Nelson Mandela (Madiba): zijn leven, zijn overlijden

Nelson Mandela, een man wiens naam niet weg te denken is uit de wereldgeschiedenis. Hij geloofde in vrijheid en in gelijkheid voor iedereen. Nelson Mandela heeft ruim zevenentwintig jaar in de gevangenis doorgebracht omdat de regering van Zuid-Afrika het niet eens was met zijn denkbeelden. Gelukkig kregen ze hem niet klein. Door toedoen van Nelson Mandela werden in 1994 voor het eerst in de geschiedenis van Zuid-Afrika vrije verkiezingen gehouden.Op 19 december 2013 is de Nederlandse première van de film Mandela, long walk to freedom. De film is gebaseerd op Mandela's autobiografie Long walk to freedom, uit 1994. Op 5 december 2013 werd bekend gemaakt dat Nelson Mandela is overleden. Mandela is 95 jaar geworden.

Inhoud artikel

• Rolihlahla (zijn Afrikaanse naam)
• Universiteit
• Johannesburg
• ANC
• Afrikaner Nationale Partij, verscherpte rassenscheiding
• Defiance Campaign
• Banning order, scheiding van vrouw, beschuldigd van hoogverraad
• Umkhonto we Sizwe: Speer van de natie
• Pretoria en Robbeneiland
• Free Nelson Mandela
• Hoe verder?
• De kinderen van Nelson Mandela
• ‘Weetjes’: Madiba, Zwarte Pimpernel, 46664, boksen, film 2013
• Nelson Mandela overleden op 5 december 2013: een man die miljoenen inspireerde

Rolihlahla (zijn Afrikaanse naam)

Nelson Mandela werd geboren op 18 juli 1918 in Mvezo. Dit is een klein dorpje dat ligt aan de Mbashe-rivier in het district Transkei. De Europese naam Nelson kreeg hij pas toen hij naar school ging. Zijn Afrikaanse naam luidt: Rolihlahla. Dit betekent: hij die takken van de bomen trekt (vrij vertaald: onruststoker). Nelson zijn vader, Gadla Henry Mphakanyiswa, was een rijke hoofdman. De moeder van Nelson was de derde vrouw van zijn vader en heette: Nosekeni Fanny. Nelson had drie zussen, drie halfbroers en zes halfzussen.

Universiteit

Er waren in die tijd maar weinig niet-blanke kinderen die naar school gingen en nog veel minder kinderen gingen er naar een vervolgschool. Voor de blanken was er leerplicht, voor de zwarte mensen was er niet veel meer dan armoede. Nelson was gelukkig wel in de gelegenheid om te studeren. Nadat hij in 1938 de middelbare school had afgerond mocht hij naar de universiteit voor zwarte mensen: South African Native College in Fort Hare. Nelson ging rechten studeren en wilde advocaat worden om zwarte mensen te kunnen helpen die onrechtvaardig werden behandeld door de blanken. Nadat hij een protestactie had georganiseerd, werd hij van de universiteit weggestuurd. Nelson vertrok op zijn drieëntwintigste naar Johannesburg. Hij zag daar de armoede en de ellende en vond dat daar verandering in moest komen. Ieder mens, ongeacht zijn of haar huidskleur, heeft dezelfde rechten op een gezond en gelukkig leven zonder angst of onderdrukking.

Johannesburg

In Johannesburg leerde Nelson Walter Sisulu kennen. Walter werd zijn vriend en jaren later was hij samen met hem een van de grote Zuid-Afrikaanse leiders. Via Walter kwam Nelson in contact met Evelyn Mase, een nicht van Walter en verpleegster van beroep. Ze trouwden in 1944 en kregen twee zoons en twee dochters (de oudste dochter stierf direct na de geboorte). Nelson studeerde verder op een universiteit waar de meeste studenten blank waren. De verschillen waren zo groot tussen blank en zwart dat Nelson uiteindelijk stopte met de studie. Hij besloot rechtskundig adviseur te worden.

