Filosofen over opvoeding: Erasmus

Binnen het huidige onderwijs staat de pedagogiek vanErasmus minder en minder in hoog aanzien. Immers voor Erasmus was de spil van het onderwijs de onderwijzer, de leermeester of de leraar.

Leven

Desiderus Erasmus wordt in 1469 te Rotterdam geboren.
Hij studeerde gymnasium te Gouda en te Deventer waar hij de invloed onderging van de broeders van het gemene leven. Op 18- jarige leeftijd trad hij in bij de Augustijner koorheren in het Klooster Steyn te Gouda. Hier werd hij 1492 tot priester gewijd. Waarschijnlijk is zijn roeping tot het religieuze leven een gedwongen keuze geweest. Toen hij in dienst trad van de bisschop van Kamerrijk, Hendrik van Bergen, die een secretaris zocht om hun te vergezellen op zijn reizen, is Erasmus nooit meer Teruggekeerd naar het klooster.

In 1499 maakte hij zijn eerste reis naar Engeland en deze reis is voor de verdere ontwikkeling van beslissende betekenis geworden. Hij ontmoette er Linarce, Grocin- befaamde humanisten- en Thomas More, die zijn vriend voor het leven zou worden. Terug gekeerd op het vaste land begon Erasmus met de bestudering van de Griekse taal, omdat hij inzag dat dit voor een beter begrip van de bijbel noorzakelijk was. In 1503 verscheen zijn Handboek van de Christenridder, een pleidooi voor een verdiept christendom.

Enkele jaren nadien bezocht hij Italië waar de eerste inspiratie ontstond voor zijn meest bekende werk “de Lof der zotheid”.
Erasmus stierf in Bazel in 1536.

Pedagogische belangstelling

Er kan gesteld worden dat er een groei zichtbaar is in de belangstelling voor pedagogiek die Erasmus aan de dag legde. Hoe is hij gekomen tot deze zijn hele leven durende belangstelling voor alles wat het onderrichten en opvoeden van kinderen betreft? Bij zijn intrede in het klooster leefde Erasmus feitelijk in twee sferen. Ontegensprekelijk heeft hij getracht zich te plooien naar het kloosterleven, in zijn brieven gericht aan de prior komt duidelijk naar voren dat hij' hierover met droefenis is gestemd. Erasmus hunkert naar eer en roem wat betreft zijn litteraire arbeid. Maar roem kon hij alleen maar buiten de kloostermuren vinden.

Jhon Colet brengt de jonge Erasmus er toe om zijn eruditie ten dienste te stellen van de schriftuur- studie, deze moet de verdorde middeleeuwse theologie verjongen.. Het doel was duidelijk, de klassieke studieen weer onder de aandacht brengen van jonge mensen, dit om een halt toe te roepen aan het verval van de zeden en de misstanden in de kerk. Als geen ander begreep Erasmus dat juist de school de “kweekplaats zou moeten worden van de bonear Literae”. Zijn eigen levensdoel werd hierdoor gevormd: het vervallen christendom tot nieuwe bloei brengen.

Belang van onderwijs en opvoeding

De eerste reden waarom een kind opgevoed moet worden, zegt Erasmus is dat de mens zwak en vrijwel zonder natuurlijke hulpmiddelen om zijn " bestaan te verdedigen en te handhaven, geboren wordt. Geloof me " zegt Erasmus " mensen worden niet geboren, maar gevormd...''.

" De menselijke natuur is wel doelmatig, maar zij wordt overtroffen door onderricht wat nog doelmatiger is “. Hij is er van overtuigd dat alle menselijke geluk afhangt van goed onderwijs en een goede opvoeding. Hij is er van doordrongen dat van die opvoeding het' aanzien' van de toekomstige maatschappij een gerzicht zal geven. “Bedenk, dat niemand zich meer verdienstelijk maakt voor de Staat dan juist de school- meesters.”

Hoewel hijzelf zich nooit aan de taak van de schoolmeester gewijdt heeft, heeft hij toch het zware bestaan van de toenmalige leraren verlicht door het samenstellen van schoolboeken.

Methodiek

De grootste betekenis voor het onderwijs in te zoeken in de vraag wat die meest doeltreffende methode is voor de educatie van de kinderen. Erasmus heeft hier talrijke werken over geschreven die in dit kort tijdsbestek moeilijk allen te bespreken zijn, Rode draad in al deze werken is zijn open oog voor de fundamentele eisen des uiterste geleidelijkheid, voortdurende herhaling, aanpassing aan het hinderlijke bevattingsvermogen, differentiatie in elementaire leerstof en minder noodzakelijke kennis, zelf had hij al enig idee over de “gevoelige periode”, waar in het kind bijvoorbeeld door nabootsingsdrift zonder inspanning iets leert, waar het op latere leeftijd veel moeite mee zou hebben.

Eén onderwerp is echter te belangrijk om onbesproken te laten, de goede verstandhouding tussen leraar en leerling. De bitterste passages vloeiden met zijn pen als hij de hardvochtigheid, de meedogenloosheid en zelfs de wreedheid van het zestiende eeuwse onderwijs aan de kaak stelt. “hoe kon het ook anders” verzucht hij, “Als men iedereen maar tot het ambt van leraar toelaat. De opvoeding van een kind vergt juist de uiterste begaafdheid van een kunstenaar”. Het dwingt hem tot een niets ontziend gevecht met " de dierentemmers, monsters en tirannen, die van een school een folterkamer maken.

Schaduwzijde

Het valt niet te ontkennen dat Erasmus en zijn tijdgenoten weinig oog hadden voor de grote massa van het volk. Zij schreven doelbewust voor een elite. Ook zijn volledig ontbreken van gevoel voor schoonheid, kan wel verklaarde worden door zijn hang naar het puriteinse intellect.

Schrijvers worden door hem ontleend op etische, grammaticale en stillistische waarden, maar dat ze ook ontroering wekken wordt nergens gesuggereerd. Hij was beslist een A- musisch mens die verre reizen maakte zonder de pracht van de natuur te zien. Waar zijn broeders van de Italiaanse humanisten de alzijdige vorming ' van de mens nastreefden'', welke resulteerde in de ' Uomo universale’ is E rasmus geringschattend over bewuste lichaamsoefening, muziekbeoefening en drama.