Naar duurzame mobiliteit in Europese steden: Civitas

Europese steden moeten duurzamer worden. Dat is al lang geen kwestie van zweverig idealisme meer, maar vormt ondertussen een essentieel onderdeel van de maatschappelijke vooruitgang. Centraal in het duurzaamheidsvraagstuk staat het realiseren van duurzame stedelijke mobiliteit. Via het Civitas-initiatief ondersteunt de Europese Unie deze ambitie.

Duurzame groei als uitgangspunt

Duurzaamheid is ongetwijfeld één van dé grote uitdagingen van de eenentwintigste eeuw. Zo ook in Europa. De opdracht houdt in om de welvaartcreatie in stand te houden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties te hypothekeren. De overheid speelt een belangrijke rol in de noodzakelijke omslag van denken en handelen die daarvoor nodig is. Het voeren van een duurzaamheidsbeleid is ondertussen al lang de status van een optionele nice to have ontgroeid. Het onderwerp baadt niet langer in een geitenwollensokkenimago. Duurzaamheid is ondertussen overal en gaat over veel meer dan het beschermen van de planeet. Verduurzamen is big business geworden en raakt aan harde thema's zoals energie-onafhankelijkheid, het realiseren van een economische omslag, technologische innovatie en jobcreatie.

De Europese duurzaamheidsambities

Gezien het onmiskenbare belang van duurzaamheid, heeft de Europese Unie het realiseren van een duurzame groei opgenomen als één van de drie strategische uitgangspunten van de tienjarige overkoepelende Europa 2020 groeistrategie. Bekend is ook het klimaat- en energiepakket dat in 2008 werd goedgekeurd. Dat pakket stelt enkele meetbare duurzaamheidsresultaten voor het jaar 2020 voorop: 20% minder uitstoot van broeikasgassen, een 20% toename aan hernieuwbare energie en een 20% verbetering van de energie-efficiëntie. Voor de periode daarna werden ondertussen nog verdergaande doelstellingen afgesproken. Deze bindende doelstellingen worden tastbaar via nationale wetten die de duurzaamheidsambities soms letterlijk tot in de huiskamer brengen. Een ander belangrijk terrein waarop Europa duurzaamheidswinst wil boeken is mobiliteit. Omdat zowel het vracht- als passagiersvervoer in de Europese Unie in de voorbije jaren toegenomen is, is de uitdaging groot. Bijzondere aandacht gaat daarbij naar het verduurzamen van de stedelijke mobiliteit.

De mobiliteitsproblematiek in Europese steden

De roep voor duurzame mobiliteit neemt toe in de Europese Unie. In tegenstelling tot in veel andere sectoren is de CO2 uitstoot in de transportsector toegenomen. Er werd een stijging van 23% opgetekend tussen 1990 en 2010. Het transport in steden is daarbij verantwoordelijk voor 40% van de totale CO2 uitstoot ten gevolge van transport. Bovendien worden de steden met verschillende mobiliteitsuitdagingen geconfronteerd die vervlochten zijn met de duurzaamheidsproblematiek. Het verminderen van verkeersongevallen is daar één van. Zo mogelijk nog uitdagender is de fileproblematiek in en rond steden, waardoor in Europa jaarlijks tot 1% van het BBP verloren gaat. De uitdagingen zijn dus enorm groot en verschillende spelers dienen daarom hun bijdrage te leveren. Zo zijn autofabrikanten gehouden aan bindende voorschriften die de CO2-uitstoot van nieuwe wagens reguleren. Erg belangrijke spelers in het oplossen van de mobiliteitsproblematiek zijn echter de steden zelf. Daarom riep de Europese Unie het Civitas-initiatief in het leven dat subsidiëring voorziet voor stedelijke initiatieven die duurzame mobiliteit bevorderen.

Het Civitas-initiatief

Het Civitas-initiatief is ontstaan in 2002. Het voorziet in subsidies waarmee de Europese Commissie de steden tracht aan te moedigen om grote stappen vooruit te zetten op weg naar een verduurzaming van de mobiliteit. Investeringen in duurzame mobiliteitsopties zijn vaak erg kostelijk en verdienen zich niet snel terug. Ook ontbreekt het vaak aan kennis over de te nemen maatregelen of aan goede voorbeelden. Het Civitas-initiatief probeert die leegte op te vullen. Ondertussen werd het programma geïntegreerd in het Horizon2020 programma voor onderzoek en innovatie. Europese steden kunnen er aan deelnemen door in te tekenen op de projectoproepen die door de Europese Commissie gelanceerd worden. Bedoeling is dat de steden vervolgens een partnerschap aangaan met andere Europese steden en een geïntegreerd pakket van maatregelen voorstellen ter verbetering en verduurzaming van de mobiliteit. Maatregelen die binnen het Civitas-initiatief werden ontplooid, omvatten onder meer de aanleg van fietspaden, de introductie van lage emissiezones, verkeersveiligheidscampagnes, fiets- en autodeelsystemen en het aanleggen van laadinfrastructuur voor elektrische wagens. Een volledig overzicht van de ontwikkelde maatregelen en de steden die deelnamen is te vinden op de Civitas website.