Respect, een woord of een begrip?

De basis voor een leefbare maatschappij wortelt in de mate van respect die de mensen hebben voor mens en dier. Respect is niet iets dat je met geweld afdwingt. Respect toon je en verdien je. Helaas schijnt dit laatste niet, of minstens onvoldoende, bekend te zijn. Feitelijk is de oplossing relatief simpel. Het grootste probleem is echter dat de mensen die de basis zouden moeten leggen veelal zelf van ieder respect gespeend zijn. Echter, ergens zal een begin gemaakt moeten worden. (Volgens Van Dale: res•pect het; o eerbied, ontzag)

Twee jeugdigen ontmoeten elkaar en begroeten mekaar met: “Respect, man”. Daarbij een voldane blik in de ogen omdat ze kennelijk dat moeilijke woord in 1 keer, zonder stotteren hebben kunnen uitspreken. Uiteraard voeren ze hierbij een soort primitieve tot spastische rituelen uit die geen enkele meerwaarde vertegenwoordigen maar kennelijk ‘cool’ zijn.

Een, veelal jeugdige, persoon wordt betrapt op misdragen en derhalve gearresteerd. Het eerste dat bij de persoon opkomt is zich trachten met fysieke agressie en zelf gecreëerde woede hieraan te onttrekken. Dit samen met de nodige verwensingen en bedreigingen. Uiteraard zonder resultaat. Nadat de hierbij behorende (in Nederland overigens vaak veel te korte) hechtenis is uitgezeten en de persoon weer vrij rondloopt is hetgeen waar hij zich het meest over beklaagt het ‘gebrek aan respect’ voor hem door de gezagsdragers.

Een professionele voetbalspeler met een bijbehorend salaris is na enkele jaren van mening dat hij zich elders kan verbeteren hoewel zijn nog contract doorloopt. Zijn huidige club wenst hem aan zijn contract te houden. De speler weigert vervolgens om zich te (blijven) houden aan de geldende regels van de club en zijn verplichten welke hij heeft volgens zijn contract. De speler zoekt de media op en beklaagt zich vervolgens over het gebrek aan respect hetgeen hij volgens zijn eigen inzicht (wellicht gevoed door zijn zaakwaarnemer) verdiend heeft.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van vele. ‘Respect’ is niet meer een betekenisvol begrip maar een dooddoener die onaangepaste personen te pas en te onpas gebruiken als excuus voor hun wangedrag. Het grote probleem hierbij is dat ze een woord/begrip gebruiken waarvan ze de betekenis niet kennen noch de strekking ervan (kunnen) bevatten. Het wordt gezien als een algemeen geldend begrip dat ‘iedereen’ (misbruikt) gebruikt en waar ze hun voordeel mee menen te kunnen doen.

Betekenis

Het meest illustratieve is het als men de persoon die te pas en te onpas het woord ‘respect’ gebruikt eens vraagt wat het woord betekent en wat de strekking ervan is. Een spontane woedeaanval is hiermee direct in gang gezet. Het gesprek zal ongeveer zo gaan:

v.: ” Je gebruikt zo vaak het woord respect, waarom gebruik je het en welke betekenis heeft dat voor je?”
a.: “Ja man, dat hoort zo”
v.: “Waarom hoort dat zo?”
a.: “Tja, weet ik veel, dat hoort nou eenmaal zo.”
v.: “Waarom hoort dat dan zo, wie heeft dat bepaald?”
a.: “Shit man, weet ik veel. Iedereen doet het nou eenmaal.”
v.: “Nou ja, ik ben best bereid iets van iemand over te nemen maar ik wil dan wel weten waarom, vandaar mijn vragen. Misschien moet ik het anders vragen? Wat betekend het woord respect dan letterlijk volgens jou?”
a.: “Nou letterlijk heb ik er geen idee van, maar het gaat om de bedoeling”
v.: “Je moet ergens beginnen en volgens mij is dat altijd bij de betekenis, maar goed. Wat is dan volgens jou de bedoeling van respect?”
a.: “Dat je respect hebt voor mij”
v.: “En dat respect is dan?”
a.: “Fuck man, zit me niet te naaien, gewoon respect man.”
v.: “Daar hadden we het dus net over, wat houdt dat in?”
a.: “Moet ik je dat respect even in je bek rammen soms? Lazer op man met je intelligente gelul.”
v.: “Ik dank je voor je heldere uiteenzetting en fijne dag verder”
a.: “Ja, lazer maar op met je bullshit.”

Jeugd

Helaas is dit weer zo’n negatieve invloed van uit Amerika die via de jeugd zich als een plaag over de wereld verspreidt, met als ultieme media de “popzenders” zoals MTV en TMF. Laat ik wel wezen, op zich is er niets tegen muziekzenders! Het probleem ontstaat als zich muziekzender noemende media zich laten/gaan misdragen om de jeugd te laten zien en zelfs dus indirect aansporen, hoe ver je het in deze wereld kan schoppen met asociaal gedrag. Zichzelf onttrekkend aan iedere verantwoordelijkheid. Nuances zijn hen vreemd, respect onbekend, voor zover het hun publiek betreft.

Is het gebrek aan respect dan uitsluitend de schuld van de jeugd? Ja en nee! Feitelijk is het gedrag van de jeugd bepaald door de ouders. Daarmee komt een groot gedeelte van de verantwoordelijkheid voor deze teloorgang te liggen bij de generatie die niet bij machte was de de cultuuromslag in de jaren ‘60/’70 in goede banen te leiden. Met andere woorden, zoals met veel dingen overigens, is de oorzaak te vinden in de toename van de welvaart.

