Mannenmishandeling door vrouwen

Bij het woord partnergeweld denkt men vaak aan mannen die hun vrouwen zonder reden aanvallen. Echter in minstens de helft van alle gevallen van partnergeweld is de vrouw de dader. Door het taboe en de beeldvorming rond partnergeweld stuiten de meeste mannelijke slachtoffers van partnergeweld op veel ongeloof. Dit taboe en de problematische beeldvorming rond partnergeweld tegen mannen zorgt voor veel onnodig leed.

• De cijfers
• Politiecijfers
• Wetenschappelijke onderzoek
  
• Lesbische relaties
• Oorzaak van het geweld
• Doel van het geweld
• Soorten geweld
• Fysiek
• Psychisch
• Seksueel geweld
• Gevolgen voor de mishandelde man
• Waarom worden mannen niet (h)erkend als slachtoffer?
• Taboe
• Zelfontkenning
• Niet geloofd en erkend worden
• Te lage bestraffing
• Wat kan je doen als mishandelde man?

Campagnes tegen vrouwenmishandeling, vluchthuizen voor vrouwen en allerlei krantenartikels die geweld tegen vrouwen aanklagen. Allen hebben ze als terechte doel om mishandelde vrouwen te helpen. Wat echter vaak wordt vergeten is dat mannen evengoed slachtoffer kunnen zijn van geweld uitgevoerd door een vrouw. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat mannen evenveel, misschien zelfs meer kans dan vrouwen hebben om slachtoffer te worden van partnergeweld.

De cijfers

Politiecijfers

In discussies rond partnergeweld wordt door vele organisaties, politici en media vaak onterecht en foutief verwezen naar de politiecijfers of de cijfers geproduceerd door rechtbanken. Politie- en justitiecijfers in West-Europa schatten het vrouwelijke daderschap bij partnergeweld op een getal tussen de 20% en 30%, in werkelijkheid is dit aandeel echter veel hoger. Deze cijfers geven namelijk slechts aan wat er door politie of justitie genoteerd wordt en representeren geenszins de realiteit. Vaak wordt door het taboe op partnergeweld tegen mannen geen aangifte gedaan of kan het voorkomen dat de politie- en justitiediensten een klacht onterecht niet ernstig gaan nemen of mannelijke slachtoffers bij een interventie niet gaan herkennen. Daardoor wijken de politie- en justitiecijfers zeer sterk af van de werkelijkheid.

Wetenschappelijke onderzoek

Wetenschappelijke cijfers die vergaard worden bij slachtoffers en daders geven ons daarom een veel correcter beeld op het fenomeen van partnergeweld. Hierin rapporteren mannen en vrouwen – onafhankelijk van politiediensten en justitie – wat er gebeurt in hun huishouden. Uit Nederlandse onderzoeken bij daders en slachtoffers bleek bijvoorbeeld dat ergens tussen de 40% en 60% van het huiselijk geweld gepleegd wordt door vrouwen. Internationale studies uit de VS, het VK en Frankrijk tonen een gelijkaardige dynamiek.

Sinds het onderzoek van Strauss aan de universiteit van New Hampshire in 1980 (VS) hebben diverse onderzoeken aangetoond dat er amper verschil is tussen het aantal mannen en vrouwen dat slachtoffer wordt van huiselijk geweld. In ongeveer 25% van de gevallen van huiselijk geweld zijn vrouwen de dader, terwijl het in de andere 25% mannen zijn. In 50% van de gevallen zijn zowel man als vrouw dader, maar worden de disputen in iets meer gevallen gestart door de vrouw dan door de man. In het geval van partnergeweld waarbij constante terreur aanwezig is in de relatie, zijn vrouwen nog veel vaker de dader dan de mannen zo bleek uit een Amerikaanse studie van Hines en Douglas in 2010.

