De klas als leefgemeenschap; hoe vorm je een band?

Kinderen gaan naar school, komen in een klas en zijn veel uren in elkaars gezelschap, samen met hun juf of meester. Is de klas een leerfabriek, of leer je in een klas ook hoe het leven in elkaar steekt? Als de klas een leefgemeenschap is waar je kunt leren hoe je met elkaar een band opbouwt, hoe doe je dat als meester of juf?

Leven, is leven met elkaar

In je eentje leven is onmogelijk. Je hebt elkaar nodig om van het leven te genieten. Dat begint al vroeg op de crèche of peuterspeelzaal en al helemaal als je als kleuter elke dag naar school gaat. In een dagelijks ritme leer je niet alleen te spelen, te lezen, te rekenen en te spellen, maar leer je ook dat iedereen anders is. Je leert dat je soms het leven viert en dat er nare dingen gebeuren.

Kinderen in de klas spiegelen de leerkracht

In het boek 'Het fluisterkind' krijgen we door Janita Venema aangereikt dat onze eigen kinderen een spiegel voor ons zijn. Ze laten zien waar onze blinde vlekken zitten. Het zijn die zaken die zich diep vanbinnen in ons onbewuste verscholen hebben; woede, verdriet, angst, eenzaamheid, faalangst, niet genoeg aandacht gekregen vroeger. Oude stukken die pijn doen, maar ze zitten vast in een potje met een dekseltje. Onze kinderen voelen en weten wat er zit en laten dat zien d.m.v. gedrag, spel, dromen en zelfs ziekte.
Maar ook spiegelen kinderen hun leerkracht.

Je kwetsbare kant

Durf je als leerkracht je kwetsbare kant te laten zien? Menig leerkracht vertelt me dat hij of zij bang is de grip op de klas te verliezen. Maar werkt het ook zo? Of juist andersom? Stel dat je als leerkracht zou zeggen tegen een groep 7: 'Vandaag wordt het voor mij een lastige dag want ik voel me verdrietig', wat zou er dan gaan gebeuren? De beuk erin of juist een houding van empathie van de kinderen naar jou toe? Het heeft alles te maken met de wisselwerking. Kinderen voelen veel meer (aan) dan je denkt. Zonder dat je het in de gaten hebt laten ze zien waar je staat. Ze zijn onrustig (wat maakt jou onrustig vanbinnen), of ze zijn druk en ongeconcentreerd (waar heb jij het vanbinnen zo druk mee en waar concentreer jij je vanbinnen op?)

Eerst zaaien

Maar de open sfeer in je klas heb je niet zomaar. Wat je zaait zul je oogsten; eerst met veel respect luisteren naar kinderen en wat ze meemaken in hun leven. Dan laten kinderen hun emoties zien, want het voelt veilig bij deze juf of meester. En gaandeweg als jij hebt laten zien dat je oog hebt voor het individu, dan krijgen kinderen dat ook; oog hebben voor elkaar. Je helpt hen daarbij door hen te wijzen op gevoelens bij de ander: 'Sanne is verdrietig omdat haar opa heel erg ziek is en Nathan is boos dat hij in de pauze niet mee mocht doen met voetballen'. Maar ook de mooie momenten in een kinderleven en in dat van jou als leerkracht aandacht geven en vieren. Zo ontstaat een band tussen jou en de leerling en een band onderling.

In de kring

In een open kring praten met kinderen is van groot belang. Je moet jezelf laten zien en kunt je niet verschuilen achter een tafel. Na de pauze, waar veel dingen gebeuren tussen kinderen onderling, is het heel goed om even na te gaan of iedereen het naar zijn zin heeft gehad. Pesten gebeurt veelal juist in die momenten. Het bespreekbaar maken en kinderen aan elkaar laten vertellen wat hun dwars heeft gezeten of waar ze juist heel blij van werden, maakt dat er een band ontstaat.

Meester Kanamori

De man van de Japanse levenslessen, Meneer Kanamori, laat in zijn documentaire goed zien waar het om draait in een leefgemeenschap die een klas volgens hem is. Er is aandacht voor elkaars leven. Er mag gehuild worden en kinderen worden uitgedaagd om voor elkaar op te komen. Ze hebben geleerd naar elkaar te luisteren met respect. Als je dat vroeg mag leren ga je oogsten in je volwassen bestaan. Maar het vraagt een voorbeeld. Kinderen leren van wat ze ons, volwassenen, zien doen. Niet door wat we zeggen. Meneer Kanamori verlaat uiteindelijk zijn groep en je ziet ze staan, hand in hand. Een kring van kinderen die geleerd hebben samen te leven.