Crematie op een persoonlijke wijze na overlijden

Overlijden en crematie - veel zelf persoonlijk regelen inclusief vervoer van de overledene. Veelal wordt de zorg en nazorg van een overleden dierbare uit handen gegeven aan een verzorgende of begrafenisondernemer. Wettelijk mag je alles rondom een crematie of begrafenis ook zelf regelen. Als het een wens was van de overledene, kan dit een mooi en waardig afscheid zijn. De directe betrokkenheid van nabestaanden kan een grotere intimiteit geven en je wellicht steunen in het verwerkingsproces. Kies de wijze van afscheid nemen die je aanspreekt.

Geboorte en overlijden

Een cliché zegt dat wij mensen slechts twee zekerheden in het leven hebben; we worden geboren én we gaan dood. De wijze waarop je geboren wordt bepaal je niet zelf, de wijze waarop je komt te overlijden veelal ook niet. Maar als je tijdens je leven in de gelegenheid bent de invulling van je wensen kort voor en ná het overlijden kenbaar te maken, kun je hier wel invloed op uit oefenen. Voor velen is het -tijdens het leven- een geruststellende gedachte te weten hoe er met je wordt omgegaan ná het overlijden. Het al vroegtijdig praten over en eventueel op papier zetten van de wensen naar het 'einde' toe kan dan in een meer ontspannen sfeer plaatsvinden.

De keuze voor cremeren

Velen vinden het misschien een raar idee dat je -na het overlijden- wordt omringd door vreemden / onbekenden, die de zorg van het lichaam op zich nemen. Deze zorg kan -als je dit tijdens je leven kenbaar hebt kunnen maken- veelal ook door familie, vrienden en goede kennissen gedeeld worden. Voor anderen die geen overlijdensverzekering hebben afgesloten of niet de financiële middelen hebben om zich een geheel verzorgde crematie of begrafenis te kunnen veroorloven is het goed te weten dat de laatste fase ook in eigen beheer uitgevoerd kan én mag worden. Alhoewel dit ook niet gratis is, is het wel aanzienlijk goedkoper.

Het overlijden van een dierbare

Het wegvallen van een dierbare zal voor eenieder de nodige emotionele gevolgen hebben. De één komt thuis te overlijden, de ander in een vreemde omgeving. Komt voor de één het overlijden plotseling en onverwacht, bij de ander zal er een ziekbed aan voorafgegaan zijn. Met name als bekend is dat de dierbare komt te overlijden en de wens heeft thuis in de eigen leefomgeving te sterven, is onderstaande procedure goed te volgen.

De schouwarts na het overlijden

Er moet wettelijk gezien altijd een schouwarts komen die de dood vaststelt. Dit kan de eigen huisarts zijn, of een andere (weekend) arts. De dood kan een natuurlijke of een onnatuurlijke dood zijn. Bij een onnatuurlijke dood zal er verder onderzoek moeten plaatsvinden. Bij een natuurlijke dood zal de schouwarts een document opstellen waarin de toedracht wordt vastgelegd. Dit document heb je nodig én moet je afgeven op het gemeentehuis om de akte van overlijden te verkrijgen.

De overlijdensakte

De ambtenaar van de burgerlijke stand zal -na overleggen van het schouwrapport van de arts- een overlijdensakte opmaken. Dit document is het officiële bewijs van overlijden.
In principe mag iedereen aangifte van overlijden doen, mits deze persoon maar een geldig indentiteitsbewijs van de overledene kan tonen in combinatie met het genoemde schouwrapport. De overlijdensakte kan je het beste een aantal keren kopiëren om deze later bij te sluiten als je instanties aan moet schrijven, abonnementen op moet zeggen etc..

Afleggen van je dierbare

Zo snel mogelijk na het overlijden is het raadzaam de dierbare te verschonen, te kleden en in de gewenste houding te leggen, al dan niet met gesloten ogen en mond. Een geopende mond kun je verhelpen door een sjaal vanonder de kin, op het hoofd vast te knopen. Gaat over het uitvoeren van bovenstaande handelingen te veel tijd heen (tussen de twee en zes uur), dan verstijft het lichaam en kan dit problemen geven bij de verdere verzorging.

Opbaren van je dierbare in de eigen woonomgeving

Het opbaren van je dierbare kan thuis op een plek naar keuze. Dit kan bijvoorbeeld in het eigen bed. Mocht er professionele zorg bij de laatste fase betrokken zijn, dan is een hoog-laag bed vereist om de verzorgende(n) te ontlasten. Bij opbaren thuis is een (gehuurde) koelplaat gewenst om het lichaam op een zo laag mogelijke temperatuur te houden. Deze koelplaat kun je in het bed onder een laken, of onder de eventuele kist leggen. De kist moet dan wel bestand zijn tegen condensvocht. Zorg dat de omgevingstemperatuur in de ruimte waar de dierbare ligt zo laag mogelijk is. Het kan ook raadzaam zijn wierookstokjes of iets dergelijks te branden om onaangename geur te verminderen.