ANC

Via Walter Sisulu maakte Nelson kennis met het ANC. ANC staat voor: African National Congress of South Africa. Het is opgericht in 1912. In beginsel was het een geweldloze organisatie die streefde naar gelijkheid tussen blanken en niet-blanken. Dat niet-blanken gewoon weer een menswaardige rol konden spelen in hun eigen land. De regering was het hier niet mee eens en gebruikte ook wel geweld om dit duidelijk te maken. De (politieke) onrust in het land nam hierdoor toe. Nelson bleek een natuurlijk leider te zijn en hij werd in 1948 gevraagd voor de functie van secretaris-generaal van de Jeugdliga van het ANC.

Afrikaner Nationale Partij, verscherpte rassenscheiding

In mei 1948 kwam de Afrikaner Nationale Partij aan de macht, onder leiding van dr. D.F. Malan. Deze door blanken gekozen regering verscherpte de rassenscheiding met nadelige wetten voor zwarte mensen. Blanken hadden het goed in Zuid-Afrika, voor mensen met een gemengd ras met lichtbruine huidskleur was het nog een beetje leefbaar. Zwarte mensen hadden het slecht. Ze werden gecontroleerd, ze mochten niet omgaan met wie ze wilden, gezinnen werden uiteengerukt. Hun huizen en grondgebied werden van hen afgepakt. Zwarte mensen mochten niet naar culturele bijeenkomsten. Ze werden zonder reden opgepakt, geslagen en in een cel opgesloten voor maanden of jaren. Zwarte mensen mochten niet in grote groepen bij elkaar zijn, de blanke regering was bang dat ze dan hun krachten zouden bundelen en in opstand zouden komen. In 1987 waren er meer dan twintig miljoen zwarten op een totale bevolking van negenentwintig miljoen (blanken, zwarten en kleurlingen samen).

Defiance Campaign

In 1950 wordt er een protestactie georganiseerd tegen bepaalde regeringswetten. De politie opende het vuur op de demonstranten en er vielen achttien doden. In 1951 werd Nelson gekozen als voorzitter van de Jeugdliga van het ANC. In 1952 werd hij voorzitter van het ANC in Transvaal. Nelson is dan drieëndertig jaar. Samen met Oliver Tambo, een vriend, vestigde Nelson zich als advocaat in Johannesburg. Hij heeft niet veel tijd om dit werk te doen omdat hij werd gevraagd om namens het ANC de regering te verzoeken om zes zeer onrechtvaardige wetten voor zwarte mensen ongeldig te verklaren. Dit doet de regering niet en dat leidt tot een ongehoorzaamheidscampagne: Defiance Campaign. Alle Zuid-Afrikaners worden opgeroepen om massaal de rassenwetten te overtreden. 8.500 mensen deden mee. Na een paar weken liepen de spanningen op, de politie begon geweld te gebruiken, blanken voelden zich bedreigd, demonstranten begonnen terug te slaan. Voordat het helemaal uit de hand zou lopen, werd de actie gestaakt. Het ledenaantal van het ANC steeg van 7.000 naar 100.000!

Banning order, scheiding van vrouw, beschuldigd van hoogverraad

In september 1953 kreeg Nelson een banning order. Dit is een bevel van de regering waarin de bewegingsruimte en bewegingsvrijheid van de persoon die de order kreeg werd beperkt. Nelson Mandela moest weg bij het ANC en hij mocht ook niet langer naar politieke bijeenkomsten. In 1954 en 1955 hield hij wel toespraken door het hele land, Nelson wilde het volk laten weten dat hij nog steeds bereid was om voor hen te strijden. In 1956 scheidden Nelson en Evelyn van elkaar. Hij was weinig thuis vanwege zijn politieke activiteiten en er gingen geruchten dat hij relaties onderhield met andere vrouwen. In december van dat jaar werd Nelson (samen met vele andere politieke activisten) beschuldigd van hoogverraad. Het proces duurde lang, maar uiteindelijk werden alle beklaagden vrijgesproken. Op 14 juli 1958 trouwde Nelson Mandela met Winnie Nomzano Mdikizela. Ze kregen twee kinderen. In augustus 1958 werd het PAC opgericht: Panafrikaans Congres. Het is een militante afscheiding van het ANC.

