Monarchie: constitutioneel versus absoluut

Een monarchie kan onder twee verschillende vormen plaatsvinden: constitutioneel en absoluut. Hierbij wordt de macht die een monarch heeft op verschillende manieren toegekend. Een monarchie ontstond uit het principe van soevereiniteit en komt voor uit de middeleeuwse bestuursleer waarbij God oppermachtig was en macht in dalende lijn verdeeld moest worden. De monarch zou dan de tweede plaats in de ranking aannemen. Door de verlichting kwam het principe van de monarchie onder discussie te staan en werden er meer en meer monarchieën van absoluut naar constitutioneel omgevormd.

Absolute monarchie

Bij een absolutie monarchie ligt de volledige regeringsmacht bij de monarch. Hierbij is de macht echter op politiek vlak vaak uitgevoerd door geestelijken, aristocraten en de adel. Dit om de draaglast van het werk van de monarch in te perken.

Absolutisme

Het principe van de absolute monarchie berust op de theorie van de Romeinse jurist Domitius Ulpianus, die met zijn 'princeps solutus est legibus' aantoonde dat de vorst niet gebonden is door wetten en daar dus boven staat. Ook Jean Bodin (Frans jurist) vernoemde met zijn 'prince est absous de la puissance des lois' dat de vorst immuun is aan de wetten.

Lodewijk XIV is een bekende voorstander van het absolutisme en was van 1661 tot 1715 koning van Frankrijk. De Franse revolutie in de 17e eeuw zorgde er uiteindelijk voor dat onder de waarden van de verlichting (liberté, egalité, fraternité) dit absolutisme ten val kwam en vervangen werd door een republiek.

Absolutisme hedendaags

Wereldwijd zijn er nog vijf absolute monarchieën:

• Qatar (Emir: Tamim bin Hamad bin al-Thani)
• Brunei (Sultan: Hassanal Bolkhia)
• Saoedi-Arabië (Koning: Abdoellah bin Abdoel Aziz al-Saoed)
• Swaziland (Koning Mswati III)
• Vaticaan (Paus Fransiscus)

Constitutionele monarchie

Bij een constitutionele monarchie bepaalt de constitutie wie welke bevoegdheden toegekend krijgt, en ligt de macht als dusdanig niet enkel bij de monarch. Een constitutie is de manier hoe een staat is ingericht en het gaat hierbij om welke wetten en gebruiken er vastliggen en waar mensen zich aan dienen te houden. Een constitutie kan vastgelegd zijn in een grondwet, maar dat hoeft daarom niet. Bij een constitutionele monarch is de regeling dat een eerste minister de regering leidt en daarmee hoofd is van de uitvoerende macht. Hiernaast dient de minister wel verantwoording af te leggen aan de wetgevende macht: het parlement. De regering bepaalt tenslotte welke macht de monarch in dit stelsel heeft.

Zowel België als Nederland vallen hieronder, echter is de macht van de monarch zeer beperkt. In Nederland nemen de ministers de macht in handen en zijn zij verantwoordelijk voor de daden van de monarch. In België is de macht van de monarch louter ceremonieel en deze mag dus enkel advies geven.

Wereldwijd zijn er in totaal vijftien constitutionele monarchieën:

• Andorra
• België
• Cambodja
• Denemarken
• Japan
• Lesotho
• Luxemburg
• Maleisië
• Koninkrijk der Nederlanden
• Noorwegen
• Samoa
• Spanje
• Thailand
• Verenigd Koninkrijk
• Zweden

Monarchen en hun titels

Vaak wordt een monarchie automatisch een koninkrijk genoemd, maar dat is niet altijd correct. Volgende titels kunnen worden onderscheiden om een monarchie te omschrijven:

• Emir: emiraat
• Keizer: keizerrijk
• Groothertog(in): Groothertogdom
• Paus: kerkelijke staat
• Sultan: sultanaat
• Vorst(in): vorstendom
• Radja, Rani: radjanaat