Een peuter leren lezen, kan dat?

Kun je een baby of peuter leren lezen? In Amerika is het een rage geworden: zeer jonge kinderen die al vroeg leren lezen van hun ouders. Schadelijk, zeggen sommigen. Onschadelijk, zeggen anderen. Sommige kinderen leren al lezen als ze drie jaar oud zijn en ze vinden het leuk, maar aan zelf boeken lezen zijn ze nog niet toe. Kleine kinderen kunnen de inhoud van de meeste boeken nog niet bevatten. Heeft zo vroeg leren lezen eigenlijk wel nut? Of je kind nou pas 1 jaar en 10 maanden oud is, 2 jaar of 3 jaar of ouder, een methode om kinderen al heel jong te leren lezen is een hype geworden. Niet alleen in Amerika, maar ook in China leren peuters al op buitensporig jonge leeftijd lezen. In Europa ontdekken ook steeds meer ouders dat ze hun kinderen met speciale methodes al heel jong letters en woordjes en zinnen kunnen leren lezen.

Kan je kinderen al jong leren lezen?

Met (o.a.) de Amerikaanse methode Children Learning Reading Program kunnen zeer kleine kinderen al op zeer jonge leeftijd (vanaf 2 jaar ongeveer) spelenderwijs zinnetjes leren lezen. Ze leren eerst de woordjes spellen en daarna het woord hardop lezen, en daarna leren ze volledige zinnen oplezen. De vraag is wat het voor nut heeft. De meningen over het nut van jong leren lezen, wordt betwist door voor- en tegenstanders. Vooralsnog toont een toenemend aantal ouders interesse in programma's waarmee kinderen al kunnen leren lezen voordat ze naar school gaan. Maar ook op peuterscholen en in kleuterklassen worden kinderen al voorbereid op het echte leeswerk. Kinderen kunnen leren lezen op jonge leeftijd, maar de inhoud van gecompliceerde boeken die niet bij de leeftijd passen, kunnen ze niet begrijpen. Ook kunnen kinderen die al erg jong leren lezen zich gaan vervelen op school, als de rest van de klas nog niet lezen kan. Verveling leidt weer gemakkelijk tot motivatieverlies en motivatieverlies kan weer aanleiding zijn tot slechte resultaten. Een kind vroeg leren lezen lijkt dus alleen zinvol als dit om welke reden dan ook, nodig zou zijn.

Hoe kunnen peuters leren lezen?

Wat je o.a. nodig hebt om peuters te leren lezen zijn lettertjes voor kinderen. Bijvoorbeeld een alfabet wat je in de speelgoedwinkel koopt, speciaal geschikt voor kinderen. Peuters en kleuters zijn beter in leren lezen dan baby's. Baby's brabbelen als ze eenmaal beginnen te praten ppk wel de letters en woordjes op, waardoor je toch versteld staat dat een baby dat kan. De baby (b)lijkt echter de inhoud van de woordjes nog niet te begrijpen. Peuters kunnen dat een stuk beter, maar ook bij hen lijkt het meer een kunstje dan een gave.

Peuters leren lezen, is het schadelijk?

Op scholen leren kinderen ook steeds vroeger lezen. Vroeger begon men er pas mee in groep 3, tegenwoordig komen kinderen al met woordjes en letters in aanraking in groep 1 en 2. Kinderen zijn echter het gevoeligst voor het leren spreken en lezen van taal, op ongeveer driejarige leeftijd en daarvoor. Feitelijk vanaf het moment dat ze beginnen te praten begint ook de gevoeligheid voor het ontwikkelen van taal. Dan zitten kinderen echter nog niet op school. Steeds meer ouders vinden het een uitdaging om hun kleine kinderen al op zeer jonge leeftijd thuis spelenderwijs te leren lezen. Experts staan vaak kritisch tegenover de methodes om peuters te leren lezen. Het blijkt dat kinderen op zeer jonge leeftijd wel woordjes achter elkaar kunnen opdreunen, maar dat ze de betekenis van zinnen die ze kunnen oplezen, in de meeste gevallen niet bevatten. Het lezen lijkt dan vooral leuk voor de ouders, die op deze manier aan de omgeving kunnen laten zien hoe slim hun peuter is. Het is peuters prima aan te leren om vormen en geluiden met elkaar in verband te brengen. Op te vroege leeftijd van een kind verwachten dat het prestaties levert, zou op termijn schadelijk kunnen zijn.

Wat zijn de voordelen van al jong leren lezen?

Je kind leert al op jonge leeftijd woordjes lezen en herkennen, zinnen vormen en te beseffen dat er zoiets als geschreven taal bestaat. Taal die bestaat uit klanken met een communicatieve waarde. Zeggen we niet allemaal 'auw' als we ons pijn doen? En 'boe' als we elkaar aan het schrikken willen maken? Kinderen leggen daarom al jong een relatie tussen klank en betekenis. Een kind leren dat er ook een geschreven code bijhoort (woorden) is een logische volgende stap. Maar er te vroeg mee beginnen is mogelijk vrij zinloos. Het 'lezen' wordt dan een soort opdreun trucje en de inhoud van opgedreunde zinnen wordt niet begrepen. Dan is het geen lezen maar een foefje. De voordelen om een kind op tweejarige leeftijd al te leren lezen lijken dus niet groot of misschien zelfs helemaal niet aanwezig. Mogelijk is daar nog onvoldoende onderzoek naar gedaan.

