Verkiezingen 2017: stemgedrag eerdere jaren & achtergronden

In Nederland wordt het stemgedrag van stemgerechtigde burgers vastgelegd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het CBS legt alleen valide en betrouwbare gegevens vast. Zo ontvangt het CBS de vastgestelde verkiezingsuitslagen van het centraal stembureau die de verkiezingen organiseert. Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer en het Europese Parlement is dat de Kiesraad. Bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten en bij de gemeenteraadsverkiezingen is het het hoofdstembureau dat de informatie aan het CBS vertrekt. Voor alle verkiezingen worden de kiesgerechtigden, alle mensen die mogen stemmen, geregistreerd door de gemeente. De gemeente neemt alle kiesgerechtigden op in een kiesregister. De basisinformatie in het kiezersregister komt uit de Gemeentelijke Basisadministratie persoonsgegevens (GBA). Kiesgerechtigden die niet bij een gemeente staan ingeschreven komen voor in een centrale registratie van Nederlandse kiesgerechtigden in het buitenland.

Hoeveel Nederlanders mogen stemmen?

Bij de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart 2017 mogen volgens de cijfers van het CBS, die gepubliceerd zijn op woensdag 15 februari 2017, 12,9 miljoen Nederlanders naar de stembus. Dat betekent dat tijdens de verkiezingen van 2017, 300.000 meer Nederlanders mogen stemmen dan tijdens de verkiezingen in 2012. Hoewel 12,9 miljoen Nederlanders mogen stemmen, zal niet iedereen ook daadwerkelijk zijn of haar stem uitbrengen.

Overzicht van niet-stemmers

In Nederland is er geen verplichting om te gaan stemmen. Kiesgerechtigde stemmers maken bewust of onbewust een keuze om van het stemrecht gebruik te maken. Opvallend is dat in alle leeftijdsklassen veel personen zijn die niet naar de stembus gaan. Politieke partijen ervaren dan ook dat het zeer moeilijk is om deze groep, die niet gaat stemmen, te bereiken en te overtuigen dat het recht op stemmen ten gelde kan worden gemaakt. Vooral de leeftijdsklasse tussen 18 en 35 jaar en 65 jaar en ouder geven voldoende mogelijkheden voor politieke partijen om hierop in te spelen.

Overzicht leeftijdsklasse van niet-stemmers

Als er een vergelijking wordt gemaakt tussen de Tweede Kamerverkiezingen van 2006, 2010 en 2012 dan is het opvallend dat gemiddeld één op de vijf stemgerechtigde kiezers geen stem uitbrengt. In 2012 was volgens het CBS het aantal niet-stemmers tussen 18 en 35 jaar zelfs boven de 30%. Politieke partijen proberen dan ook vooral om deze groep en de andere leeftijdsgroepen te benaderen en te overtuigen dat het wel degelijk zinvol is om te stemmen. In 2017 mogen 850.000 jongeren voor het eerst deelnemen aan de Tweede Kamerverkiezingen.

Vertrouwen in de politiek

Het vertrouwen in de verkiezingen kan ook een indicatie geven van het vertrouwen in de politiek en de politieke duidelijkheid die de stemgerechtigde kiezers hebben om keuzes te kunnen maken. Kijkende naar de uitkomst van de Tweede Kamerverkiezingen van 2006, 2010 en 2012 dan geeft de uitkomst te zien dat rond de 70% van de stemgerechtigde kiezers vertrouwen heeft in de politiek. Bij de mannen ligt het percentage volgens het Nationaal Kiezersonderzoek hoger dan bij de vrouwen.

Stemmen per volmacht

Nu er in Nederland geen verplichting is om te stemmen, mogen kiesgerechtigden hun stem laten uitbrengen door een ander persoon. Deze persoon dient wel 18 jaar of ouder te zijn en stemrecht te hebben. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2006 bleek 12 procent van de stemgerechtigde kiezers een andere persoon gemachtigd te hebben om voor hem of haar te stemmen. Vooral de PVV maakte massaal gebruik van de mogelijkheid om mensen op te roepen om te stemmen per volmacht. Van de 12% uitgebrachte stemmen per volmacht werd bijna 16% stemmen uitgebracht op de PVV. Terwijl de ChristenUnie en de PvdA met bijna 8% verhoudingsgewijs, weinig stemmers met volmacht wisten te trekken.

