mijn kijk op

Waarom mannen vrouwen overheersen, is het te veranderen?

Mannen hebben eeuwenlang vrouwen overheerst. Hoewel langzamerhand het besef groeit dat het ook anders kan is het nog steeds niet het geval. Uit onderzoek van het World Economic Forum blijkt dat ons land een lagere plaats inneemt op het gebied van politieke invloed, gezondheid en economische gelijkheid in vergelijking met voorgaande jaren. Waarom mannen vrouwen overheersten en dat op bepaalde gebieden nog doen is door vele wetenschappers onderzocht. Hierbij is vaak uitgegaan van een eenzijdige benadering die een andere kijk oproept. De vraag is of een andere kijk tot verandering kan leiden.

Waarom mannen vrouwen overheersen

• Opvattingen waarom mannen heersen
• Opvatting 1
• Opvatting 2
• Opvatting 3
• Opvatting 4
• Samengevat
• Verandert een andere kijk overheersing?
• Discussie

In de huidige cultuur overheersen mannen dus nog steeds op verschillende terreinen. In het zakenleven worden de meeste hoge posities door mannen bekleed, alhoewel vrouwen, vergeleken met vroegere tijden, wel een inhaalslag hebben gemaakt. ³ Ook in het kabinet Rutte 3 worden de meeste posities door mannen ingenomen. Wel zien we dat vrouwen steeds meer hogere posities innemen in instellingen als zorg en onderwijs.

Opvattingen waarom mannen heersen

Verschillende opvattingen proberen te verklaren waarom mannen over vrouwen heersen.⁴ Enkele worden nader geanalyseerd:

Opvatting 1

Mannen zijn over het algemeen lichamelijk sterker dan vrouwen. Hierdoor kunnen ze hun fysieke kracht gebruiken om vrouwen in een ondergeschikte positie te dwingen.

Feit
Het hormoon testosteron heeft invloed op de ontwikkeling van het spierstelsel. Testosteron zorgt voor eiwitten in de spieren. Hoe meer eiwitten hoe groter de spierontwikkeling. In het algemeen kan gezegd worden dat vrouwen ongeveer 2/3 van de kracht van mannen hebben. Wel is er verschil tussen de kracht van armen en benen. Vrouwen hebben ongeveer de helft van de armkracht van mannen, maar wat de benen betreft is de verhouding kleiner, namelijk 25- 35%. Bij lichamelijke sportprestaties zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen zichtbaar.⁵

Andere kijk
Moet er alleen gekeken worden naar lichamelijke sterkte? Er zijn ook andere criteria waarop sterkte kan worden gemeten zoals inlevend vermogen.

Opvatting 2

Mannen zijn agressiever dan vrouwen. Ze kunnen de agressie inzetten om vrouwen onder de duim te houden. Daarom zijn oorlogen altijd een mannelijke aangelegenheid geweest. Vrouwen doen echter niet onder voor mannen als het gaat om hebzucht en uitbuiting, maar mannen gaan eerder over tot fysiek geweld. Ook op seksueel gebied zijn mannen vaak agressiever waardoor ze zich schuldig kunnen maken aan seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Feit
Mannen maken vanaf de geboorte meer testosteron dan vrouwen. Testosteron is de basis voor agressief gedrag. Er moet echter wel een aanleiding zijn om agressief te worden. Door een competitieve, agressieve omgeving kan echter ook bij vrouwen het testosterongehalte stijgen.

Andere kijk
Agressie leidt vaak tot agressie. Om compromissen te kunnen sluiten is inlevingsvermogen en het bekijken van een probleem vanuit meerdere perspectieven wenselijk. Deze eigenschappen zijn niet gebaseerd op agressie.

Opvatting 3

Mannen en vrouwen hebben verschillende overleving- en voortplantingsstrategieën ontwikkeld. Mannen beconcurreren elkaar om vruchtbare vrouwen zwanger te maken, waarbij hun kans op voortplanting afhing van hun vermogen om andere mannen te overtreffen en te verslaan. De genen van de meest ambitieuze, agressieve en competitieve mannen werden zo doorgegeven aan de volgende generatie.