Umkhonto we Sizwe: Speer van de natie

Op 26 maart 1960 verbrandde Nelson Mandela, onder het oog van heel veel persfotografen, het pasje dat zwarte mensen altijd bij zich moesten dragen. Nelson vroeg of de honderden toeschouwers zijn voorbeeld wilden volgen. Aan deze oproep werd door honderdduizenden gehoor gegeven. De regering werd bang en kondigde de noodtoestand af. Eind maart werden Nelson en nog 155 andere politieke leiders opgepakt en zonder enige vorm van proces vastgehouden. ANC en PAC werden verboden, maar gingen in het geheim verder. Eind augustus werden ze vrijgesproken, maar iedereen werd wel in de gaten gehouden door de regering. Nelson trok door het land om leden te werven voor het ANC en hij wilde opnieuw een staking organiseren. Toen de regering er lucht van kreeg, kwamen ze met dreigementen, straffen en arrestaties. De maat was vol voor Nelson Mandela. Hij had afschuw van geweld en was verre van militant, maar zag toen in dat ze geen stap verder zouden komen zonder zelf ook geweld te gaan gebruiken tegen de onderdrukker. Onder zijn leiding werd Umkhonto we Sizwe opgericht: Speer van de natie. Het doel van de groep was om schade aan te richten op plaatsen die voor blanken belangrijk waren (politiebureaus, elektriciteitsleidingen), om ze op die manier dwars te zitten en om de blanken te laten merken dat ze niet zo machtig waren als ze dachten. In 1962 werd Nelson opgepakt en tot vijf jaar gevangenisstraf veroordeeld. Hij werd onder andere beschuldigd van opruiing van zwarte arbeiders.

Pretoria en Robbeneiland

Nelson werd opgesloten in de gevangenis in Pretoria. Na ruim een half jaar (mei 1963) werd hij overgeplaatst naar de zeer zwaar beveiligde gevangenis op Robbeneiland. Daar moest hij samen met de andere gevangenen dwangarbeid doen. Op 11 juni 1964 werd Nelson opnieuw berecht, op grond van nieuw bewijsmateriaal. Hij werd samen met anderen schuldig bevonden aan sabotage en een poging om een gewelddadige revolutie te ontketenen. Mandela kreeg levenslang en moest terug naar Robbeneiland. Ook zijn jeugdvriend Walter Sisulu zat daar gevangen. De omstandigheden waren erg slecht in de gevangenis, toch weet Nelson stand te houden. Winnie Mandela had het ook moeilijk. In 1964 werd ze op beschuldiging van terrorisme opgepakt en zonder enige vorm van proces gevangen gezet. Na anderhalf jaar werd ze vrijgesproken, maar het getreiter was nog niet over. In 1977 werd ze gedwongen om te verhuizen naar Brandfort, meer dan driehonderd kilometer onder Johannesburg. In de loop der jaren veranderden de omstandigheden op Robbeneiland. Er mochten kranten en tijdschriften worden gelezen en men mocht naar de radio luisteren. In 1980 mocht Nelson zijn rechtenstudie weer oppakken en het lukte hem om deze af te maken. Hij werd Bachelor of Laws (advocaat).

Free Nelson Mandela

De regering zag in dat Nelson Mandela van groot belang was voor het volk. Nelson kreeg verschillende keren het aanbod om vrijgelaten te worden. Maar hij weigerde omdat er telkens voorwaarden aan verbonden waren. Hij wilde de gevangenis alleen verlaten als hij dan ook echt vrij zou zijn. Steeds meer mensen, in steeds meer landen, bemoeiden zich met de kwestie en eisten zijn vrijheid. In 1982 werd Nelson plotseling verhuisd naar de Pollsmoor-gevangenis in Kaapstad. In 1985 kreeg hij opnieuw een aanbod om vrijgelaten te worden, onder voorwaarde dat hij geweld zou afzweren. Dat wilde Nelson niet, hij wilde het ANC namelijk niet veroordelen, zij gebruiken nog steeds geweld voor het goede doel. Op 18 juli 1988, Nelson zijn zeventigste verjaardag, werd de gevangenis in beeld gebracht en werd er in het Wembley-stadion in Londen een rockconcert gehouden ter eren van Nelson Mandela. Met de komst van president F.W. De Klerk veranderde het klimaat in Zuid-Afrika. Het ANC, het PAC en andere zwarte organisaties werden weer toegestaan. Op 10 februari 1990 kondigde de president aan dat Nelson Mandela vrij zal worden gelaten. Op zondag 11 februari 1990 was het zover. Die middag verliet Nelson als vrij man de gevangenis. Na zijn vrijlating ging Nelson langs bij presidenten en andere regeringsleiders. Hij dankte hen voor alle steun, maar vroeg hen ook om de economische sancties tegen Zuid-Afrika niet te versoepelen. De onrust in Zuid-Afrika bleef echter voortduren. Ook op het persoonlijk vlak had Nelson het niet gemakkelijk, in 1992 gingen Nelson en Winnie uit elkaar.

