Wat is abnormaal gedrag in de klas?

In het onderwijs wordt vaak geklaagd over de vele kinderen met gedragsproblemen. De ene na de andere stoornis komt voorbij en een groot deel van de leerlingen heeft wel iets. Gaat het niet helemaal goed op school, dan komt er al snel een onderzoek. Dit leidt tot een heleboel etiketjes die op leerlingen worden geplakt. Maar de vraag is of er wel altijd echt sprake is van een stoornis. Want wanneer is gedrag abnormaal?

Abnormaal gedrag

Voor abnormaal gedrag is geen vaste definitie. Of een kind opvalt om zijn gedrag, heeft niet alleen met het daadwerkelijke gedrag te maken. Hier zijn nog veel meer aspecten op van invloed. Denk maar eens aan de leeftijd van het kind, de cultuur, het geslacht, de situatie waarin het gedrag van toepassing is, de omgeving en de maatschappij waarin het kind opgroeit. Deze verschillende aspecten worden hieronder verder toegelicht.

Leeftijd

Ten eerste wordt gekeken naar de leeftijd van het kind. Een leerling die in groep 3 schrijfproblemen heeft, is niet zo opvallend. Maar wat als deze leerling in groep 8 nog steeds niet volgens de norm kan schrijven? Als kinderen bij de kleuters niet weten hoe ze zich rustig moeten gedragen in de klas, dan is dit nog niet zo’n groot probleem. Wanneer deze leerlingen in groep 5 nog steeds niet rustig op hun stoel kunnen blijven zitten, is er misschien meer aan de hand. Leeftijd is een duidelijke en makkelijk te hanteren norm om het gedrag van een leerling te beoordelen.

Cultuur

Gedragsproblemen zijn cultuurgebonden. Tenslotte heeft iedere cultuur zijn eigen ideeën over normaal gedrag. In de westerse cultuur is het heel onbeleefd wanneer iemand je niet aankijkt. Als een leerkracht tegen een leerling spreekt, wordt er van de leerling verwacht dat hij de leerkracht aan zal kijken. In de Marokkaanse cultuur is het echter juist niet beleefd om iemand die boven jou staat recht in de ogen te kijken. Wanneer een Marokkaanse leerling de juf of meester niet aankijkt in de klas, wil dit dus niet zeggen dat hij een gedragsprobleem heeft.

Geslacht

Gedragsproblemen verschillen bij jongens en meisjes. Jongens laten meer externaliserende gedragsproblemen zien, meisjes juist meer internaliserende gedragsproblemen. Over het algemeen zijn jongens meer in beweging dan meisjes. Als jongens veel rennen en druk doen, valt dit daarom minder op dan wanneer een meisje heel druk doet in de klas. Van meisjes wordt nou eenmaal ander gedrag verwacht dan van jongens.

Situatie

Ook de situatie is bepalend voor de beoordeling van het gedrag. Zo is het geen probleem wanneer kinderen lekker aan het rennen zijn op het schoolplein, maar rennen in de bibliotheek wordt wel weer als abnormaal gedrag bestempeld. Bij iedere situatie wordt ander gedrag verwacht.

Omgeving

De omgeving van de leerling speelt een belangrijke rol als het om gedrag gaat. Als een leerling in een drukke chaotische klas zit, zal zijn gedrag misschien nauwelijks opgemerkt worden. Wanneer dezelfde leerling in een kleine, rustige klas zit, zal zijn gedrag wel opvallen en eerder als abnormaal beschouwd worden.

Maatschappij

Tenslotte heeft ook de maatschappij invloed op de manier waarop wij denken over gedrag. Zo is de laatste jaren veel aandacht ontstaan voor eetproblemen. Meisjes probeerden aan het extreem dunne ideaalbeeld te voldoen en kregen hierdoor een eetstoornis. Jaren geleden was dit nog niet aan de orde en werd er niet op het eetpatroon van dunne meisjes gelet.

Stoornissen

Abnormaal gedrag is dus duidelijk geen absoluut gegeven. In verschillende landen zul je daarom ook verschillende stoornissen tegenkomen. Niet omdat de mensen daar daadwerkelijk andere stoornissen hebben dan hier in Nederland, maar gewoon omdat men anders denk over normaal gedrag. Iedere cultuur kent zijn eigen normen en waarden en meet daar het gedrag van mensen aan af. Het is daarom belangrijk om niet meteen een etiket op iemand te plakken, maar je te verdiepen in de achtergrond en omgeving van de persoon. Vaak kan probleemgedrag zo al (deels) verklaard worden.