Het VN-migratiepact / het pact van Marrakesh

Op 10 december 2018 werd door een meerderheid van de VN-lidstaten het migratiepact formeel goedgekeurd. Met dit pact wil de VN migratie op mondiaal niveau beter laten verlopen. In het pact zijn doelstellingen vooropgesteld voor alle lidstaten in de hoedanigheid van thuisland, transitland of aankomstland. De VN zal de uitvoering van het pact faciliteren, maar elke lidstaat behoudt zijn soevereiniteit om op nationaal niveau een migratiebeleid vorm te geven.

Wat is het VN-migratiepact?

De officiële titel van dit pact is “het mondiaal pact voor veilige, ordelijke en reguliere migratie”. Het pact wordt kortweg het VN-migratiepact of ook wel het “pact van Marrakesh” genoemd. Het pact werd op 10 december 2018 in Marrakesh door een meerderheid van de lidstaten van de VN goedgekeurd. De effectieve ondertekening van het migratiepact vond plaats op 19 december 2018.

Het pact is een compromistekst en het resultaat van een goede twee jaar voorbereiding, studie, analyse en bevraging van diverse betrokken partijen op alle mogelijke niveaus.

Waarom wou de VN een migratiepact in het leven roepen?

Iedereen herinnert zich nog wel de beelden van 2015 en 2016 van vluchtelingen die in gammele bootjes de Middellandse Zee probeerden over te steken in de hoop de oorlog, onderdrukking of armoede in het eigen thuisland te ontvluchten. Dit leidde uiteindelijk tot chaos en crisissituaties zowel in de transitlanden (bijvoorbeeld Italië) als in de aankomstlanden (bijvoorbeeld België).

De VN wil dergelijke chaotische toestanden in de toekomst vermijden. De enige manier om dit te realiseren is door betere afspraken te maken op mondiaal niveau zodat toekomstige migratie veiliger, ordelijker en meer regulier/legaal kan verlopen.

Wat betekent dit pact voor de VN-lidstaten?

Doelstelling van dit pact is niet het bevorderen van migratie tussen de verschillende VN-lidstaten, wel het beter laten verlopen van migratie en betere afspraken hierover maken op mondiaal niveau.

Eigenlijk is dit pact een engagementsverklaring. De lidstaten engageren zich om samen migratieproblemen op te lossen via internationale samenwerking uitgaande van een gemeenschappelijke visie. Het pact bevat een intentieverklaring, enkele uitgangsprincipes en doelstellingen die men gezamenlijk wil nastreven. De doelstellingen hebben betrekking op de lidstaten in de hoedanigheid van thuisland, transitland en aankomstland.

Wat is de juridische waarde van het migratiepact voor de lidstaten?

Het pact is juridisch niet bindend. Dé juridische basis die de lidstaten moeten respecteren bij de uitvoering van het pact en het ontwikkelen van een migratiebeleid in de eigen lidstaat zijn de al bestaande verdragen en mondiale regelgeving. Eén van de belangrijkste voor België en Nederland is uiteraard het Europees Verdrag ter bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM).

Welke doelstellingen staan er opgesomd in het migratiepact?

Er staan in totaal 23 doelstellingen in het pact van Marrakesh. Elk van deze doelstellingen wordt in het pact toegelicht.

De doelstellingen opgesomd in het migratiepact kunnen als volgt worden samengevat:

• het verzamelen en gebruiken van accurate data als basis voor een evidence-based migratiebeleid is belangrijk voor alle lidstaten, of ze nu de hoedanigheid van thuisland, transferland of aankomstland hebben,
• alle lidstaten moeten werken aan het minimaliseren van ongunstige omstandigheden en structurele factoren die ervoor zorgen dat mensen gedwongen worden om hun thuisland te verlaten,
• migranten moeten altijd toegang hebben tot accurate en tijdige informatie in elke fase / stap van hun migratieproces en moeten ook over de juiste documenten kunnen beschikken om hun identiteit te kunnen bewijzen,
• landen moeten samenwerken om internationaal acties te kunnen opzetten om vermiste migranten op te sporen en mensenlevens te redden,
• mensensmokkel moet zowel preventief als curatief zoveel mogelijk worden ontraden en aangepakt,
• het opsluiten van migranten mag enkel als laatste redmiddel gebruikt worden. Transitlanden en aankomstlanden moeten zorgen voor een alternatieve aanpak naar de toekomst toe,
• de bescherming en assistentie van de migrant tijdens het volledige migratietraject en de toegang tot basisvoorzieningen dient verzekerd te worden,
• aankomstlanden dienen de opname van migranten in de samenleving te bevorderen: elimineren van discriminatie, migranten weerbaar maken (empowerment), investeren in de ontwikkeling van nieuwe competenties en erkenning van reeds in het thuisland verworven competenties en kwalificaties kunnen hiertoe bijdragen,
• aankomstlanden moeten garanties bieden dat sollicitatieprocedures eerlijke en ethisch verlopen zodat migranten een kans hebben op een degelijke job,
• migranten moeten op een snellere, veiligere en goedkopere manier geld naar (familie in) het thuisland kunnen versturen,
• thuislanden dienen hun samenwerking en medewerking te verlenen in het faciliteren van een veilige terugkeer naar hun thuisland van migranten, net als hun duurzame re-integratie in de samenleving daar.

Wie doet wat in functie van het behalen van de doelstellingen geformuleerd in het pact?

De VN wil optreden als een soort verzamelpunt voor alle beschikbare informatie over migratie en mogelijke acties om deze in goede banen te laten verlopen. De VN wil de uitwisseling van goede (en minder goede) ervaringen en informatie faciliteren tussen de lidstaten onderling. Tot slot wil de VN er ook voor zorgen dat de aandacht voor dit onderwerp en dit pact niet verslapt. Dit laatste doen ze bijvoorbeeld door reeds een eerste evaluatie en conferentie over dit pact aan te kondigen in 2022.

Het pact is een intentieverklaring en engagementsverklaring. Wat betekent dat elke lidstaat die dit pact goedkeurt zijn best zal doen om het eigen migratiebeleid zodanig vorm te geven dat dit beleid zo goed mogelijk bijdraagt aan de uitvoering van het VN-migratiepact. Hoe de uitvoering zal verlopen was op het moment van de formele goedkeuring en ondertekening van het pact nog niet duidelijk.

Zijn alle lidstaten akkoord met de inhoud van dit migratiepact?

In de aanloop naar de formele goedkeuring van het pact is er in verschillende lidstaten nog stevig gediscussieerd over de inhoud ervan. Zo is in België een heuse regeringscrisis uitgebroken n.a.v. de vraag of België het pact nou zou goedkeuren of niet. En ook in Nederland is er heel wat stof opgewaaid bij de voorafgaande bespreking van de tekst binnen de regering.

Uiteindelijk hebben op 10 december 2018 van de in totaal 193 lidstaten er 164 het migratiepact formeel goedgekeurd in Marrakesh. Een aantal lidstaten hebben ronduit geweigerd het pact te ondertekenen (bijvoorbeeld Israël en Australië). Andere lidstaten hebben dan weer een verklarende tekst bijgevoegd als voorwaarde voor ondertekening (bijvoorbeeld Denemarken en Nederland). In heel wat gevallen wordt in die verklarend tekst nog eens benadrukt dat dit pact op geen enkele manier de soevereiniteit van de lidstaat mag inperken als het aankomt op het uittekenen van het nationale migratiebeleid.