Schipholbrand 2005

Op 27 oktober 2005 brak er een brand uit in het cellencomplex op Schiphol-Oost. Het cellencomplex diende als verblijfplaats voor illegale gedetineerden. Bij de brand kwamen elf illegale gedetineerden om het leven. Nog eens vijftien mensen, waaronder ook enkele bewaarders, raakten zwaar gewond. Over het ontstaan van de brand is nog altijd een hoop discussie. De brand begon in de K-vleugel, waar in totaal 43 gedetineerden verbleven. Om 23.55 uur op 26 oktober ging in cel 11 het brandalarm af. In deze stel verbleef één gedetineerde. Drie gedetineerde probeerde na de brand te ontsnappen. Zij werden binnen een paar minuten dankzij helikopters gevonden en opgepakt.

Slachtoffers

De slachtoffers die gevallen zijn werd op 27 oktober in de middag vastgesteld op elf, terwijl in de nacht werd vastgesteld dat het er niet meer dan vijf zouden worden. De overledenen:

1. Robert Jules Arah (34 jaar, man, Suriname) (bekend in Nederland onder vier valse namen)
2. Naiva Apensa (43 jaar, man, Suriname)
3. Mehmet Ava (40 jaar, man, Turkije, Koerd)
4. Kemal Sahin (51 jaar, man, Turkije, Koerd)
5. Vitaliy Khvylovyy (30 jaar, man, Oekraïne) (echte naam: Taras Bilyk)
6. Oksana Nynych (29 jaar, vrouw, Oekraïne)
7. Gheorge Sas (21 jaar, man, Roemenië)
8. Dato Khidiritsj Kasolev (20 jaar, man, Georgië)
9. Vladislav Leniev Petrov (31 jaar, man, Bulgarije) (ook in bezit Portugees paspoort)
10. Lofti Al Swaee Al Swaiai (32 jaar, man, Libië)
11. Maribel Martinez Rodriguez (25 jaar, vrouw, Dominicaanse Republiek)

Onderzoek

Na de brand werd meteen een onderzoek ingesteld naar het drama. De media uitte veel kritiek op de bekende problemen met de veiligheidssituatie in het complex. Zo werden de volgende uitspraken enkele dagen voor de brand gegeven:

"Een prefab-gebouw, van kunststof materialen en te smalle gangetjes"
"Veiligheid van gedetineerden lijkt ondergeschikt aan het strenge uitzettingsbeleid"
"Snel uit de grond gestampt"

De conclusie van het onderzoek was vernietigend. Pieter van Vollenhoven heeft het onderzoek in opdracht van de
Onderzoeksraad Voor Veiligheid geleid. Daaruit kwamen de volgende conclusies:

• De drie instanties (gemeente Haarlemmermeer, Rijksgebouwendienst en Dienst Justitiële Inlichtingen) hebben te weinig aandacht aan de veiligheid besteed.
• De bouw van het complex was in strijd met het bouwbesluit. Er had dus nooit een vergunning mogen worden verleend
• De bedrijfshulpverlening was niet voldoende getraind en er was geen sprake van enige afstemming met hulpdiensten
• De vleugels J en K van het complex hadden geen geldige vergunning
• De gemeente Haarlemmermeer heeft te weinig verantwoordelijkheid getoond als vergunningverlener en handhaver.

Verklaringen

Bij NOS Journaal melde één van de gedetineerde zich om zijn verhaal te vertellen. Volgens hem was er geen personeel die wist welke procedure er in gang gezet moest worden. Ook geloofde de bewakers niet dat er brand was uitgebroken, totdat het alarm afging.

Herdenking

Op 8 november 2005 werd op Schiphol een herdenkingsbijeenkomst gehouden. Een jaar later, op 26 oktober 2006 kwamen alle overlevenden bijeen om het drama te herdenken. Ahmed Isa Al Jabali was niet aanwezig. Hij werd verdacht van opzettelijke brandstichting.

Politiek gevolg

Minister Donner en Dekker waren verantwoordelijk voor het falen van de overheidsinstanties met betrekking tot de Schipholbrand. Daarom namen zij beide afstand van hun functie en traden op 21 september 2006 af. Ook de burgemeester van de gemeente Haarlemmermeer legde zijn functie neer op 21 september.

Strafrechtelijk vervolg

Ahmed Isa Al Jabali werd op 7 november 2005 gearresteerd en werd later veroordeeld tot brandstichting met de dood van elf mensen tot gevolg. Hij kreeg drie jaar celstraf. Echter, in 2007 werd er een nieuw onderzoek gehouden. Uit dit onderzoek bleek dat de brand helemaal niet in cel 11 was ontstaan, maar in de schilruimte boven cel 11. Op 1 maart 2013 wees het gerechtshof arrest in door de Hoge Raad verwezen zaak. Ahmed Isa Al Jabali werd vrijgesproken van opzettelijke brandstichting en werd hiermee een slachtoffer in plaats van dader.

Schadevergoedingen

Alle veertig overlevenden kregen 1750 euro schadevergoeding. Zestien van deze overlevenden kregen hier nog eens 10.000 bij op. Zij hadden zwaar psychisch letsel opgelopen. Een aantal van de overlevenden heeft alsnog een verblijfsvergunning gekregen.

Sloop

Het cellencomplex wordt niet meer gebruikt. Op Schiphol Noordwest is een nieuw cellencomplex gebouwd die wel aan alle veiligheidseisen voldoet. De sloot van het oude complex zal in de lente van 2013 afgerond zijn.