Kinderen en rituelen

Rituelen helpen ons voorbereiden op een gebeurtenis of het juist verwerken. Voor kinderen zijn rituelen zeer belangrijk. In dit artikel achtergrondinformatie over rituelen en voorbeelden van rituelen voor kinderen.

Rituelen

Rituelen zijn zo oud als de mensheid. In alle culturen in alle tijden vinden we rituelen terug. Rituelen geven het gevoel dat ze controle hebben over hun omgeving en de toekomst. Ze dienen om mensen gerust te stellen. Rituelen kunnen zeer eenvoudig zijn zoals het aansteken van een kaars of zeer complex met een reeks handelingen die correct uitgevoerd moeten worden.

Waarom rituelen voor kinderen?

Kinderen kennen de wereld nog niet goed en zijn vaak onzeker over dingen die vanzelfsprekend zijn voor volwassenen. Omdat ze bepaalde dingen zoals bijvoorbeeld de dood of negatief menselijk gedrag of weersverschijnselen niet kunnen bevatten, kunnen ze angsten hierrond ontwikkelen. Vaak klinken de angsten absurd voor volwassenen, maar toch zijn ze reëel voor het kind. Er worden onlogische oorzaak - gevolg verbanden gelegd die leiden tot grote angsten en obsessies. Praten helpt deze angsten blootleggen. Pas als je weet waar je kind bang voor is, kan je handelen.

Logisch redeneren kan een volwassene kalmeren, maar werkt zelden bij een kind. Het kind heeft de verbanden al gelegd en kan ze niet weerleggen met logica. Bovendien kan logica tot het minimaliseren van de angsten leiden: het kind krijgt dan het gevoel dat het niet serieus wordt genomen en besluit te zwijgen over de angsten die wel aanwezig blijven.

Rituelen geven het kind het gevoel dat de situatie beheersbaar is. Sommige rituelen kan een ouder alleen doen, zoals het controleren op monsters onder het bed. Andere rituelen kan het kind meedoen om zo zelf de situatie te beheersen.

Hoe verzin je een ritueel?

Je kan rituelen gebruiken die aanwezig zijn in je eigen religie, zoals bijvoorbeeld bidden. Deze rituelen zal het kind zelf overnemen als hij je bezig ziet. Je moet je kind dan enkel begeleiden in het juist uitvoeren van het ritueel.

Daarnaast kan je ook zelf rituelen verzinnen. Hierbij let je best op volgende punten.
Het ritueel moet:

• aangepast zijn aan je kind: je kind moet het begrijpen (geen complexe handelingen) en liefst zelf mee uitvoeren.
• de interesse van je kind wekken en kunnen vasthouden. Het mag je kind zeker niet vervelen.
• veilig zijn.
• niet te lang duren: korte rituelen werken het beste.
• tijd en ruimte laten om even stil te staan bij emoties.
• ontspannen uitgevoerd worden: haast is zeker af te raden omdat dit een averechts effect kan hebben.

Voorbeelden rituelen

• Dansje: dit werkt zeer goed bij kleinere kinderen. Eenvoudige danspasjes (met eventueel een liedje of versje) geven het kind het gevoel dat hij zijn omgeving kan beheersen.
• Wierook: wierook wordt in veel religies gebruikt om een sfeer te creëeren. Wierook bestaat in veel verschillende geuren. Gebruik geen opwekkende geuren, maar eerder kalmerende zoals lavendel of houtsoorten. Teken een cirkel in de lucht met het stokje en gebruik een versje of affirmatie om het ritueel te benadrukken.
• Kaarsen: kaarsen boeien veel mensen. Het licht en de warmte werken kalmerend. Je kan geurkaarsen gebruiken, maar dat is niet noodzakelijk. Spreek een affirmatie of spreuk uit voor het aansteken van de kaars. Let er wel op dat je kaarsen niet op een brandbare oppervlakte legt.
• Schrijven: grotere kinderen kunnen hun angsten neerschrijven. Het papier kan versnipperd worden of verbrand.

Tot slot

Rituelen zijn goed om een situatie tijdelijk te beheersen. Door te kalmeren in stresserende omstandigheden, kan je afstand nemen van een situatie en zo alles relativeren. Hierdoor zal de angst niet vaak meer voorkomen. Zodra het kind ziet dat de situatie niet bedreigend is, zal hij het kunnen relativeren en geen behoefte meer hebben aan het ritueel. Het ritueel dooft langzaam uit: de interesse neemt af en het wordt niet correct meer uitgevoerd en uiteindelijk helemaal niet meer. Dit kan snel gaan of heel lang duren.

Bij sommige kinderen kan dit echter leiden tot obsessief gedrag en tot dwangmatig handelen. In zo'n situatie is het niet aan te raden om met het ritueel te stoppen, maar wel om te kijken naar de leefomgeving van het kind en de problemen in de leefomgeving te identificeren en op te lossen. Dwangmatig handelen is een signaal dat het kind het gevoel heeft geen controle te hebben over zijn leven of bepaalde situaties. Door de problemen aan te pakken, krijgt het kind rust en het gevoel dat hij controle heeft over de situatie en zijn leven. Zijn leefomgeving voelt veilig aan en er is dan geen behoefte meer aan rituelen die controle geven over zijn leven. Aangepaste begeleiding kan het kind helpen zijn obsessief gedrag te beheersen.