Vrouwen zullen ongeveer hetzelfde geweld gebruiken als mannen, met die verstande dat ze bij fysiek geweld vaker gebruik zullen maken van wapens om fysieke krachtverschillen (een man is vaak fysiek sterker dan een vrouw) te overbruggen. Hoewel vrouwen evenveel geweld tegen mannen gebruiken als omgekeerd, zullen mannen wel minder vaak in het ziekenhuis terecht komen. Onderzoek in de V.S. toonde aan dat van alle slachtoffers van huiselijk geweld die in het ziekenhuis opgenomen worden 37% man is; een zeer aanzienlijk aantal. Rondvragen bij plegers en slachtoffers van partnergeweld in een studie in het Franse Rouen door Thureau et al. (2012) indiceren dat enkel seksueel geweld systematisch minder vaak voor zou komen bij mannenmishandeling dan bij vrouwenmishandeling.

Lesbische relaties

Ook in lesbische relaties komt partnergeweld zeer vaak voor; in feite hebben lesbische vrouwen (na biseksuele vrouwen), de grootste kans om slachtoffer te worden van partnergeweld. Dit nog voor heteroseksuele mannen en vrouwen. Onderzoek in Amerika heeft aangetoond dat 17%-45% van alle lesbische vrouwen ooit het slachtoffer zal worden van partnergeweld. Hoewel hier verder niet op ingegaan wordt, duidt dit nog maar eens op het feit dat ook vrouwen potentieel gewelddadig kunnen zijn binnen een relatie.

Oorzaak van het geweld

Net als bij vrouwenmishandeling zijn de oorzaken van mannenmishandeling zeer complex. Vaak is er een vorm van wederkerigheid aanwezig, waarbij zowel de vrouw als man over de schreef gaan. Vaak start dit met een discussie die uiteindelijk kan leiden tot een vechtpartij. Toch zal eenzijdig geweld vaker gepleegd worden door vrouwen. Bij eenzijdige mishandeling ligt de oorzaak van de mishandeling in de psyche van de dader en niet in het gedrag van het slachtoffer. Toch zal de dader proberen om haar verantwoordelijkheid af te schuiven op het slachtoffer. Zo zullen daders het niet inwilligen van eisen (vb. "hij gaf zijn gsm niet af" of "hij kwam niet naar huis wanneer ik het vroeg") of het creëren van bepaalde gevoelens (vb. "hij gaf me het gevoel er niet voor mij te zijn" of "hij maakte mij verdrietig door te laat aan te komen") gebruiken om agressie goed te praten. Hierbij leggen ze de oorzaak van de daden niet bij zichzelf, maar bij het slachtoffer. Het slachtoffer kan zoveel eisen inwilligen als hij wil, het geweld zal echter nooit ten einde komen zolang de dader niet inziet dat deze een serieus probleem heeft.

Doel van het geweld

Meestal heeft het geweld als doel om controle te verwerven over het slachtoffer; zowel in het heden als de toekomst. Deze drang tot controle kan voortvloeien uit angst (om de partner kwijt te geraken), verdriet, frustratie of woede. In zeldzame gevallen kan het geweld ook volledig willekeurig zijn.

Soorten geweld

Vrouwen kunnen verschillende vormen van geweld gebruiken om hun partner te mishandelen. Deze verschillen niet van het geweld dat mannen gebruiken tegen hun partners.

Fysiek

Vrouwen kunnen net als mannen fysiek geweld gebruiken. Naast fysieke schade heeft dit ook serieuze psychische gevolgen. Volgende vormen van fysiek geweld kunnen onder andere voorkomen.

Fysiek geweld tegen de partner
Fysiek geweld kan zich uiten in diverse vormen. Slagen, bijten, schoppen en krabben zijn vaak de ongewapende aanvallen die een slachtoffer te verduren krijgt. Daarnaast kan de partner ook wapens gebruiken zoals messen, knuppels en vuurwapens. Ook huisraad zoals borden, vorken of stoelen worden regelmatig als wapen ingezet om de man te kwetsen.

