Levenskunst: een goed leven met zorg voor jezelf

Leven leer je met vallen en opstaan, wordt altijd gezegd. De een lijkt dat beter af te gaan dan de ander. Hoe kan dat? Is het een kwestie van levenskunst? De vraag is wat het inhoudt, hoe je het wordt. Als het een kunst is, moet je er aanleg voor hebben; dan is het dus niet voor iedereen weggelegd. Als het een kunde is, valt het te leren; hoe je een goed leven leidt: er voor anderen zijn, zonder jezelf te veronachtzamen! Dat vraagt om nadenken over de zin van het bestaan. Die is voor iedereen anders. Zoals ook iedereen op zijn eigen manier geniet. Levenskunst lijkt daarmee een open en onbepaald begrip. Door iedereen op een eigen manier in te vullen.

Ongelukkig

Het leven bestaat uit vallen en opstaan. Sommige mensen lijken voor het geluk geboren anderen voelen zich meestal ongelukkig. Hoe komt dat? Laten we eerst eens naar de ongelukkige mensen kijken. Als je je daarin herkent, kun je er misschien iets aan doen om het te veranderen.

Er zijn drie typen ongelukkige mensen te onderscheiden

1. De zondaar; die zich almaar tekort voelt schieten
2. De narcist; die een eindeloze behoefte heeft aan bewondering
3. De megalomaan; die gevreesd wil worden

Jezelf aandacht geven of juist vergeten?

Laat in zijn leven ontdekte de filosoof Bertrand Russell (1872-1970), waar het ongeluk vandaan komt: van een teveel met jezelf bezig zijn. Zijn advies luidde dan ook: “Wijd je aan een zaak en vergeet jezelf!”
Dat betekent: een carrière najagen, jezelf wegcijferen, je helemaal aan iets (of iemand) geven... Maar is dat niet het andere uiterste? Je volledig in iets verliezen is immers gevaarlijk. Het bestaan als gedachteloze inspanning. Een trein die door dendert. We verlangen allemaal naar controle over ons leven, om ons veilig te voelen, maar hebben anderzijds behoefte aan betekenis, zin, om gelukkig te zijn. Betekenis kun je alleen zelf aan je leven geven. Dus is het minstens zo belangrijk dat je aandacht schenkt aan jezelf

• Kies een baan voor je levensonderhoud (controle); werk dat invulling geeft aan je leven (zin).
• Geef om je gezin, je steun en toeverlaat (controle), omdat je van hen houdt (zin).
• Onderhoud je vriendenkring, waarbij je jezelf kunt zijn (zin), en waarop je terug kunt vallen in moeilijke tijden (controle).

Compromis

Helaas valt een baan niet per se samen met wat jij zinvol vindt. Dan is te hopen dat je een goed compromis vindt. Als je liefst kunstenaar zou zijn, maar daar niets mee kunt verdienen, zoek je beter een baan die er toch op een of andere manier aan kunst gerelateerd is: docent, grafisch ontwerper, creatief therapeut, verkoper van kunstenaarsbenodigdheden of desnoods suppoost. Of werk als administratieve kracht, organisatrice of manager in de kunstwereld. En vind je zoiets evenmin, zoek dan een part time baan, of schep je eigen freelance werk, zodat je genoeg tijd over hebt om te doen waar je hart werkelijk ligt.

Kunst

Het woordje 'kunst' wijst op een esthetische ervaring. Is levenskunst dus kunst? Dan gaat het om:

1. inspiratie opdoen, een onderwerp zoeken, materiaal verzamelen
2. kijken, afstand nemen, handelen
3. improviseren, afwerken
4. een eigen stijl/handtekening ontwikkelen.

Levenskunst als vormgeving van het eigen leven? Dat je op jouw manier inricht met bepaalde ‘grondstoffen’ en specifieke vaardigheden; afhankelijk van wie je kunt en wilt zijn. De levenskunstenaar die geen beeld maar zichzelf bewerkt. Wanneer is dat beeld, je leven geslaagd?

Kunde

Maar nee, levenskunst is geen kunst, het is complexer. De vergelijking gaat niet op.
Een kunde dan? Een vakmanschap? Dan hebben we het over:

1. welomschreven doelen
2. werkwijzen
3. methoden.

Levenskunst

Bepaalde elementen uit de kunst en de kunde kunnen we op ons leven toepassen. Maar de Duitse schrijver Christoph Martin Wieland (1733-1813), die zijn hele leven op zoek was naar een evenwicht tussen religie en wetenschap, ernst en lichtzinnigheid, en morele plicht en van het leven genieten, concludeerde: "Leven leer je met vallen en opstaan." Er is niet één manier. Wat we wel kunnen leren is: goed te leven. En filosofen bleven een gooi doen naar een antwoord op de vraag:

• Foucault (Franse denker; 1926-1984): levenskunst is zorg voor zichzelf (lichaam, geest, denken, emotie)
• Wittgenstein (Oostenrijks-Brits filosoof 1889-1951): levenskunst is niet het goede woord. Woorden slepen mensen de verkeerde kant op. 'Levenskunst' roept associaties op met succes.

Succes

Niet iedereen is op zoek naar succes (en wil zelfs niet rijk worden; dat brengt maar verantwoordelijkheden met zich mee). Dat wil zeggen, ook succes kan verschillende betekenissen hebben. Heb je succes als je populair bent of als je veel verdient? Voor een enkeling betekent succes dat je in je eentje over de wereld kunt zwerven, of in een kluis in de Zwitserse bergen mag wonen. Vraag je dus eerst eens af wat het voor jou betekent. Stel, je wilde altijd al schrijver worden en opeens word je in allerlei talen vertaald en moet je van hier tot Tokio je boek promoten. Terwijl je liever in je hutje op de hei zit te filosoferen. Levenskunst betekent dus in ieder geval: nadenken over de zin van het bestaan en het kan betekenen dat je kiest voor afzondering. Het doel is open, onbepaald.

Persoonlijk

Kortom: Levenskunst is de vormgeving van het eigen leven op basis van zorg voor jezelf. Het antwoord op de vraag:
"Hoe moet ik leven?" is altijd anders. Je moet jezelf een houding bijbrengen.

• Cijfer je niet weg voor je gezin (het heeft je nodig).
• Offer je privéleven niet op aan je loopbaan (wat doe je als je op straat staat of met pensioen gaat?).
• Verberg jezelf niet achter een overactief vrijwilligersleven (geef ook aandacht aan jezelf).

Wees een levenskunstenaar!