Hoe verder?

In de loop van 1991 werden steeds meer apartheidswetten afgeschaft. President De Klerk en Nelson Mandela probeerden zo goed mogelijk samen te werken. In 1993 kregen ze samen de Nobelprijs voor de vrede. Het volk had tijd nodig om elkaar te leren kennen en te respecteren. In de nacht van 26 op 27 april 1994, middernacht, kwam er officieel een einde aan de apartheid. De apartheid had officieel nagenoeg vijftig jaar geduurd. Er kwam een nieuwe vlag en er werden vrije verkiezingen uitgeroepen. Het ANC kreeg de meeste stemmen en Nelson stelde zich kandidaat voor het presidentschap. Op 10 mei 1994 werd hij president. Hij was de eerste zwarte president in de geschiedenis van Zuid-Afrika. In 1997 trad Nelson af als voorman van het ANC. In 1998 trouwde hij met Graca Machel, de weduwe van de in 1986 bij een vliegramp omgekomen president Samora Machel van Mozambique. In 1999 legt Nelson Mandela het presidentschap neer om rustig te gaan leven. De laatste jaren was zijn gezondheid erg broos.

De kinderen van Nelson Mandela

Kinderen samen met Evelyn Mase

1. Makaziwe Mandela (overleden bij negen maanden)
2. Madiba Thembekile Mandela: overleden bij een verkeersongeval (1969)
3. Makgatho Mandela: overleden aan aids (2005)
4. Makaziwe Mandela (vernoemd naar haar oudere zus)

Kinderen samen met Winnie Nomzano Mdikizela

1. Zenani Mandela
2. Zindziswa Mandela

‘Weetjes’: Madiba, Zwarte Pimpernel, 46664, boksen, film 2013

• Nelson Mandela wordt ook wel Madiba genoemd. Dit is zijn clannaam. Iedere Xhosa (volk in Zuid-Afrika) behoort tot een clan die van oorsprong teruggaat tot een stamvader. Het is een teken van respect om iemand aan te spreken met zijn clannaam.
• Zwarte Pimpernel: Nelson Mandela dook na het hoogverraadproces uit voorzorg onder. De pers vergeleek hem met de Rode Pimpernel, de hoofdpersoon uit het boek van barones Orczy die tijdens de Franse Revolutie via allerlei avonturen uit de handen van de politie bleef. Nelson Mandela werd de Zwarte Pimpernel genoemd.
• 46664: dit nummer kreeg Nelson Mandela op Robbeneiland. Hij was als gevangene uit 1964 de 466ste die werd toegelaten.
• Boksen: Nelson Mandela heeft een levenslange liefde voor de bokssport. Deze sport hielp hem, dankzij dagelijkse training, zijn detentie op Robbeneiland te overleven.
• Film: Mandela, long walk to freedom (gebaseerd op Mandela's autobiografie 'Long Walk To Freedom' uit 1994). De film (biografie, drama, historie) laat Nelson Mandela door de jaren heen zien, van zijn jeugd op een plattelandsdorp tot het presidentschap van Zuid-Afrika. Idris Elba speelt Nelson Mandela. De Nederlandse première is op 19 december 2013. De film duurt 152 minuten.

Nelson Mandela overleden op 5 december 2013: een man die miljoenen inspireerde

Op 5 december 2013 werd bekend gemaakt dat Nelson Mandela is overleden in zijn huis in Johannesburg. Nelson Mandela is 95 jaar geworden. Hij krijgt een staatsbegrafenis, tot dan gaat de vlag halfstok. Afrika verliest zijn 'vader'.