Plek oudste kind in het gezin; eigenschappen oudste kinderen

Het oudste kind neemt een bijzondere plek in het gezin in. Nature en nurture bepalen wie we zijn en wat we doen in het leven, maar ook de plek van het kind in het gezin is van invloed op zijn karakter. Het is zelfs zo dat volgens het CBS oudste kinderen een hoger IQ bezitten, dit zou te maken hebben met alle aandacht en stimulatie die een oudste kind ontvangt van zijn ouders. Oudste kinderen zijn ambitieus, gehoorzaam, behoudend en beschikken over een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Het feit dat ze eveneens perfectionistisch zijn zorgt ervoor dat ze vaker stress kunnen ervaren. Een oudste kind zal het vaak goed doen op school en het voelt zich verantwoordelijk voor de andere broers en zussen uit het gezin, zelfs als ze allang volwassen zijn.

De plek in het gezin

Biologische eigenschappen, milieu en opvoeding bepalen wie we zijn en wat we gaan doen in het leven. Dat noemen we nature (erfelijkheid) en nurture (aangeleerd gedrag). Eveneens is de plek van het kind in een gezin van grote invloed op zijn karakter, dat geldt voor het oudste kind dat als eerste wordt geboren en ook voor de nakomer die wordt geboren als het gezin al compleet is.

Slimmer dan de rest?

Je plaats in het gezin heeft niet alleen effect op je persoonlijkheid en motivatie maar zelfs op je IQ: het oudste kind scoort 2,3 IQ punten hoger dan het tweede kind, het tweede kind 2,3 punten hoger dan het derde kind enzovoort. Uit onderzoek van het CBS uit 2013 is naar voren gekomen dat ouders het meest genieten tijdens de zwangerschap en geboorte van het oudste kind. Dat zou volgens onderzoekers Enthoven en Schuitemaker ook de verklaring kunnen zijn voor het feit dat het eerste kind de meeste aandacht en stimulatie krijgt, de verwachtingen zijn hooggespannen.

Eigenschappen oudste kinderen

Al is elke (gezins)situatie verschillend, er zijn bepaalde eigenschappen die de Engelse klinisch psycholoog Blair en de Nederlandse onderzoekers Enthoven en Schuitemaker onafhankelijk van elkaar tegenkomen bij oudste kinderen:

• oudste kinderen blijken vaker afhankelijk van de goedkeuring van andere mensen, vooral van mensen in belangrijke functies
• het zijn over het algemeen gehoorzame en behoudende burgers die niet snel risico's zullen nemen
• ze nemen graag de leiding
• het zijn meestal ambitieuze leerlingen
• zijn meer dan gemiddeld ordelijk ingesteld
• beschikken vaker dan de andere broers en zussen over een groot verantwoordelijkheidsgevoel
• zijn over het algemeen zorgzaam en invoelend
• zijn vaak kritisch op het eigen handelen; niet tolerant als ze fouten hebben gemaakt
• ze kunnen meer stress ervaren en zullen vaker (psychologische) hulp inschakelen

Oudsten zijn meestal taalvaardig en gaan vaak om met mensen die ouder dan zijzelf zijn. Dit heeft alles te maken met het gegeven dat ze als eerste kind in het gezin naar verhouding meer in contact kwamen met volwassenen en minder contact hadden met leeftijdgenootjes. Oudste kinderen hechten bovengemiddeld aan een goede samenwerking met mensen in belangrijke functies en zullen proberen om bestaande afspraken te accepteren. Als deze afspraken niet stroken met hun opvattingen zullen ze de afspraken aanpassen en niet tegen de regels in het geweer komen. Oudsten voelen zich meestal erg verantwoordelijk waardoor ze vaak in leidinggevende posities terecht zullen komen. Ze vragen in de meeste gevallen veel van zichzelf en blijken zeer kritisch als het om het eigen functioneren gaat.

Partnerkeuze

Het spreekt voor zich dat intimiteit, vertrouwen en geborgenheid belangrijke ingrediënten zijn in een relatie, hoewel niet één relatie gelijk is. Toch is het leuk om eens te kijken of de geboortepositie van invloed is op een gelukkige relatie. Klinisch psycholoog Linda Blair vertelt er het volgende over:

Een oudste kind met een jongste kind zou een goede combinatie kunnen zijn, het oudste kind zal in de relatie degene zijn die goed kan organiseren en het daarnaast fijn vindt om voor de ander te zorgen. De jongste daarentegen is meestal degene die organiseren minder belangrijk vindt en eraan is gewend dat alles voor hem uit handen wordt genomen.

Oudste kind met oudste kind kan lastig zijn, als niemand een stapje terug wil doen liggen de conflicten op de loer. Als beiden de intentie hebben om elkaars kwaliteiten te respecteren en zich bewust zijn van de valkuilen kan deze combinatie echter wel werken.

Oudste kind met middelste kind daarentegen zou goed kunnen werken, het middelste kind is van jongs af aan gewend dat de oudere broer of zus het voortouw nam en ze zullen zich meestal voegen naar de wensen van de ander. Voorwaarde is wel dat het oudste kind rekening houdt met zijn partner en hem niet compleet overdondert.