Vroeger moest een vrouw daarentegen als ze zwanger was een kind negen maanden dragen en daarna nog jaren verzorgen. Dat bracht afhankelijkheid met zich mee. Ze had een man nodig om voor haar en de kinderen te zorgen. Ze had dan ook weinig keus en moest zich schikken naar de eisen van de man. De vrouwelijke genen werden overgebracht op de volgende generatie. Daardoor ontstonden onderdanige verzorgende vrouwen. In bepaalde culturen is dat nog het geval.

Feit
Vrouwen kunnen alleen zwanger worden en kinderen baren.

Andere kijk
Gelijke rechten en gelijke economische kansen kan een ieder onafhankelijk maken. Vrouwen kunnen zich hierdoor zelf redden. Een man is niet meer nodig om zwanger te worden en kinderen op te voeden.

Opvatting 4

Mannen hebben anders functionerende hersenen dan vrouwen.⁶ Mannenhersenen kenmerken zich doordat ze sneller waarnemen en reageren, vrouwen zijn sneller in het analyseren van gevoelens. Vooral onder invloed van de opvoeding, omgeving en testosteron blijken mannenhersenen anders te werken dan vrouwenhersenen. De cultuur die door mannen is gemaakt sluit aan bij hoe hun hersenen werken. Het moet allemaal snel, zakelijk, en geïndividualiseerd. Voor emoties is geen of weinig ruimte.

Feit
De bouw van vrouwen en mannenhersenen verschilt niet, wel verschilt onder invloed van de omgeving het functioneren ervan.⁷ Hierdoor kunnen hersengebieden anders worden geprogrammeerd. Bepaalde hersengebieden en verbindingen ertussen kunnen zich hierdoor sterker ontwikkelen.

Andere kijk
Is een cultuur die uitgaat van zakelijkheid nodig voor een goed functionerende maatschappij? Hebben we ons dat niet zelf wijs gemaakt? De historicus Harari analyseert in zijn boek Sapiens dat zo’n maatschappij gebaseerd is op een imaginaire (bedachte) orde die net zo goed door een andere kan worden vervangen.⁸ Een maatschappij die uitgaat van inlevingsvermogen, begrip en zorg voor elkaar is zou dan net zo goed ook kunnen.

Samengevat

Uit de genoemde feiten kan worden gesteld dat mannen over het algemeen (dus niet in iedere situatie)

• fysiek sterker,
• agressiever
• concurrerender en
• zakelijker zijn

Mannen blijken hierdoor een overheersende, dominante rol te hebben gehad en hebben die rol - in vele situaties - nog steeds. Wereldwijd is nu 68 procent van de genderkloof gedicht. Nederland scoort nog altijd wel bovengemiddeld: 74 procent. Bij het huidige tempo duurt het volgens de onderzoekers World Economic Forum nog meer dan tweehonderd jaar voordat wereldwijd de kloof tussen vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt verdwenen is.⁹

Verandert een andere kijk overheersing?

Als we alle benaderingen samennemen en van hieruit de andere kijk samenvatten dan komen de volgende punten naar voren:

• Lichamelijke sterkte wordt vervangen door sterkte van het inlevend vermogen.
• Agressie wordt vervangen door het kunnen sluiten van compromissen en problemen vanuit meerdere perspectieven bekijken.
• Afhankelijkheid wordt vervangen door gelijke rechten en gelijke economische kansen
• De zakelijke, competitieve cultuur wordt vervangen door een cultuur die uitgaat van inlevingsvermogen, begrip en zorg voor elkaar

De gekozen topvrouw van het jaar 2017 Ingrid de Graaf (Aegon directielid): ,,Mijn ervaring is dat typisch vrouwelijke eigenschappen juist meer nodig zijn in besluitvorming van organisaties. Vrouwen zijn vaak helderder en denken beter na over de consequenties''.¹⁰

De vraag is of, en zo ja in hoeverre, bovenstaande punten bij kunnen dragen om overheersing te veranderen.

Discussie

Vele benaderingen analyseren hoe het komt dat mannen vrouwen hebben overheerst en zoals uit recente gegevens dat nog doen. Een cultuuromslag om te komen tot gelijkheid is niet gemakkelijk te maken. Moeten vrouwen zich aanpassen aan de mannenwereld of moeten ze dat juist niet doen?