Het Nederlands Kiesstelsel

Ons kiessysteem, althans wat betreft de parlementsverkiezingen, stoelt op het omzetten van stemmenaantallen in zetels via een berekeningswijze, vorige eeuw opgesteld door de Gentse professor Victor D'hondt. Ons kiessysteem, althans wat betreft de parlementsverkiezingen, stoelt op het omzetten van stemmenaantallen in zetels via een berekeningswijze, vorige eeuw opgesteld door de Gentse professor Victor D'hondt.

Zeteltoewijzingen

Zeteltoewijzingen gebeuren bij ons eerst op het niveau van de kieskring. Hier kunnen partijen hun eerste zetels behalen op basis van het door hen behaalde kiescijfer. De niet rechtstreeks toegewezen zetels komen dan in een soortement van provinciale pot, en worden verder toegewezen op basis van de provinciale apparentering. Toch zijn er enige opmerkingen.

Quorum

Ten eerste kan niet iedereen zomaar meespelen op provinciaal niveau. Hiervoor moet men immers het provinciale quorum halen, momenteel bepaald als 33% van de kiesdeler (voor wat betreft kamerverkiezingen). Dit quorum dient gehaald in één arrondissement van de provincie, maar speelt onmiskenbaar in het voordeel van de grotere partijen. Dit quorum is immers, alhoewel uitgedrukt in een percentage, grotendeels te beschouwen als een absolute drempel. En hoe kleiner de kiesomschrijving, hoe kleiner de kans om over de drempel te geraken. Door provincies op te delen in kieskringen, wordt het aldus moeilijker voor een kleine partij om zetels te halen. Bijgevolg kan men stellen dat grote partijen door dit systeem per provincie gemakkelijk een zetel, zelfs twee, winst boeken. En daarmee is de kous nog niet af. D'hondt wordt immers niet zomaar eenmaal, maar per provincie toegepast. Op federaal niveau dus 10 maal, wat zonder al te veel problemen kan leiden tot 10 zetels, zelfs meer die door de berekeningswijze D'hondt uit de handen van kleine partijen worden gehouden en overgeheveld naar de grote.

Veel-partijen-systeem

Doordat het Nederlands kiesstelsel werkt volgens evenredige vertegenwoordiging heeft dit een veel-partijen-systeem tot gevolg waarbij geen enkele partij de meerderheid heeft en er coalitieregeringen moeten worden gevormd. Het is dan altijd maar de vraag welke partijen in de regering zullen komen. Het heeft dan ook weinig zin om in een vroeg stadium mogelijke ministers naar voren te schuiven. (Bovendien worden vaak specialisten van buiten de politiek aangezocht als minister.) Het districtenstelsel leidt er toe dat in het parlement één partij de absolute meerderheid verkrijgt en in de praktijk tot een tweepartijenstelsel. Bij verkiezingen wordt òf de zittende regering gehandhaafd òf de zogenoemde schaduwregering die in de verkiezingstijd als een alternatief is gepresenteerd, treedt aan.

Berekening

Per een bepaalt aantal stemmen krijg je een zetel. Stel:

• 250 stemmen -> 5 zetels
• 300 stemmen -> 6 zetels
• 350 stemmen -> 7 zetels
• 400 stemmen -> 8 zetels
• 450 stemmen -> 9 zetels

1200 mensen kunnen stemmen op: VVD, PvdA en D’66
VVD krijgt dan 9 zetels, D’66 krijgt er 6 en de PvdA krijgt er 7.

De stemming gaat dus eerlijk, degene met de meeste stemmen krijg de meeste zetels, behalve als de ene partij 300 stemmen krijgt en de ander 349, want dan krijgen ze allebei 6 zetels terwijl de een toch meer stemmen heeft gekregen.