Cyberpesten en zelfdoding

Iedereen die wel eens met pesten in aanraking is geweest weet dat het echt een nachtmerrie is. Kinderen durven niet meer naar school en scholen weten niet goed wat ze kunnen doen om het probleem aan te pakken. Sinds de komst van sociale media zoals Twitter, Facebook en Whatsapp worden ze ook thuis niet met rust gelaten omdat ze op allerlei manieren worden lastig gevallen of bedreigd. Wat is precies de relatie tussen (cyber)pesten bij kinderen en jongeren en het zoeken van een uitweg in zelfdoding?

Wie worden er gepest

Het zijn voornamelijk kinderen die bepaalde uiterlijke kenmerken hebben of sociaal niet goed mee kunnen komen met de rest. Rustige kinderen, of kwetsbare kinderen die er juist alles aan doen om mee te komen, maar toch geen aansluiting kunnen vinden. Kinderen die zich moeilijk kunnen of durven verweren tegen kinderen die wat gemakkelijker voor zichzelf opkomen zijn ook vaak slachtoffer. Ze worden vervolgens uitgesloten van sociale omgang met klasgenoten en zien soms zelfs het leven niet meer zitten.

Sociale media: verschil tussen ‘gewoon’ en cyberpesten

Het aantal zelfmoorden onder gepeste kinderen stijgt in de loop der jaren niet heel erg sterk, maar de manier waarop wordt gepest verandert wel. De komst van de sociale media heeft ervoor gezorgd dat kinderen gemakkelijker anoniem kunnen pesten. De impact op de gepeste is bij cyberpesten in veel opzichten vergelijkbaar met gewoon pesten: hij of zij voelt zich vernederd, angstig, gekleineerd en buitengesloten. Maar omdat de pesters dit anoniem kunnen doen, is het voor de gepeste wellicht niet duidelijk wie er achter de pesterijen zit. Dit zorgt voor extra onzekerheid en scheve ogen richting iedereen die een potentiële pester zou kunnen zijn in de ogen van de gepeste. Deze extra onzekerheid en het spelletje dat de pesters spelen om deze onzekerheid nogmaals te vergroten zorgt voor een extra lading bij het cyberpesten. Er is dan ook aangetoond dat de relatie tussen zelfmoord en cyberpesten nog groter is dan bij 'gewoon' pesten.

Impact

De pesters zien minder gemakkelijk de impact die het heeft op de gepeste en daardoor kan een pester verder gaan in zijn pesterijtjes. Het kan langer duren voordat de pester doorheeft hoe erg het slachtoffer er onder lijdt en kan daardoor minder snel stoppen dan wanneer de pester de reactie en de neerslachtigheid van het slachtoffer kon zien, zoals bij pesterijtjes op het schoolplein of andere openbare plekken.

Anoniem pesten

Aangezien het mogelijk is om anoniem te pesten, komt een gepeste (of iemand die erbij wordt betrokken zoals een ouder, school of instantie) er ook minder gemakkelijk achter wie de daders zijn en dit betekent weer dat de pesters ongestraft door kunnen gaan. De onzekerheid bij het slachtoffer over wie de dader zou kunnen zijn draagt mee aan zijn of haar onzekerheid en dit kan wellicht het pesten verergeren.

Publiekelijk pesten

Daarnaast is cyberpesten ook vaak nog eens publiekelijke vernedering. Immers: iedereen kan zien wat er op een Facebookpagina wordt geschreven. En omdat kwetsende berichten of teksten geplaatst via sociale media altijd toegankelijk zijn, is het heel gemakkelijk voor pesters om er na een tijdje weer mee verder te gaan. Ook dit draagt bij aan de deprimerende gevoelens die de gepeste ervaart en kan een extra trigger zijn om na te denken over suïcide.

Signalen voor buitenstaanders

In veel gevallen is het achteraf te verklaren aan de hand van het gedrag van de slachtoffers dat ze al een tijdje leden onder het pesten. Veel jongeren zijn neerslachtig, somber, snel geïrriteerd of juist heel stil. Het gevaar bij jongeren is dat ze zich vaak schamen voor de situatie en niet zo snel aan de bel zullen trekken en daardoor zullen ouders, vrienden en vriendinnen en scholen goed moeten opletten of ze dergelijke signalen oppikken.

Signalen aan de hand van bepaalde uitspraken: ‘het maakt me allemaal niks meer uit’, ‘ik zal jullie niet meer lang tot last zijn’, ‘ik kan net zo goed dood zijn’ zijn ook uitspraken die vraagtekens zouden kunnen oproepen. Destructief gedrag kan ook een signaal zijn: zelfverwaarlozing, overmatig alcoholgebruik, ruzie maken, grenzen opzoeken, weinig slapen en eindeloos piekeren. Daarnaast kan een eerdere poging tot zelfdoding ook een indicatie zijn.

Let wel: er zijn ook gevallen waarbij jongeren helemaal geen signalen leken te geven, juist om het pesten te verbloemen en om thuis de focus te richten op gezellig samen zijn. Daarom is het altijd aan te raden om zo nu en dan eens goed te praten met je kind, je vriend/vriendin of de leerlingen van je school om na te gaan wat ze nou precies bezig houdt. Snijd het onderwerp pesten eens aan en kijk hoe erop wordt gereageerd. Laat weten dat hij of zij altijd bij je terecht kan als hij of zij eens een verhaal kwijt wil. Als je alle lijnen van communicatie zo veel mogelijk opent, maak je de kans zo groot mogelijk dat je er nog op tijd bij bent, voordat het echt uit de hand loopt.