Onder sommigen groepen in de samenleving heerst de perceptie dat fysiek geweld door een vrouw niet mogelijk of erg is omdat een man fysiek sterker is dan de vrouw. Echter vrouwen kunnen een man zeer zwaar kwetsen zelfs al zou ze zwakker zijn dan haar man. Een verkeerde slag of stoot van een vrouw op de slapen, een adamsappel, de teelballen, de ogen, de oren of een andere zwakke plek kan al leiden tot een zwaar (permanent) letsel. Bovendien zullen gewelddadige vrouwen zich vaker gaan bewapenen om het fysiek verschil te overbruggen. Onderzoek door Brown (2004) duidde op het feit dat vrouwen veel vaker gebruik maken van kokend water, stenen, wapens en honkbalknuppels dan mannen wanneer ze huiselijk geweld plegen.

Bovendien durven vele mannen zich niet goed te verdedigen tegen een gewelddadige vrouw. Ze hebben geleerd om een vrouw niet te slaan, of zijn bang om aanzien te worden als een vrouwenslager of in de problemen te komen met de politie. Dit ondanks het feit dat in sommige gevallen proportioneel geweld onder de zelfverdedigingswetgeving zou vallen. Binnen het kader van mannenmishandeling wordt wel eens gezegd dat de grootste sterkte van vrouwelijke mishandelaars de schijn van zwakte is. Hiermee wil men zeggen dat vrouwelijke mishandelaars naar de omgeving en politiediensten toe, vaak zwak en zielig zullen overkomen. Hierdoor creëren ze een omgeving waarin zijzelf vrijelijk een man kunnen slaan, maar ook op steun zullen kunnen rekenen van de politie en omgeving eens een man zich zou verdedigen.

Fysiek geweld tegen anderen
Om de partner af te dreigen kan er fysiek geweld gebruikt worden tegen mensen/dieren die de partner liefheeft zoals kinderen, (hulpbehoevende) ouders of huisdieren. Dit met het doel om controle uit te oefenen over de partner en hem te straffen.

Fysiek geweld tegen goederen
Naast geweld tegen de persoon zelf, kan fysiek geweld uitgeoefend worden tegen goederen. Dit kan gaan over het stukmaken van gemeenschappelijk aangekochte goederen of goederen die de man heeft aangekocht. Een typisch voorbeeld is het beschadigen van spelconsoles of auto's van de man. Dit heeft opnieuw een terroriserend en straffend effect.

Psychisch

Het gros van mannenmishandeling vindt plaats op het psychische niveau. Door middel van allerlei verbale en non-verbale uitlatingen zal de dader proberen om controle te krijgen over het slachtoffer en hem te laten doen wat ze wil.

Vernederen
Een veel gebruikte vorm van mishandeling is het vernederen van de partner. Scheldwoorden, bankkaart afnemen, kwetsende opmerkingen over seksuele prestaties, … Deze vernedering raken de eigenwaarde van het slachtoffer diep.

Bedreigingen
Slachtoffers van huiselijk geweld worden vaak bedreigd door de dader. Enerzijds kan de dader dreigen met de man, zijn omgeving (bv. kinderen) of bezit iets aan te doen. Daarnaast komt het ook regelmatig voor dat mishandelende vrouwen dreigen met valse aanklachten. Soms komt het voor dat de dader naar eerdere uitgevoerde bedreigingen zal verwijzen (bijvoorbeeld de keer dat ze haar partners auto stuk maakte) om haar zin te krijgen. Tenslotte kan het ook voorkomen dat de partner dreigt zichzelf iets aan te doen om haar zin te krijgen.

Valse beschuldigingen
Valse beschuldigingen kunnen een zeer ontwrichtend effect hebben op het slachtoffer. Slachtoffers kunnen binnen de relatie vals beschuldigd worden van diefstal, vreemdgaan, zelf plegen van partnergeweld, … Dit kan het zelfvertrouwen van het slachtoffer beschadigen en kan er voor zorgen dat het slachtoffer zich constant opgejaagd voelt: want wanneer komt de volgende beschuldiging?

Een nog extremere vorm is het uiten van valse beschuldigingen in het publiek; dit kan zowel naar de omgeving als naar de autoriteiten toe. Vaak worden mannen dan valselijk beschuldigd van pedofilie, verkrachting, vrouwenmishandeling, … De impact hiervan is desastreus voor de man; zeker als de vrouw geloofd wordt. De man zal verketterd worden door (een deel van) zijn omgeving en riskeert eventueel vervolgd te worden en onterecht in de gevangenis te eindigen.

