Participatiesamenleving

17 september 2013 las Koning Willem Alexander voor het eerst de troonrede voor. In deze troonrede sprak hij over een 'participatiesamenleving'. Nederland is altijd een prima verzorgingsstaat geweest. Dit gaat vanaf 2014 veranderen. Van verzorgingsstaat gaan we naar een participatiesamenleving. Niet in een keer, maar wel in stappen. Wat betekent dit voor de burger?

Nederland als verzorgingsstaat

In tegenstelling tot veel andere landen is Nederland lange tijd een prima verzorgingsstaat geweest. Dit was ook goed mogelijk: Nederland was het land van de welvaart. Het was hier zelfs zo goed dat asielzoekers niet alleen tijdelijk asiel aanvroegen maar vaak besloten de rest van hun leven in Nederland te blijven wonen. Dat zegt heel wat over ons land.

Maar wat is een verzorgingsstaat precies? Een verzorgingsstaat is een staat (bestaande uit één of meerdere landen/eilanden) waar de overheid als eerste taak heeft het welzijn van de burgers/bevolking voorop te stellen. Het is verantwoordelijk voor onder andere onderwijs, gezondheidszorg, werkgelegenheid en garantie voor inkomen. Denk hierbij aan betaalbare gezondheidszorg in de vorm van een ziektekostenverzekering, gratis basisonderwijs, banen creëren burgers op weg helpen naar een baan, uitkeringen zoals AOW, bijstand, WW etc.

Na de Tweede Wereldoorlog begon Nederland pas echt een verzorgingsstaat te worden. Het verzorgingsstelsel werd gefinancieerd door hoge belastingen en premies. Door de groeiende bevolking en de stijgende werkeloosheid (11 procent in 1983) kraakte het stelsel in al zijn voegen. Hierop werden de lonen gematigd en uitkeringen en minimumloon verlaagd. Tot 2008 ging het weer goed met Nederland, daarna begon er een nieuwe economische crisis. Eind 2011 ontving ruim 12 procent van de bevolking een uitkering. In 2013 liep de werkeloosheid op tot bijna 9 procent.

Participatiesamenleving

In Nederland is het verzorgingsstelsel niet langer haalbaar. De vergrijzing heeft hier een groot aandeel in: mensen worden steeds ouder en leven dan ook steeds langer na hun AOW. Dit kost de overheid geld. Ook de groeiende bevolking telt mee: meer kinderen hebben verzorging nodig (onderwijs, medische zorg, toeslagen voor de ouders etc). Nederland is sinds de crisisjaren vanaf 2008 langzaam af aan het zwakken als verzorgingsstaat en zal steeds meer een participatiesamenleving worden.

Wat betekent een participatiesamenleving?

Een participatiesamenleving wordt soms ook wel eens participatiemaatschappij genoemd. Met een participatiemaatschappij wordt eerder een bedrijf bedoeld dat deelneemt in het aandeelkapitaal van een ander bedrijf. Met een participatiesamenleving bedoelen we de samenleving binnen onze staat. Kort gezegd betekent het: ieder voor zichzelf. Dit klinkt natuurlijk erg kort door de bocht en het wordt ook niet direct zo bedoeld, maar is wel een uitgangspunt. Van burgers wordt binnen deze samenleving verwacht dat ze zoveel mogelijk voor zichzelf zorgen. Dit houdt in: zelf zorgen voor een oudedagvoorziening, geen verspilling van medische kosten, meebetalen aan onderwijs, aan het werk gaan maar ook zorgen voor gezinsleden of familie.

Langzaam afbouwen

Nederland verandert niet van de een op de andere dag van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Dit gebeurt gedoseerd en langzaam zodat burgers er ook langzaam aan wennen om voor zichzelf te gaan zorgen. Zo worden de schoolboeken vanaf 2014/2015 niet langer vergoed in het middelbaar onderwijs. Voor ouders betekent dit een eigen bijdrage van maximaal 300 euro per jaar. De pensioenen zullen in de toekomst ook steeds lager worden waardoor er van de mensen verwacht worden dat ze zelf actief bezig zijn met hun oudedagsvoorzieningen. Waarschijnlijk zal ook de AOW steeds lager gaan worden net als overige uitkeringen. Hierdoor gaat werken voor mensen tussen de 15 en 65 jaar lonen. De grens tussen uitkering en minimumloon was tot 2013 namelijk minimaal waardoor veel werklozen liever hun hand opstaken voor een uitkering dan te gaan werken.

Zorgkosten zijn sinds begin 2013 al niet meer aftrekbaar bij de belastingdienst. Dit is natuurlijk erg vervelend voor de mensen die hoge ziektekosten hebben maar kijkende naar andere landen is het ook vrij normaal om gedeeltelijk zelf voor zorg te betalen. Het is voor veel mensen moeilijk om hier een middenweg in te vinden: jarenlang is alles voor hun betaald en was er geld over voor luxe goederen en diensten, iets dat in andere landen juist niet mogelijk is. Zo is het in ons omringende landen vrij normaal om je ouders op hun oude dag in je eigen huis te nemen en te verzorgen. In Nederland worden deze oude mensen op kosten van de staat in verzorgingshuizen gestopt. Deze en nog meer voorzieningen zullen daarom in de toekomst sterk versoberd worden. Hoewel het voor sommigen een hele zware dobber gaat worden is het wel iets waar we mee moeten leren leven en vooral mee om moeten leren gaan. De toekomst zal het uitwijzen.