een zo pijnlijk mogelijke dood, naar een zo pijnloos mogelijke dood is dus heel snel gegaan. Als vervanging voor ophanging koos men voor de elektrische stoel, later kwamen hier de gaskamer en de dodelijke injectie bij. Van geen van deze methoden is overigens bewezen dat ze pijnloos zijn.

Het afschaffen van de doodstraf

In 1798 was Liechtenstein het allereerste land ter wereld dat de doodstraf afschafte. Sindsdien heeft een steeds groter aantal landen uiteindelijk de doodstraf afgeschaft of besloten deze niet meer uit te voeren.

Afschaffing van de doodstraf in een aantal Europese landen:

• Nederland: 1870 (met uitzondering van het oorlogsrecht, in 1983 per grondwet verboden)
• België: 1996 (maar al lang daarvoor niet meer uitgevoerd, in 1950 voor het laatst)
• Duitsland: 1949 per grondwet in de Bondrepubliek verboden, in de DDR werd in 1981 voor het laatst de doodstraf voltrokken.
• Frankrijk: 1989 (laatste executie in 1977)
• Spanje: 1975 (grondwettelijk in 1978)
• Turkije: 2002

Om toe te kunnen treden tot de Europese Unie, moet een land de doodstraf afschaffen. De laatste doodstrafvoltrekking in Europa vond plaats in 1997, toen werd er in de Oekraïne iemand ter dood gebracht.