Straffen
Een veel voorkomende vorm van mishandeling is het zogenoemde straffen. De dader zal verschillende straffen verzinnen om haar eigen zin te krijgen. Ze zal haar partner negeren, uitschelden, belachelijk maken, … tot ze haar zin krijgt.

Seksueel geweld

Hoewel hier vaak niet aan gedacht wordt plegen ook vrouwen seksueel geweld. Ze kunnen een man dwingen tot seks of hem met allerlei voorwerpen penetreren. In sommige gevallen kan de man gedwongen worden om seks met anderen te hebben. Seksueel geweld door vrouwen is een weinig bestudeerd onderwerp waar relatief weinig over geweten is. Toch toont steeds meer onderzoek aan dat vrouwen ook serieus seksueel geweld kunnen plegen; zo zou 40% tot 45% van de verkrachters (inclusief passieve penetratie) vrouw zijn. Een deel van deze verkrachtingen vinden binnen relaties plaats. Vrouwen kunnen hierbij fysiek geweld gebruiken, maar kunnen een man ook chanteren, bedreigen of verdoven om seks te hebben.

Gevolgen voor de mishandelde man

Zowel de potentiële psychische als fysieke gevolgen van een slachtoffer van partnergeweld zijn niet te overzien. Net als bij vrouwen kunnen mannen depressief worden, trauma's oplopen, gekwetst raken, verminkt worden, sterven of zelfmoord plegen als gevolg van de mishandeling.

Waarom worden mannen niet (h)erkend als slachtoffer?

Taboe

Er heerst nog steeds een groot taboe rond mannenmishandeling, veel mannen die mishandeld worden durven niet te spreken met hun omgeving uit angst om niet geloofd of uitgelachen te worden. Waar mishandelde vrouwen het al moeilijk hebben om hierover te praten, is dit voor een man nog moeilijker. Mannen worden aanzien als fysiek sterker en in staat om agressie te counteren; een man die zich niet kan verdedigen is volgens sommigen een 'zwakke' of 'geen echte' man.

Echter wat de meeste mensen vergeten is dat vele mannen weigeren om fysiek geweld te beantwoorden met fysiek geweld uit principe, goede manieren of angst om zelf vervolgd te worden of hun partner pijn te doen. Daarnaast wordt ironisch genoeg een man die zich zou verdedigen dan weer vaak gezien als een vrouwenmishandelaar. Dit creëert een uiterst moeilijk situatie voor de man; enerzijds worden ze uitgelachen als ze zich laten mishandelen, terwijl ze anderzijds een 'vrouwenmishandelaar' worden als ze zichzelf verdedigen.

Bovendien vindt veel agressie (zowel door mannen als vrouwen) niet alleen plaats in een fysieke vorm. Psychische mishandeling zoals bedreigingen uiten, controle uitoefenen, beledigen of chanteren komt veel vaker voor. Dit zijn zaken waar het fysieke overwicht van de man niet echt geldt.

Waar zo mogelijk nog meer taboe op staat is seksueel geweld tegenover mannen. Mannen worden geacht vrouwen te verleiden en 'jagers' te zijn. Het verhaal van een vrouw die een man verkracht is dan ook iets dat zeer diep in de taboesfeer ligt. Weinig mannen zullen naar buiten durven komen met hun verkrachtingsverhaal, ondanks het feit dat er elk jaar vele mannen seksueel misbruikt en verkracht worden in België en Nederland.

Zelfontkenning

Veel mannen zullen zelf ontkennen of niet herkennen dat ze mishandeld worden; ze achten het zelf onmogelijk dat ze mishandeld worden. Juist omdat vanuit de maatschappij vooral aangegeven wordt dat vrouwen slachtoffer zijn van mishandeling. In die mate dragen ze zelf bij aan de onder rapportering van het probleem.

