Nederland: een parlementaire democratie

Nederland is een democratie. In een democratie heeft de bevolking zeggenschap over de overheid. Ook heeft Nederland een parlementair stelsel. De volksvertegenwoordiging heeft het laatste woord. Dit alles maakt Nederland een parlementaire democratie. Maar wat houdt dit precies in?
Nederland is een democratie die na een langdurig proces zijn huidige gestalte heeft gekregen. De belangrijkste kenmerken van de democratie in Nederland zijn:

Er is een volksvertegenwoordiging die gekozen is door middel van vrije en eerlijke verkiezingen
Nederland is een rechtsstaat die gebaseerd is op een Grondwet
Er is een parlementair stelsel, de volksvertegenwoordiging heeft het laatste woord of de vraag of de regering of een minister aan het bewind mag blijven
Nederland heeft grondrechten, die beschermd het individu tegen de macht van de Staat

Monarchie

Een democratie kan zowel een republiek zijn als een monarchie. Nederland is een monarchie. We hebben een koningshuis dat via erfopvolging werkt. Er wordt ook wel van een ‘constitutionele monarchie’ gesproken, dit houdt in dat de positie van de Koning(in) in de Grondwet geregeld is.

Representatieve democratie

Wanneer de beslissingen in een democratie rechtstreeks door burgers worden genomen, spreekt men van een directe democratie. In Nederland is dit echter niet het geval. De beslissingen worden gemaakt door organen die door de bevolking gekozen zijn, zoals de Tweede Kamer en de provinciale staten. Nederland noemen we daarom een representatieve democratie.

Kiesrecht

Een belangrijke voorwaarde voor een democratie is dat de burger het recht heeft om te kiezen. De burger heeft het actief kiesrecht en het passief kiesrecht. Actief kiesrecht is het recht om leden voor de staatsorganen te kiezen. Passief kiesrecht is het recht om zelf gekozen te worden. Dit geld alleen voor Nederlanders. Personen die geen Nederlander zijn, mogen wel deelnemen aan de verkiezingen voor de gemeenteraad.

Evenredige vertegenwoordiging

Nederland kent sinds 1917 het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Dit houdt in dat de zetels aan een politieke partij toebedeeld worden in evenredigheid met het aantal stemmen dat het krijgt.

Rechtsstaat

Nederland is een rechtsstaat. Dit houdt in dat elk optreden van de overheid onderworpen is aan de regels van het recht. Dit recht houdt ook in dat een burger zich tot de rechter wendt als hij vindt dat een overheidsorgaan zich tegen hem onrechtmatig heeft gedragen. De overheid moet zich daarom ook aan verschillende beginselen houden. Zo moet elke besluiten zorgvuldig worden genomen door alle belangen af te wegen. Dit heet het zorgvuldigheidsbeginsel. Ook mag de overheid verwachtingen niet beschamen. Dit heet het vertrouwensbeginsel. Verder moet de overheid zich verplicht aan de Grondwet houden.

Parlementaire stelsel

Nog een kenmerk van de Nederlandse democratie is het parlementaire stelsel. Daarbij gaat het om de betrekkingen tussen de regering en het parlement. De belangrijkste regeling tussen hen heet de vertrouwensregel. Dit houdt in dat de regering steun moet hebben van het parlement om te kunnen regeren. Wanneer het vertrouwen geschaad is kan de regering verplicht af moeten treden.