Carrière

Uit onderzoek van 2014 van de onderzoekers Lehmann (University of Houston), Nuevo-Chiquero (University of Sheffield) en Vidal-Fernandez (University of New South Wales & IZA), blijkt dat bij het eerste kind ouders zaken meemaken waarmee ze niet eerder werden geconfronteerd. Een eerste kind krijgt meestal alle aandacht (er zijn geen andere kinderen die aandacht nodig hebben) en omdat alles nog nieuw en onbekend is willen de ouders het volgens Enthoven en Schuitemaker zo goed mogelijk doen.

Familietherapeut Van den Eerenbeemt komt in "De Liefdesladder" tot de conclusie dat nieuwbakken ouders hun eigen opvoeding als leidraad gebruiken bij de opvoeding van hun eerste kind.

Door al die aandacht en aanmoediging beschikt het oudste kind in het algemeen over geloof in eigen kunnen, is gehoorzaam, voelt zich verantwoordelijk voor zijn omgeving en geeft het goede voorbeeld aan zijn broers of zussen. Daarnaast wil de oudste het vaak allemaal perfect doen en voelt hij de drang om te presteren. Allemaal factoren om een goed leider te kunnen zijn.

Welke banen passen bij het oudste kind
Verantwoordelijkheid nemen past prima bij het oudste kind, mits hij niet teveel hooi op zijn vork neemt. Een burn-out kan er namelijk voor zorgen dat het oudste kind zichzelf een mislukking vindt. Afhankelijk van iemands talent zijn er banen die heel geschikt lijken om door het oudste kind te worden uitgeoefend, het zal niemand verbazen dat het oudste kind er grote voldoening uit zal halen om de ander wat bij te brengen of te verzorgen. Blair, evenals onderzoekers Enthoven en Schuitemaker zijn dan ook van mening dat het onderwijs of de gezondheidszorg keuzes zijn die goed lijken te passen bij de oudste. Als het oudste kind het belangrijk vindt om macht uit te oefenen zal hij mogelijk de voorkeur geven aan een baan in de politiek of zakenman/zakenvrouw worden. Een eigen bedrijf zou eveneens een goede keuze kunnen zijn.

De voor- en nadelen van het oudste kind volgens Schuitemaker en Enthoven

De positie van oudste kind heeft leuke en minder leuke kanten

Voordelen

• alles wat het oudste kind doet (studeren, relatie, eerste baan) is nieuw voor de ouders en dus interessant
• geen afgedragen kleren van oudere broers en zussen of andere gebruikte spullen, de oudste krijgt in veel gevallen alles nieuw
• het oudste kind is over het algemeen erg zorgzaam, dat heeft het al vroeg geleerd als het op broertjes en zusjes moest passen
• omdat het in de meeste gevallen veel aandacht kreeg en er veel tegen het kind is gepraat zal de oudste meer dan de andere broers en zussen taalgevoelig zijn, vermoedelijk doet het kind het goed op school

Nadelen

• de oudste moet de weg vrijmaken; hoe laat moet het thuis komen na het stappen, of voor het eerst op vakantie met vrienden/vriendinnen
• van een oudste kind wordt meestal veel verwacht, als kind zal het zijn best doen om de ouders tevreden te stellen. Dat kan als druk aanvoelen
• in ruzies met broertjes en zusjes wordt er van de oudste verwacht dat hij de verstandigste is

Wat vinden oudste kinderen er zelf van?

Uit onderzoek van Schuitemaker en Enthoven bleek dat niet alle oudsten het fijn vonden om opgezadeld te worden met broertjes en zusjes of dat ze bij ruzie altijd de verstandigste moesten zijn. Het feit dat de broers en zussen na hen veel meer vrijheid kregen wordt evenmin op prijs gesteld, of dat bij de geboorte van nummer twee de aandacht van de ouders ineens moest worden verdeeld.

Maar oudsten zijn zorgzaam en voelen zich verantwoordelijk voor het wel en wee van de andere broers en zussen die ze graag bemoederen. Dat blijft ook als diezelfde broers en zussen allang volwassen zijn en het ouderlijk huis hebben verlaten.

Verschil jongens en meisje

Zijn er verschillen te constateren als de oudste een jongen is of een meisje? Op het eerste gezicht zou je zeggen dat de verschillen niet erg groot zijn. Toch zeggen Schuitemaker en Enthoven dat als het oudste kind een jongen is hij veel vaker zal laten merken dat hij niet blij is met de komst van nummer twee, terwijl meisjes vaker zullen zwijgen over hun gevoelens. Als het oudste meisje een zorgzaam karakter heeft zal zij ook vaker meehelpen in het gezin, mogelijk omdat er van een meisje andere zaken worden verwacht dan van een jongen. Ook later als de eigen ouders hulp nodig hebben zal de oudste dochter uit het gezin (hoeft niet per se het oudste kind te zijn) eerder geneigd zijn bij te springen dan haar broers. Uit onderzoek van de Universiteit van Essex uit 2014 is gebleken dat oudste dochters meer nog dan oudste zoons de ambitie hebben om het beste uit zichzelf te halen.