Hoe ga ik om met een kind dat een scheiding meemaakt?

Echtscheiding, scheiding door dood, verhuizing en ander vertrek van mensen met wie het kind een nauwe band heeft, hebben voor een kind zonder twijfel gevolgen.Zeker als het om situaties gaat waarbij het gaat om onvrijwillig vertrek uit de vertrouwde omgeving van het kind zélf. Alle zekerheden die een kind heeft, kunnen onder druk komen te staan en heel belangrijk is, dat het kind zich bewust wordt van de zekerheden die er nog wél zijn en welke nieuwe zekerheden er kunnen ontstaan.

Kind en scheiding

Een scheiding kan bij een kind verschillende reacties veroorzaken. Dit kan variëren van teruggetrokken, stil gedrag tot heel druk en uitbundig doen. Ook lichamelijke klachten kunnen hierbij horen. Deze klachten hebben gevolgen voor het kind, omdat zowel thuis als op school de prestaties "verminderen".

Gevallen van echtscheiding, (maar ook scheiding door overlijden van een dierbare, scheiding door verhuizing of een flinke ruzie) kunnen kinderen vaak heel erg bezighouden. Het kind wil graag begrijpen wat er aan de hand is en wat er gebeurd is. Het probeert zijn gevoelens te ordenen en de volwassene(n) die rondom het kind aanwezig is/zijn, moet(en) ook open kunnen staan voor deze gevoelens, gedrag, vragen en opmerkingen over de scheiding. Dat is best lastig, omdat we zelf ook niet altijd raad weten met deze situaties.

Sommige kinderen gaan "magisch" denken, zij zijn er van overtuigd dat ze zelf tot deze situatie hebben bijgedragen. Zij vragen zich af:"Wat is er mis met mij?" of "Wat heb ik gedaan?" De antwoorden die de kinderen bedenken op dit soort vragen zijn van grote invloed op het zelfbeeld en zelfvertrouwen van het kind en hierdoor worden zij erg onzeker.

Op grond van de vooronderstelling dat zij aandeel hadden in de scheiding voelen zij zich persoonlijk verantwoordelijk. Het is dus heel erg van belang dat aan het kind duidelijk moet worden gemaakt hoe de situatie daadwerkelijk in elkaar steekt en dat het door de volwassenen komt dat deze beslissing is genomen.

Wat kan ik als ouder voor het kind doen in deze situatie?

• Wees duidelijk naar het kind over wát er aan de hand is en waarom de beslissing is genomen om tot de (echt)scheiding over te gaan.
• Probeer de andere partij niet in een kwaad daglicht te stellen. Het blijft immers de andere ouder, waar het kind van houdt.
• Leg duidelijk en met nadruk uit dat deze beslissing is genomen en vooral dat het niet door het kind komt of zijn schuld is.
• Nodig het kind uit om met gevoelens van verdriet en onmacht te mogen omgaan en deze te kunnen uiten bij jou, als ouder. Dat het heel normaal is dat je verdriet hebt en dat mag uiten.
• Probeer naast de scheiding en het verdriet als lijdende factor, toch "het leven door te laten gaan" en positieve zaken op te pakken of te ondernemen. Ga fietsen, naar de speeltuin, zwemmen, etc. Deze dingen leiden goed af en het kind ervaart hierdoor ook dat er nog aangename situaties zijn, buiten de scheiding om.
• Vervelende (na)gesprekken met de andere partij in de scheiding vinden soms plaats, zowel persoonlijk als telefonisch. Probeer deze te voeren op een moment dat kinderen dit niet horen of hoeven meemaken. Als het kind wél in de buurt is, leg dan uit dat je nog even iets wilt bespreken over...en dat je dat even "onder vier ogen wilt doen". Probeer dit zakelijk uit te leggen, zonder daarbij in de verwijtende sfeer te gaan naar de andere ouder.

Voor de personen in de omgeving van het kind:

• Sommige kinderen zoeken een persoon in hun nabije omgeving bij wie ze zich vertrouwd en geborgen voelen. Dit kan zijn een leerkracht, een buurvrouw, oma, een ouder van een vriendinnetje waar ze vaak komt etc. Soms gaat het kind die persoon als vader- of moederfiguur zien. Bewaak hierin uw grenzen. U kunt niet voor vervangende ouder spelen.
• Respecteer beide ouders en veroordeel niemand, maar blijf begrip tonen voor de moeilijke situatie waarin de ouders zitten. Uiteindelijk is het belangrijk dat de relatie van het kind met beide ouders positief blijft.
• Maak het kind duidelijk dat er verschillen zijn in waarden en normen en probeer respect en begrip hiervoor te tonen.
• Geef geen (goedbedoelde) hulp, waar het kind niet om vraagt. Het kind gaat zich dan als "probleemgeval" zien. Het is beter om de krachten van het kind te zoeken en die te stimuleren,zodat het zelf naar een oplossing kan zoeken met uw prikkeling.
• Laat het kind wel toe met de emoties die er zijn en vertel dat dat mag en heel logisch is.

Tot slot

Bij het lezen van bovenstaand artikel denk je misschien: "Mooi gezegd en geschreven allemaal", maar ik wil hier toch bij vermelden dat deze tekst niet alleen uit literatuur, maar ook uit mijn eigen ervaringswereld komt. Met twee heel verschillend in elkaar zittende kinderen, met uiteenlopende karakters: de een zeer gesloten en de ander heel erg open, weet ik dat de praktijk heel anders werkt dan de mooie verhalen uit de literatuur. Wat echter wel belangrijk is: Laat het kind, kind blijven en laat ze genieten van hun jeugd, ondanks de scheidingssituatie, waar zij uiteindelijk niet voor gekozen hebben, en jij uiteindelijk ook niet!

In de volksmond wordt vaak beweerd dat de kinderen altijd de dupe zijn van de scheiding: Hier ben ik het absoluut niet mee eens: immers: twee ouders, die geen affectie laten zien en die meningsverschillen hebben, zijn ook geen ideale thuisbasis voor kinderen en geen sprekend voorbeeld voor hoe zij later zelf in het leven en in relaties moeten staan.