Niet geloofd en erkend worden

Als mannen dan toch durven uitkomen voor hun mishandeling worden veel mishandelde mannen niet geloofd door hun omgeving. Soms komt dit omdat de dader in kwestie de omgeving bespeelt en zich naar buiten toe veel aardiger voordoet dan ze thuis is. Echter, veel vaker worden mannen niet geloofd omdat men mannenmishandeling onmogelijk acht. Vaak wordt het afgedaan als onmogelijk, of heeft de man het geweld wel verdient. Hierin speelt de onterechte overtuiging mee dat vrouwen anderen geen kwaad doen.

Dit probleem speelt zich niet alleen in af in de directe omgeving van het slachtoffer, maar ook bij de officiële instanties. Onderzoek heeft aangetoond dat mannen die in een ziekenhuis worden opgenomen voor verwondingen opgelopen voor partnergeweld slechts in 21% van de gevallen als slachtoffer worden (h)erkend. Sommige politiediensten, dokters en rechters schatten de kans dat mannen effectief mishandeld worden bovendien erg laag in. Ook zij verwachten niet dat mannenmishandeling een probleem is en dat mannen door hun fysiek sterkere positie zichzelf best wel kunnen verweren. De vooringenomenheid dat mannen geen slachtoffers zijn, kan bovendien leiden tot het feit dat ze vrouwelijke daders zullen volgen in valse tegenklachten. Dit maakt de situatie voor de man nog moeilijker. Vaak zullen overheidsdiensten enkel optreden in de meest extreme en schrijnende gevallen waar er effectief gevaar is voor het leven van de man in kwestie. Getuige hiervan is bijvoorbeeld het gigantische onevenwicht in het aantal vluchthuizen voor mishandelde mannen in vergelijking tot het aantal vluchthuizen voor mishandelde vrouwen.

Naast het maatschappelijke ongeloof zijn er ook bepaalde (vooral feministische) opiniemakers en instellingen die weigeren mannenmishandeling te herkennen omdat dit in gaat tegen hun algemene opvatting dat mannen vrouwen onderdrukken. Vrouwen zijn in deze mensen hun ogen a priori een slachtoffer van mannen en kunnen daarom nooit dader worden.

Te lage bestraffing

De bestraffing en vervolging van huiselijk geweld ligt laag; zeker wat betreft vrouwelijke daders. Indien vrouwen dan toch bestraft worden, krijgen ze naar verhouding veel lagere straffen voor gelijkaardige feiten, dan mannelijke misdadigers. Dit zorgt ervoor dat mishandelende vrouwen minder vervolgd worden en minder gestraft worden voor gelijkaardige feiten gepleegd door een man. Bovendien wordt het uiten van valse beschuldigingen – als onderdeel van de mishandeling – amper vervolgd. Een Nederlandse studie uit 2010 naar daderschap van huiselijk geweld toonde zo aan dat 60% van de daders vrouw was, terwijl 93% van de daders opgesloten voor huiselijk geweld een man was.

Wat kan je doen als mishandelde man?

Ondanks deze problemen kan je als mishandelde mannen verschillende zaken doen. Als mishandelde man moet je je eigen relatie onder de loep nemen. Mishandelen jullie elkaar? Praat dan met elkaar en ga in koppeltherapie. Ben je eenzijdig slachtoffer of start jouw vrouw/vriendin steeds de ruzies? Erken dan dat je mishandeld wordt en ga hulp zoeken. Praat hierover met je dokter; er zijn veel meer mannen die dit probleem tegenkomen dan je denkt en jouw dokter is deze situatie vast al tegengekomen. Bij ernstige mishandeling roep je het best ook de politie er zo snel en vaak mogelijk bij. Enkel door zoveel mogelijk vaststellingen en klachten in te dienen kan je jezelf later beschermen en de mishandelaar eventueel laten veroordelen. Laat je niet tegenhouden door eventueel ongeloof en hoongelach bij de politie: zij zijn verplicht jouw verhaal te noteren. Indien ze dit niet willen doen, kan je altijd klacht indienen bij een ombudsdienst. Enkel door de politie en het systeem met zoveel mogelijk mannenmishandeling in aanraking te laten komen kan er een verandering optreden en het probleem erkend worden.