Rouwverwerking voor kinderen

Net zoals volwassenen, hebben kinderen ook een rouwproces dat ze moeten ondergaan wanneer zij een dierbare verliezen. Voor een kind is het heel belangrijk hoe de omgeving reageert op het verlies. Het is goed voor het verwerken dat erover gesproken wordt, ook al ben je als ouder zelf ook bezig met rouwverwerking. Als het gaat om een ingrijpend verlies, heeft het vaak veel inspanning nodig om het een plekje te geven. Hoe verloopt een rouwproces en waarom is het voor kinderen anders?

Het verlies

Als er een dierbare komt te overlijden, zijn de nabestaanden meestal erg verdrietig. Wanneer dit binnen een gezin voorkomt, vraagt het veel inspanning om dit te verwerken. Als ouder zijnde ben je waarschijnlijk intens verdrietig en je wilt het zo goed mogelijk doen voor je kind. Voor een kind is het heel belangrijk om het een goed plekje te geven, omdat er anders in de toekomst problemen kunnen ontstaan. Niet goed verwerkte rouw kan de verder de ontwikkeling belemmeren. Rouwverwerking is een heel proces en het kost soms veel tijd. Dit verloopt bij iedereen verschillend.

Het besef

Op het moment dat de dierbare er niet meer is, kan niet iedereen realiseren dat het verlies werkelijk is gebeurd. Het erkennen dat iemand dood is, is al de eerste stap van de rouwverwerking. Het ontkennen dat het gebeurd is kan verschillende vormen aannemen en het heeft soms tijd nodig om het te aanvaarden. Het is een soort mechanisme om jezelf te beschermen. Een sterfgeval is onomkeerbaar en het dringt binnen in een bepaald denkkader waarbij er naast het rationele ook emoties loskomen. De pijn moet eerst gevoeld worden, voordat we het kunnen verwerken.

De thuissituatie

Een kind moet zijn thuis als een veilige omgeving ervaren zodat het zijn gevoelens kan uiten. Hij heeft behoefte aan betrokkenheid, informatie krijgen, vertrouwen en contact. In de thuissituatie is iedereen triest en het is belangrijk voor het kind dat het erbij wordt betrokken. Zeg niet tegen het kind dat het niet hoeft te huilen omdat dit kan leiden tot verdringen van het verdriet. Hij kan denken dat hij niet hoeft te rouwen. Het kind denkt ook aan het verlies en beleeft het op zijn manier steeds opnieuw. De banden met de realiteit kunnen hierdoor steeds losser worden en dit kan tot allerlei problemen, zoals het gevoel krijgen niet geaccepteerd te worden.

Erover praten

Het kind moet de gelegenheid krijgen om over zijn gevoelens te praten. Er moet een aanpassing plaatsvinden in het leven omdat de dierbare niet meer fysiek aanwezig is en niet meer terug zal komen. Er moet een plekje worden gegeven aan dit verdriet en de draad van het leven moet weer worden opgepakt. Voor ouders is het soms moeilijk om erover te praten en misschien worden ze in beslag genomen door hun eigen verdriet. Een kind kan pas beginnen met rouwverwerking, als het weet wat er precies gebeurd is. Wees open en eerlijk en benoem wat er gebeurd is. Zeg niet dat iemand er niet meer is, maar zeg letterlijk dat de persoon dood is. Als het kind niet goed beseft dat iemand dood is, zal hij elke keer teleurgesteld zijn als de persoon er niet is. Deze kinderen hebben later de neiging terug te grijpen op hun ervaringen en herinneringen rondom het overlijden.

Mee naar begrafenis?

Voor sommige ouders is het soms erg moeilijk om te bepalen of het kind wel of niet mee moet naar de uitvaart. Het kan per kind verschillend zijn, maar het kan bijdragen aan de verwerking. Sommige kinderen zullen bij het zien van het lichaam van de overledene beseffen dat de persoon echt niet meer leeft. Tijdens de begrafenis leert het kind dat hij zijn gevoelens kan uiten. Over het algemeen zullen kinderen die niet mee zijn geweest naar de begrafenis meer tijd nodig hebben om te beseffen dat de persoon er niet meer is. Zelfs kinderen die overal bij betrokken zijn geweest kunnen moeite hebben met het realiseren hiervan.

De fasen van de rouwverwerking

Kinderen ondergaan net zoals volwassen een aantal fasen tijdens de rouwverwerking. Het verschil bij kinderen zit hem voornamelijk in hoe de omgeving reageert op het sterfgeval. Rouwfasen kunnen onderverdeeld worden in de volgende vier fasen:

1. Protestfase:
Dit is de eerste reactie nadat het slechte nieuws is verteld. Het eerste wat je meestal voelt is een gevoel van verdoofd zijn. Dit is een manier om de klap psychisch op te vangen en in etappes door te laten dringen. Als je hier uit ontwaakt, ontstaat er meestal een ontkenningsfase. Je denkt dat het een vergissing is en dat de persoon er nog gewoon is.

2. De wanhoopsfase:
In deze fase leer je leven met het verdriet. Er komen allerlei emoties bij kijken zoals wanhoop, schuldgevoel, angst en jaloezie.

3. Het losmaken:
Je pakt de draad van het leven weer op ook al mis je de overledene nog heel erg. Je bent in staat te denken aan de overledene zonder het reddeloze verdriet.

4. De aanpassingsfase:
De herinneringen worden een stuk van het nieuwe leven en je bent weer in staat het normale dagelijkse leven op te pakken. Het verdriet zal aanwezig blijven, maar de intense pijn gaat over in een andere vorm van bedroefdheid.

Onvolledige rouwverwerking

Als de rouwverwerking niet goed of volledig is, kan er een afweermechanisme ontstaan bij andere verliezen en teleurstellingen. Dit kan worden doorgegeven aan de kinderen en kan invloed hebben op de relaties. Het kind kan problemen krijgen met het aangaan van hechte relaties en last krijgen van depressies. Hoe lang de rouwverwerking duurt, is per kind verschillend.

Lees verder

• Depressief gevoel: hoe hier vanaf te komen
• Hoe kun je het beste omgaan met een zieke