Concentratiekamp Mauthausen

Kamp Mauthausen was een concentratiekamp gelegen in het door Nazi-Duitsland geannexeerde Oostenrijk. In kamp Mauthausen vonden circa 95.000 (politieke) gevangenen de dood.

Doel van kamp Mauthausen

Kamp Mauthausen, gelegen vlakbij de Oostenrijkse plaats Mauthausen, was geen vernietigingskamp zoals bijvoorbeeld Auschwitz-Birkenau, maar een concentratiekamp, er stond echter wel een gaskamer. Het kamp is in 1938, na de annexatie van Oostenrijk opgezet als een mannenkamp, zodat er genoeg gevangeniscapaciteit was voor Nazi-Duitsland. De omgeving Mauthausen is gekozen vanwege de aanwezigheid van graniet, zo konden de gevangenen te werk gesteld worden en zich dus nuttig maken.

De omstandigheden waaronder de gevangenen moesten werken waren erg slecht, vooral de politieke gevangenen hadden het zwaar te verduren. Mishandelingen, honger, straffen en moorden waren aan de orde van de dag. Gevangenen werden opgehangen, doodgeschopt en doodgeschoten. Wanneer een gevangene ziek werd liet men hem bevriezen, verhongeren, gaf men hem een dodelijke injectie of werd hij de gaskamer ingestuurd. Het kamp stond onder leiding van SS'er Franz Ziereis.

De procedure

Wanneer nieuwe gevangenen het kamp binnen kwamen werden ze gelijk kaalgeschoren en gedesinfecteerd. Daarna kregen ze een blauw-wit gestreept overal aan. Gevangenen die moesten werken kregen soms beter schoeisel en warmere kleding dan gevangenen die niet 'van nut' waren. Op de kleding van de gevangene werd aangegeven wat zijn nationaliteit en delict was. Politieke gevangenen kregen een rode driehoek, Joden een gele ster, Spaanse republikeinen een blauwe driehoek, Jehova's getuigen een paarse. Verder waren er nog groene, zwarte en roze driehoeken voor respectievelijk criminelen, asocialen en homoseksuelen.

Franz Ziereis

Franz Ziereis was de kampcommandant van Mauthausen. Ziereis is begonnen als soldaat voor de Reichswehr en hij verliet de Wehrmacht uiteindelijk in 1936. Hierna werd hij Obersturmführer bij de SS en raakte hij betrokken bij de annexatie van Oostenrijk. Nadat hij al enige tijd in kamp Buchenwald had doorgebracht, kreeg hij de leiding over kamp Mauthausen. Op 3 mei 1945 vluchtte Ziereis samen met zijn vrouw, maar werd op 20 mei alsnog gearresteerd, waarbij hij gewond raakte. De Amerikanen hebben een verklaring bij hem af kunnen nemen, kort daarna stierf hij.

De gevangenen

Kamp Mauthausen werd op 8 augustus 1938 in gebruik genomen en op 5 mei 1945 bevrijd. In de tussenliggende periode hebben er 197.464 mensen in Kamp Mauthausen gevangen gezeten. Meer dan 95.000 hiervan hebben hun gevangenschap niet overleefd.

In Kamp Mauthausen zijn rond de 50 Nederlandse geheim agenten omgebracht, één wist het kamp te overleven, namelijk Trix Terwindt, een verzetsstrijdster. Haar doel was om een ontsnappingsroute voor neergeschoten RAF-piloten op te zetten, hetzelfde doel als dat van vele andere van de Nederlandse verzetsstrijders in Mauthausen. Terwindt's parachutesprong ging niet zoals het moest, ze belandde zo in de handen van de Duitsers.

Aribert Heim

Aribet Heim was een Oostenrijker die twee maanden in het kamp verbleef om experimenten op de gevangenen te doen. Hij kreeg hierdoor de bijnaam 'Dr. Death'. Hij zou onder andere gevangenen zonder narcose hebben geopereerd en Joden met gif direct in het hart hebben geïnjecteerd. Op die manier hoopte hij uit te vinden welk gif het snelste werkte.

Na de oorlog werd hij door de Amerikanen gearresteerd en krijgsgevangen gezet. Hij is al vrij snel vrijgelaten en was daarna werkzaam als gyneacoloog. Toen hij hoorde dat hij gezocht werd door de Oostenrijkse autoriteiten is hij gevlucht. Een klopjacht volgde, maar hij werd nooit gevonden. In 2008 verscheen een boek van Danny Baz, die te kennen gaf dat hij lid is geweest van een groep die jacht maakte op 'Dr. Death'. Volgens hem is Heim in 1982 door een aantal nazi-jagers gevonden, ontvoerd en voor de kust van Canada vermoord.

Dit verhaal klopt volgens het Simon Wiesenthalcentrum niet, Heim heeft volgens hen in 1986 nog een brief naar zijn familie geschreven. Het vermoeden is dat Heim nog steeds leeft, ergens in Spanje of Zuid-Amerika.

Op 4 februari 2009 meldden ZDF en de New York Times dat Heim in 1992 in Caïro gestorven is, onder de naam Tarek Farid Hussein.

Lees verder

• Concentratiekamp Bergen-Belsen
• Concentratiekamp Sobibór