Kindertekeningen, een bron aan informatie

Kindertekeningen zijn veel meer dan gewoon een tekening of kunstwerk van je kind. Kindertekeningen geven een schat aan informatie over de belevingswereld en ontwikkeling van het kind. Tekenen is een manier van het kind om tot uiting te brengen, wat er in het kinderhoofdje om gaat. Ook geven de kindertekeningen een beeld van ontwikkeling van de motoriek van het nog jonge kind. In dit artikel zullen we ons hoofdzakelijk richten op het ontwikkelingsproces van kinderen van 0-4 jaar Tekenen wordt vaak gezien als hobby, een leuke aangename bezigheid voor het kind. De meeste jong kinderen tekenen graag. Alleen is tekenen meer dan alleen een leuke bezigheid. De Engelsman Ebenezer Cooke schreef in 1885 als eerste een boek over "kinderen en hoe ze tekenen". De Oostenrijker Rudolf Steiner ging zich er een aantal jaren doelgericht voor interesseren. Deze grondlegger van de Antroposofie gaf in 1920 heel duidelijk aan dat kleine kinderen niet vanuit het intellect tekenen maar "ze tekenen een belevenis". Tekenen is een hulpmiddel om gevoelens uit te drukken die het jonge kind nog niet onder woorden kan brengen. Kinderen vertellen al tekenend hun eigen verhaal. Daarnaast is tekenen een belangrijk hulpmiddel om de motoriek van kinderen verder te ontwikkelen, naar een goede beheersing van de fijne motoriek.

De manier waarop kinderen in tekeningen hun emotionele wereld weergeven is geen exacte wetenschap. Toch zijn er een groot aantal symbolen die typisch meer voorkomen bij sommige gevoelens, op bepaalde leeftijden en bij leeftijdsgebonden problemen. Kindertekeningen vertellen je in welke levensfase een kind zit. In de eerste levensjaren zijn alle tekeningen die kinderen maken volstrekt identiek en zijn dan ook niet cultuurgebonden. De leeftijd waarop veranderingen zich voltrekken, kan evenwel variëren. Net als bij het leren lopen of het zindelijk worden zijn de leeftijdsgrenzen flexibel. Pas wanneer de leeftijdsnormen erg afwijken moet je je als ouders zorgen maken over de ontwikkeling van je kind. De tekeningen die voor ons volwassenen nog vaak leken op zomaar wat gekrabbel zullen vormen krijgen die wij kunnen onderscheiden. Ook zullen wij onderscheid kunnen maken in meisjes- en jongenstekeningen.

Grenzeloos tekenen

Zodra een dreumes een krijtje kan vastpakken, kan het tekenen. Dit zal gebeuren rond de leeftijd van ongeveer anderhalf jaar. In eerste instantie lijken de tekeningen niet meer dan willekeurige strepen op papier, maar er zit wel degelijk vorm in. De eerste tekeningen van het kind, worden "grenzeloze" tekeningen genoemd. Het kind zal zich namelijk niet beperken tot het papier, maar regelmatig uitschieters over de rand hebben. De motoriek is nog niet dusver ontwikkeld dat het kind voldoende controle over het krijtje/potlood heeft. Wanneer een kind op zijn derde levensjaar uitsluitend "grenzeloze" tekeningen produceert zou dit kunnen duiden op een ontwikkelingsstoornis of op spastische trekken. Daarnaast zou het ook kunnen duiden op eventuele traumatische ervaringen. Het kind zou door het "grenzeloze" tekenen willen aangeven dat het vlucht.

Eivormig

Vanaf een jaar of twee, zie je dat veel kinderen eivormige cirkels gaat tekenen. Het kind tekent nu niet meer over de randen, maar beperkt zich tot het papier. Deze eivorm symboliseert een geborgenheid en bescherming. De cirkelvorm spreekt ook een verlangen uit: "daar wil ik bij horen". Later zullen deze tekeningen toevoegingen van streepjes krijgen, waardoor het zonnetjes worden. Kinderen tekenen de zonnestralen zowel van binnen naar buiten, als van buiten naar binnen. De zonnestralen symboliseren de interactie van het kind met de wereld om zich heen. De getekende zonnen, zullen eerst nog midden op het papier staan, maar wanneer het kind het vierde levensjaar bereikt zullen de "zonnetjes" verschuiven naar bovenaan het vel. De manier waarop de peuter een zon tekent, heeft te maken met de mate waarop het kind losgekomen is van de moeder. Wanneer een kind na zijn vijfde levensjaar nog zonnetjes midden op het vel tekent, kan dit het gevolg zijn van een onvoltooid separatieproces.

Spiralen

Spiralen worden vooral vervaardigd in de leeftijd tussen twee en vier jaar. Deze spiralen symboliseren de ontwikkeling en de groei van het kind. Het benadrukt ook wel de nee-fase, waarin kinderen van die leeftijd zich verkeren. Ook in de hedendaagse kunst symboliseert de spiraalvorm vaak een ontwikkeling, een overgang een stap of de wens ernaar toe.

Stippen

Rond het derde jaar gaan kinderen stippen tekenen. Deze ontstaan als opvlammend ik-bewustzijn. Stippen worden vaak ritmisch op papier gezet en soms zingen kinderen zelf bij dit proces. Ondanks de vaak chaotische plaatsing van de stippen duidt dit op orde en het vasthouden van de concentratie. Met stippen probeert het kind te vertellen 'hier ben ik'.

Dan tekent het kind vol overgave cirkelvormen en probeert deze ook helemaal dicht te maken. Langzaam zie je de wervelende bewegingen meer tot rust komen. Een streven naar meer evenwicht volgt. Met het bewaren van evenwicht sta je in de ruimte. Dit laat het kind zien door het tekenen van kruizen. Het tekenen van kruizen symboliseren het actief ingaan tegen een situatie. Kruisen zullen vooral getekend worden in de leeftijd tussen drie en zes jaar. Wanneer kinderen buiten deze leeftijd kruisen tekenen, wil dat zeggen dat het kind voor een keuze staat of gefrustreerd is.

Het tekenen van kruizen zet zich vaak voort in het teken van een cirkel waar een lijn aan vast zit. De lijn doorkruist de cirkel echter niet. Deze tekening staat symbool voor; "erbij willen horen".

4 jaar

Vanaf een jaar of vier zullen kinderen hun papier bewuster indelen en zullen de kleuren bewuster gekozen worden. Het zal ook duidelijk figuratief gaan tekenen. De "koppoter" begint zich vanaf deze leeftijd dan ook duidelijk te ontwikkelen.