De ouders van die jeugd (van toen) zijn de mensen die, vanuit een natuurlijke aandrang, rebelleerden. Toen nog als uitlaatklep voor een hard werkend bestaan. Zoals iedere ouder was het deze ouders hun leven om te zorgen dat hun eigen kinderen het ‘beter’ zouden krijgen. Door de groei van de welvaart werd dit ook mogelijk. Waar de generaties ervoor al trots waren als zoonlief op dezelfde fabriek kon werken als de vader (zodat hij tenminste werk had!) kon men nu de kinderen laten studeren. Dit hield echter wel in dat het sociale patroon verbroken werd. Veel kinderen raakten vanaf een jaar of 16, letterlijk uit het zicht en buiten het bereik van de ouders.

Ieder kind in die leeftijd is in principe rebels, zal onderzoeken waar de grenzen liggen, en of en hoe deze overtreden kunnen worden. In de ‘oude’ situatie zullen kinderen door hun ouders gecorrigeerd worden. Een onderdeel hiervan is het bijbrengen van respect, niet alleen het woord maar ook de gevolgen hiervan. Mede doordat de kinderen uit het zicht en buiten het bereik van de ouders en de sociale omgeving kwamen vond deze correctie niet plaats. Op het moment dat de ouders zich dat realiseerden was het te laat en of onmogelijk dit te corrigeren. Het gebrek aan grenzen, en dus ook de noodzaak tot het in acht nemen hiervan, is het begin van het gebrek aan respect.

Essentieel hierbij is het feit dat de kinderen zich intellectueel op een hoger niveau begaven dan de ouders en deze dus niet de geestelijke bagage hadden zich hiertegen teweer te stellen. Alsmede het feit dat het onderwijs zich hier ook geen raad mee wist. Met name het hoger onderwijs benadrukt altijd het individualisme. Men maakt echter de fout dat deze instelling gebaseerd is op het gegeven dat vroeger voornamelijk de ‘betere klasse’ het zich kon veroorloven om te gaan studeren. Uitzonderingen waren uiteraard extreme talenten maar die hadden sowieso al discipline mee gekregen vanuit hun (prestatie)cultuur. De toenmalig nieuwe generatie had deze normen en waarden niet meegekregen en kwamen dus terecht in een soort niemandsland waar anarchie regeerde.

Als compensatie voor het gebrek aan richtlijnen is de jeugd een eigen subcultuur gaan ontwikkelen waar onder het mom van vrijheid een eigen vaststelling van regels en gebruiken is ontstaan. De denkfout die echter gemaakt wordt is dat deze “vrijheid” slechts de vrijheid is dat men zich afzet tegen de maatschappij. Uiteindelijk is men toch/weer onderworpen aan regels en gebruiken. De jeugd realiseert zich zelfs niet eens dat zij dankzij deze maatschappij op de huidige wijze hun wangedrag kunnen etaleren.

Aansluitend aan deze ontwikkelingen was de opkomst van de massamedia. Te beginnen met de televisie zodat ‘men’ kon aanschouwen hoe er elders geleefd werd/wordt. Daarnaast is de burger ook weer door alle welvaart lui en gemakzuchtig geworden. Zelf nadenken doet men nog amper. ‘Waarheden’ van de televisie worden als algemene waarheden aanvaard. Met andere woorden, als iemand iets verkondigd op de televisie dan is dat de waarheid. Dit verklaart bijvoorbeeld ook de macht van opiniepeilingen, ongeacht of de voorspellingen achteraf uitkomen, ja dan nee. Ondertussen bleef de welvaart maar toenemen waardoor de noodzaak tot aanpakken van de problemen ontkent of zelfs simpelweg afgekocht werd. Ook vandaag de dag gebeurt dit nog steeds.

Een ander neveneffect van de televisie is dat het lagere sociale deel van de samenleving de mogelijkheid kreeg een groot publiek te bereiken en dus relatief makkelijk veel geld te genereren. Mede hierdoor is een hele subcultuur ontstaan, en ook hier zijn de muziekzenders degene die daar dankbaar misbruik van hebben gemaakt. Door gebruik te maken van de combinatie van toenemende welvaart en aanvankelijke weerstand tegen deze subcultuur hebben deze zenders zich opgeworpen als spreekbuis van de jeugd. Daarbij meewegend, wat al eerder gememoreerd is, dat wat op televisie uitgedragen wordt (geaccepteerd wordt als) de waarheid is en men heeft de ideale plek om de jeugd te manipuleren. Zelfreflectie is immers aan de jeugd niet besteed, dat is van alle tijden.

Oplossing

Jeugd heeft een natuurlijke behoefte aan grenzen. De opvoeding, eerst thuis en later ook op school, zal deze grenzen moeten stellen. Respect is een begrip waarvan de impact bepaald moet worden door de opvoeding. Dit houdt overigens niet in dat men de jeugd de vrijheid zich te ontwikkelen moet ontnemen, integendeel. De reden dat er grenzen gesteld moeten worden, hoewel dit vrij tegenstrijdig klinkt, is dat de jeugd de gelegenheid geboden wordt deze op te zoeken en te passeren. Door de jeugd te confronteren met de gevolgen hiervan zullen ze respect krijgen voor deze grenzen. Hiermee wordt de bodem gelegd voor een respectvolle samenleving.