Diplomatieke onschendbaarheid

Op 15 oktober 2013 werd de Russische diplomaat Dmitri Borodin ten onrechte gearresteerd door een Nederlands arrestatieteam, wat de discussie rondom diplomatieke onschendbaarheid weer deed oplaaien. In 1961 werd diplomatieke onschendbaarheid vastgelegd in het Verdrag van Wenen. De afspraken zijn vandaag de dag nog steeds van kracht en de meningen over het in stand houden van het verdrag zijn sterk verdeeld. De onschendbaarheid van diplomaten werkt namelijk enerzijds misbruik in de hand, maar anderzijds is het ook van belang gebleken voor de veiligheid en privacy van diplomatieke zendelingen. Wat houdt diplomatieke onschendbaarheid precies in en hoe beïnvloedt het onze maatschappij?

Diplomaat

Een diplomaat is iemand die namens zijn eigen land land overlegt met andere landen. Deze vergaderingen kunnen bijvoorbeeld gaan over ontwikkelingshulp en handel. Ook spelen diplomaten een niet te verwaarlozen rol bij vredesonderhandelingen.

Internationale afspraken

Wereldwijd zijn er tal van afspraken op het gebied van diplomatieke onschendbaarheid. Zo heeft Nederland zich samen met 178 andere landen aangesloten bij het Verdrag van Wenen inzake diplomatiek verkeer dat in 1961 werd ondertekend. In het Verdrag is de gedachte gerepresenteerd dat als de belemmeringen voor het doelmatig functioneren van diplomatieke zendingen zoveel mogelijk worden beslecht, de vriendschappelijke betrekkingen tussen landen bevorderd zullen worden. In artikel 29 van het verdrag staat zwart op wit dat staatsambtenaren tijdens diplomatieke missies onschendbaar zijn. Dat betekent dat diplomaten te allen tijde worden behoed tegen aanhouding en andere vormen van vrijheidsbeneming.

Functie diplomatieke onschendbaarheid

Diplomatieke onschendbaarheid is ingevoerd om diplomaten te kunnen beschermen. Als een diplomaat zijn functie uitoefent in een land waar het rechtssysteem niet op orde is, kan dit het functioneren van de diplomaat namelijk ernstig bemoeilijken. Daarnaast ligt het voor de hand dat het de relaties tussen ontvangst- en zendstaat ook niet ten goede zal komen als een diplomaat door de ontvangststaat onrechtvaardig wordt behandeld. Vandaar dat er regels zijn opgesteld omtrent het waarborgen van de veiligheid van diplomaten.

Misbruik door diplomaten

Het komt soms voor dat diplomaten misbruik maken van hun bevoorrechte positie. In 2012 werden er in Den Haag bijvoorbeeld 641 van de 1.095 parkeerboetes van voertuigen met een CD-kenteken niet voldaan. Daarnaast weigeren diplomaten frequent hun afgesloten leningen terug te betalen. Dit resulteert in het feit dat banken logischerwijs terughoudend zijn geworden als het gaat om het verstrekken van krediet aan buitenlandse diplomaten. Een extremer delict deed zich voor in 1984 toen de Britse politieagente Yvonne Fletcher werd doodgeschoten door een Libische diplomaat. De diplomaat genoot diplomatieke onschendbaarheid wat hem ertoe in staat stelde om het land vrijuit te verlaten.

Mogelijkheden ontvangststaat tegen misdragende diplomaten

Er worden twee bevoegdheden aan ontvangststaten toegekend om in te grijpen als een afgezant zich ernstig misdraagt. Zo kan de staat ertoe besluiten om de diplomaat tot ‘persona non grata’ te verklaren. Feitelijk komt dit erop neer dat iemand niet langer welkom is in een land. Een andere mogelijkheid is het oproepen van de zendstaat, ofwel het land waar de diplomaat vandaan komt, om de onschendbaarheid in te nemen.