Afscheid nemen van je dierbare

Afscheid nemen van je dierbare in de thuisomgeving is minder formeel dan in een rouwkamer bij een willekeurige begrafenisondernemer of uitvaartcentrum. Afscheid vindt plaats in de eigen vertrouwde woonomgeving, op een plaats die je zelf het meest geschikt of vertrouwd vindt. Het is ook goed -als dit de wens van de overleden dierbare was- aan één van de laatste wensen tegemoet te kunnen komen.

Kist of baar voor je dierbare

In Nederland ben je redelijk vrij in de keuze waarin je een dierbare naar de laatste rustplaats begeleidt. Dit kan een traditionele kist zijn, maar ook een baarplank waarop je het lichaam met een laken afdekt, een 'kist' van wilgentakken, een kartonnen doos in de vorm van een traditionele kist enzovoort. De kartonnen dooskist kun je vervolgens bijvoorbeeld iedere gewenste kleur geven, beplakken, beschrijven, kleuren, zodat je er een uitstraling aan kunt geven die bij je dierbare past.

Zelf je dierbare vervoeren naar het crematorium

Wettelijk is het toegestaan je dierbare met eigen vervoer naar het crematorium te begeleiden. In feite zijn hier weinig regels voor opgesteld. Dit mag bijvoorbeeld in je eigen bestelwagen, een motor met zijspan, paard en wagen, een koets, maar ook bijvoorbeeld op een bakfiets. Uiteraard moet dit wel discreet gebeuren en is het wel de bedoeling dat het regelen van een niet reguliere vorm van afscheid nemen met het betreffende crematorium wordt overlegd. Niet alle crematoria zullen in eerste instantie hun medewerking aan een afscheid in eigen beheer verlenen (eigen beheer wordt minder aan verdiend); informeer gerust bij meerdere crematoria in de regio.
Let wel: als je besluit de begeleiding en het vervoer zelf ter hand te nemen, moet je bij het aanvragen van de akte van overlijden op het gemeentehuis tevens een verklaring aanvragen waarin toestemming verleend wordt het lichaam te mogen vervoeren. Daar de nabestaanden deze verklaring doorgaans niet kunnen inzien (begrafenisondernemer regelt dit meestal), moet je niet schrikken van de termen 'lijk' en 'verbranden'. Het gebruik van deze termen heeft een wettelijke of juridische grondslag.

Binnen hoeveel tijd cremeren

Het tijdstip van de crematie is wettelijk bepaald. Je mag niet binnen 36 uur na overlijden gecremeerd worden en niet later dan de 5e dag na de dag na overlijden. Soms zijn er omstandigheden dat de crematie buiten de wettelijke termijn moet plaatsvinden. Wil je dat de crematie binnen de 36 uur plaats vindt dan heb je toestemming nodig van justitie. Wil je dat de crematie later dan de 5e dag -na de dag van overlijden- plaatsvindt, dan heb je toestemming nodig van de gemeente.
Binnen het crematorium wordt een vuurvaste steen met een nummer aan je dierbare toegekend, die later in de askoker wordt bijgesloten.

Wettelijke verplichting voor het crematorium

Het is wettelijk verplicht dat het crematorium de as van je dierbare één maand vasthoud, alvorens het aan de nabestaanden af te geven. Standaard wordt de as afgegeven in een askoker en wordt de genummerde vuurvaste steen bijgesloten. Heb je behoefte aan een gedeeltelijke afscheiding van de as van je dierbare in een urn of speciaal sieraad dan kan dit in overleg met het crematorium. Bij de volgende link kun je een idee krijgen van de mogelijkheden op dit gebied, maar de crematoria hebben vaak ook vele keuzemogelijkheden in urnen en assieraden.

Welke instanties op de hoogte stellen na overlijden

Woonde de overledene samen met een partner, dan zullen vele zaken zoals onder beschreven gewoon doorlopen. Betreft het een alleenwonend persoon, dan moet je globaal onderstaande instanties op de hoogte stellen van de aflopende contracten, abonnementen etc.

• werkgever of uitkeringsinstantie
• zakelijke relaties
• gemeente
• belastingdienst
• gas, water en electra
• verhuurder van de woning
• verzekeringen
• ziekenfonds
• bankinstellin(en)
• club of vereniging
• abonnementen
• aansluitingen kabel, internet e.d.

Belastingdienst erfenis en overlijden

Na het overlijden van je dierbare krijgt degene die officieel aangifte van overlijden heeft gedaan op het gemeentehuis belastingformulieren toegestuurd om de belastingzaken af te handelen. Daar dit onderdeel van vele factoren afhankelijk is (vermogen, schulden, erfgenamen...), kun je het beste www.belastingdienst.nl raadplegen.

Tot slot

Weinigen zullen graag vroegtijdig over de dood willen nadenken. Toch kan het positief zijn in een vroegtijdig stadium je wensen kenbaar te maken en de bereidwilligheid om hierin mee te gaan bij de mensen in je omgeving te peilen. Dit geeft duidelijkheid en mogelijk meer rust en zekerheid. Ik wens tot slot eenieder die met een afscheid van een dierbare geconfronteerd wordt sterkte toe.