Nadelen

Een kind kan te jong gestimuleerd worden te lezen terwijl het daar nog niet aan toe is. Het kind moet het trucje steeds weer herhalen als er bezoek is en de complimentjes daarna zijn dan het enige leuke voor een kind. Een kind krijgt geen hoger IQ door vroeger te leren lezen, want het IQ is erfelijk bepaald. Een ander nadeel is dat een kind op de kleuterklas een kortdurende voorsprong kan hebben, waardoor het zich verveelt bij de werkjes op school. Het gevolgd daarvan is dat ze ongemotiveerd kunnen raken voor school in het algemeen. Een baby die 'kan lezen' leest wel de woorden maar begrijpt de inhoud niet, of onvoldoende. Dat kan juist frustratie geven. Een wat oudere peuter (van ongeveer 3 jaar) en uiteraard ook kleuters, begrijpen de inhoud beter of zelfs goed. Het kind zal vervolgens een leesvoorsprong hebben op andere kinderen in de kleuterklas en ook in de basisschooljaren daarna. Dat kan onhandig zijn, want je kind is dan verder met lezen dan de rest. Scholen zijn (nog) erg op gemiddelden gericht. Het nadeel daarvan zou weer kunnen zijn dat je kind zich verveelt tijdens leesles op school. Het kan namelijk al lezen. Als een kind maar in een vak een voorsprong heeft, bijvoorbeeld lezen, dan zal een leerkracht daar een oplossing voor moeten bedenken. Het voordeel daarvan kan wel weer zijn dat het kind sneller hogere Avi zou boeken zal kunnen lezen, maar alleen als de school aanvaardt dat er nou eenmaal verschillen zijn tussen leerlingen qua ontwikkeling per vak en als men rekening wil houden met verschillen. Dit is in Nederland op de meeste scholen (zelfs in 2017) helaas nog steeds een probleem. Er moet achter leren lezen geen dwang zitten. Het kind moet er plezier in hebben en het moet niet ten koste gaan van andere belangrijke activiteiten, zoals bijvoorbeeld slapen, of spelen met anderen kinderen.

Is vroeg leren lezen geschikt voor kinderen met een hoog IQ?

Het IQ van een peuter kan je nog niet goed testen. Intelligentietesten voor peuters zijn geen echte IQ testen maar meer testen waarmee gekeken wordt hoe ver de ontwikkeling van een kind gevorderd is. Een deel van de kinderen in de peuterleeftijd heeft een ontwikkelingsvoorsprong op het gemiddelde. Hoe groter die voorsprong, hoe groter de kans dat er sprake is van meer- of hoogbegaafdheid. Ouders die dus veel met hun kinderen oefenen kunnen er voor zorgen dat het kind bovengemiddeld op een onderdeel van een IQ test scoort, maar dit kan alleen op het gebied van aan te leren vaardigheden zoals algemene kennis. Je kunt de uitslag van een IQ test verder nauwelijks hoger laten uitkomen. Tenzij er voorkennis van de inhoud van een test zou bestaan natuurlijk. Wel is het dus zo dat als de algemene ontwikkeling bovengemiddeld is, je ook iets hoger kunt scoren op IQ testen. Dit komt omdat men bij IQ testen ook op sommige onderdelen de algemene ontwikkeling test en daarbij uitgaat van gemiddelde kennis als ijkpunt. Is je algemene kennis dus groter dan gemiddeld dan zul je op dat onderdeel hoger kunnen scoren. Dit kan het totaalbeeld van het IQ iets hoger maken, maar niet spectaculair. Verder zijn IQ testen namelijk gericht op andere zaken, zoals het probleemoplossend vermogen en hoe snel iemand een antwoord weet. Dus er wordt ook gemeten hoe snel je iets doorhebt en of je snel fouten ziet en hoe goed je oplossingen bedenken kunt voor problemen. Ook wordt gemeten of je gecompliceerde vormen kunt herkennen en of je een goed ruimtelijk inzicht hebt, enzovoorts. Hoe meer punten je op een IQ test behaalt, hoe hoger het IQ is. Daarom kun je dus wel enige invloed uitoefenen op de hoogte van de uitslag op de onderdelen waarmee de algemene kennis wordt getest, maar verder niet veel. Andersom kun je een IQ test wel sterk in je nadeel beïnvloeden.

Helpt lezen om het IQ te verhogen?

Iemand met een matige algemene kennis zal op dat onderdeel lager scoren tijdens het afnemen van een IQ test. Iemand die traag reageert op vragen, door gebrek aan motivatie tijdens het afnemen van een test, verliest ook punten. Iemand met faalangst kan een hoog IQ hebben maar toch een lage scoren laten zien. Het kan bijvoorbeeld komen omdat die persoon zichzelf aan het twijfelen maakt en daarom meer tijd neemt om te antwoorden dan nodig. Iemand kan van de zenuwen verkeerde antwoorden geven, wat de uitslag van een IQ test negatief zal beïnvloeden. Ook als je moe bent, geen zin hebt in de test, verdrietig bent, ziek of bang, kun je lager scoren op een IQ test. Veel lezen helpt om je algemene kennis te vergroten. Lezen is dus goed voor je algemene ontwikkeling als je de inhoud van boeken of kranten begrijpt. Veel mensen zullen echter denken dat je kind heel intelligent is als het al erg jong kan lezen. Als het kind te jong is om de inhoud van een boekje te bevatten is het 'lezen' geen bewijs dat een peuter een hoger IQ heeft dan een kind wat nog niet kan lezen. Hoogintelligentie kinderen tonen wel vaak vroeg interesse in leren. Ze kunnen bijvoorbeeld al vroeg klokkijken en ze leren zichzelf lezen.