Opkomst

Voorafgaand aan de verkiezingen in 2017 was het vermoeden dat de meeste stemgerechtigde kiezers vermoedelijk zouden gaan stemmen voor de verkiezingen van de politici voor de Tweede Kamer. Opvallend is dat van alle verkiezingen, die in Nederland worden gehouden, de Tweede Kamerverkiezingen de meeste kiezers naar de stembus weet te krijgen. De verkiezingen voor het Europees Parlement trekken de minste mensen naar de stembus. De verkiezingen voor de gemeenteraad en de Provinciale Staten schommelen, qua opkomst van kiezers, tussen de opkomst voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer en het Europees Parlement. De hoogste opkomst van bijna 90% trok de Tweede Kamerverkiezingen van 1978 en de slechtste opkomst voor de Tweede Kamerverkiezingen was twintig jaar later met 75% in 1998.

Verdeling van de stemmen

De laatste drie verkiezingen voor de Tweede Kamer geven te zien dat de PvdA tussen de 20 en 25% van de kiezers weet te trekken en daarmee vrijstabiel is. Dit in tegenstelling tot de andere partijen als bijvoorbeeld CDA en VVD die in de uitkomst van de verkiezingen voor de Tweede Kamer grote schommelingen te zien geven.

Naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen 2017

Op woensdag 15 maart 2017 kan er een stem worden uitgebracht op één van de 28 partijen die op tijd hun kandidatenlijst bij de Kiesraad hebben ingeleverd en voldaan hebben aan de daarvoor gestelde voorwaarden..

Partijen die geregistreerd stonden op 3 februari 2017 bij de Kiesraad

1. 50PLUS
2. Artikel 1
3. CDA
4. ChristenUnie
5. De Burger Beweging
6. Democraten 66 (D66)
7. DENK
8. Forum voor Democratie
9. GeenPeil
10. GroenLinks
11. JEZUS LEEFT
12. Libertarische Partij (LP)
13. Lokaal in de Kamer
14. MenS en Spirit/Basisinkomen Partij/V-R
15. Niet Stemmers
16. NIEUWE WEGEN
17. Ondernemers Partij
18. Partij van de Arbeid (PvdA)
19. Partij voor de Dieren
20. Piratenpartij
21. PVV (Partij voor de Vrijheid)
22. Respect
23. SP (Socialistische Partij)
24. Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP)
25. StemNL
26. Trots op Nederland (TROTS)
27. VNL (VoorNederland)
28. Vrouwen Partij (VP)
29. Vrije Democratische Partij (VDP)
30. Vrijzinnige Partij
31. VVD

Kieskringen

Nederland is voor de verkiezingen verdeeld in twintig kieskringen. De 31 geregistreerde partijen zijn van plan om in alle twintig kieskringen deel te nemen aan de verkiezing. Met uitzondering van de partij JEZUS LEEFT. JEZUS LEEFT wil als partij in zeven kieskringen deelnemen.

Bekendmaking geldigheid ingediende kandidatenlijsten

De Kiesraad heeft op vrijdag 3 februari 2017 om 16.00 uur in een openbare vergadering beslist over de geldigheid van de kandidatenlijsten. Het besluit vond plaats in een openbare zitting van de Kiesraad. Beslist werd op vrijdag 3 februari 2017 over

• De geldigheid van de 31 partijnamen
• De 31 kandidatenlijsten
• Kandidaten op de 31 kandidatenlijsten
• lijstencombinaties

In deze zitting worden ook de kandidatenlijsten genummerd.

Openbaarheid

De openbare zitting op vrijdag 3 februari 2017 vond plaats in het gebouw van de Tweede Kamer in Den Haag. De ingang is op Lange Poten 4 en de zitting was in de Thorbeckezaal. Alle bezoekers moesten zich kunnen legitimeren en de bezoekers moesten rekening houden met de beveiligingsmaatregelen in het Tweede Kamergebouw.

Livestream

De zitting in de Thorbeckezaal op vrijdag 3 februari 2017 was ook via een livestream te volgen. Van de openbare zitting wordt een proces-verbaal opgemaakt. Het proces-verbaal van de zitting over de kandidatenlijsten wordt ter inzage gelegd en gepubliceerd op de website van de Kiesraad. In het opgestelde proces-verbaal zijn ook alle kandidatenlijsten opgenomen.

Lees verder

• Verkiezingen 2017: Standpunten en kandidatenlijst van DENK
• De partij van Sylvana Simons, van Artikel 1 naar BIJ1