Discipline en een kritische houding geven je leven inhoud

Het antwoord op de vraag 'hoe leef je een goed leven?' heeft filosofen door de eeuwen heen hun leven lang geïntrigeerd. En nog steeds wordt de vraag gesteld. Zo simpel als ze lijkt, het antwoord is blijkbaar veel minder eenvoudig. Of het is zo vaag dat je er alle kanten mee op kunt, inclusief de verkeerde. Dacht men een poos dat de mens maar gewoon zijn natuur hoefde te volgen, nu denken we een onbeschreven blad te zijn. Met alle vrijheid om zelf vorm te geven aan ons leven. Intussen stelt ons dat voor nieuwe problemen.

Een goed leven

In de ethiek en de filosofie mag je weer de vraag stellen: Hoe een goed leven te leiden? Hoe vind je een balans? Al blijft het een vaag domein, zonder zekerheden. De Griekse oudheid biedt glasharde antwoorden:

• Plato (427-347 v. Chr.): de mens is een spiritueel wezen.
• Aristoteles (384-322 v. Chr.): het gaat om het juiste midden. Je moet zelf het antwoord vinden in jouw situatie. Train je in de (mate van) vriendelijkheid, dapperheid, betrouwbaarheid, etc. die bij jou past.
• Epicures (341-270 v. Chr.): vind een balans in het genieten.

Menselijke natuur

Deze antieke filosofen leidden alle drie hun antwoord af uit de menselijke natuur; daar ligt volgens hen het antwoord. Tot de 16e eeuw had men daar een duidelijke voorstelling van. Maar tegenwoordig geloven we niet meer in het bestaan van een menselijke natuur; dat wil zeggen: een mens die simpelweg zijn natuur volgt. Wij denken juist dat we een onbeschreven blad zijn, helemaal vrij zijn, een tabula rasa. Alle keuzes die we maken zijn onze eigen zaak. We kunnen ons leven zelf invullen. Alles kan en mag.

Totale vrijheid

Dat kunnen we op twee manieren opvatten, positief gezien biedt het ons een enorme vrijheid, anderzijds kunnen we dit ervaren als een gapende leegte. Als alles kan en mag wat stuurt ons dan, wat is dan ons richtsnoer? Er zijn weinig mensen die dit aan kunnen. Zij horen graag wat ze moeten doen, willen graag weten waar ze aan toe zijn, wat anderen hen kunnen adviseren, wat de beste manier is om iets aan te pakken, iets te bereiken. Zelfs horen ze graag dat ze op de goede weg zijn. Want als het tegenzit, en dat gebeurt regelmatig, hebben ze twee opties: doorgaan of iets anders proberen en dus helemaal opnieuw beginnen.

Zorg voor jezelf

Het antwoord op de vraag: Hoe moet ik leven?, is altijd en voor iedereen anders. Je moet jezelf een houding bijbrengen, je eigen leven vormgeven, op basis van zorg voor jezelf, vanuit jezelf (zelfzorg)! De Franse denker P-M Foucault (1926-1984) verbaasde zich erover dat ethiek alleen maar gaat over zorg voor de ander. En hij vroeg zich af: Waarom besteden we geen zorg aan onszelf? Is dat niet hypocriet? Wij denken toch voortdurend aan onszelf? Als je jezelf overslaat, wat betekent dan zorg voor de ander! Wie zegt dat je niet autoritair bent?

Quarter life crisis

Het teveel aan keuzes, aan mogelijkheden, aan vrijheid leidt tot een jeugd die "Vroeg mondig, laat volwassen" is, meent Christien Brinkgreve, hoogleraar sociale wetenschappen. En dat kan leiden tot een quarter life crisis. Jongeren moeten discipline leren in de baantjes die ze naast hun studie hebben, omdat ze deze niet meer krijgen bijgebracht door hun ouders of docenten. Ze hebben alle vrijheid gekregen en hebben daardoor alleen zichzelf als kompas.

Emoties

Zonder grenzen en duidelijke hiërarchie, en met scheidende ouders, krijgt de jeugd veel vroeger te maken met hevige emoties. Als je je veilig voelt en zeker bent van jezelf, als je ouders je voorbeelden zijn en je discipline, waarden en normen hebben bijgebracht, sta je stevig in het leven en word je niet zo gauw omver geblazen. Mis je dit in je opvoeding, dan weet je je geen raad met moeilijke situaties. Alles was immers altijd goed, wat je ook deed. Maar opeens wordt je geconfronteerd met tegenslagen en daar ben je niet op voorbereid. En je ouders waar je dacht op te kunnen steunen hebben hun eigen problemen.

Kun je een quarter life crisis bij je kinderen voorkomen? Dat kan:

• Speel als ouder in op wat een kind op een bepaalde leeftijd aan kan.
• Voed je kind op in plaats van het volkomen vrij te laten.
• Geef grenzen aan, zoals: je mag maximaal x uur achter de PC / voor de TV zitten.

Discipline

Je kinderen overgeven aan totale vrijheid, zonder enige vorm van discipline aan te leren, is een vorm van je niet inmengen in hun leven, of dit nu komt door onverschilligheid, gemakzucht of angst voor een slechte relatie. Je bereid hen niet voor op het leven, terwijl dat wel je taak is als ouder. Je laat ze hun eigen boontjes doppen, zonder hen te steunen. Als ouder blijf je passief aan de kant staan. Je hebt dan misschien een goede band met je kinderen, je biedt hen geen stevige basis voor een leven waarin veel van ze verlangd wordt. Kinderen hebben juist graag grenzen, al is het maar om er tegenaan te schoppen; om de debatteren waarom iets moet of juist niet mag. Zodat ze er een eigen kritisch oordeel over kunnen vormen.

Kritische houding

Ook in alle overige relaties pleit levenskunst voor een kritische houding, niet voor sociale onverschilligheid! Ook je vrienden mag je terechtwijzen. Lok ze uit de tent en vraag: waar ben je mee bezig?! Heb de moed open te zijn, durf je mening te geven, waag het oneens te zijn. Je hoeft je niet te schamen of bang te zijn voor bemoeienis, zolang die niet uit egoïsme of arrogantie voortkomt. Of dat zo is weet je als je zelf open staat voor vraagtekens en kritiek.

Inhoud

Het leven is geen totale vrijheid. Vergissingen, fouten, kwetsingen, ze horen erbij. Daar leer je juist van. Ga bij jezelf te rade, reflecteer, vraag advies van objectieve vrienden of raadgevers. Je bent er nooit te oud voor. Levenskunst is niet leeftijdsgebonden. Vragen als "wat kan ik, wat wil ik?" blijven je hele leven actueel. Het impliceert een dynamische, inhoudelijke invulling van je leven. Levenskunst is een duurzame aangelegenheid.

Lees verder

• Levenskunst: Levenskunst: een bewuste invulling van jouw leven (special)