Hoe goed is zelfbeheersing?

Het feit dat in de titel al een nadrukkelijke vraag is besloten, zegt eigenlijk al heel veel. Zelfbeheersing wordt als sterk gezien, het voorkomt nogal eens confrontaties, uitschieters op wat voor manier dan ook en ogenschijnlijke rust uitstralend. Hoewel zelfbeheersing inderdaad veel voordelen heeft, kan met name dat ogenschijnlijke nog wel eens voor problemen zorgen, zo blijkt.

Betekenis zelfbeheersing

Volgens het woordenboek hebben we het over:

• zelfbedwang
• zelfdiscipline
• zelftucht
• gelijkmatige uiting
• controle over zichzelf
• beheerstheid

Kortom, je bent in staat om iedere vorm van primaire (re-)actie te beteugelen en alleen dat tot uiting te brengen wat je bedenkt (rationeel) om te uiten. Dit kan betrekking hebben op hetgeen je zegt, wat je eet, hoe je je gedraagt etc. Je hebt jezelf dus in de hand.

Goed of fout?

Er is in deze geen goed of fout, want zelfbeheersing kan je behoeden voor bepaalde zaken en in de huidige maatschappij - waar al zoveel mensen met een kort lontje rondlopen - is een stukje zelfbeheersing geen overbodige luxe. Je loopt met een stuk zelfbeheersing niet in zeven sloten tegelijk of je kunt die lekkere vette hap weerstaan of je bent in staat wekelijks de sportschoenen aan te trekken en het lichaam te trainen c.q. gezond te houden of je kunt je inhouden en voorkomt ruzie. Zo zijn er nog veel meer zaken, waar je met de nodige zelfbeheersing ver mee kunt komen.

Echter, er zit aan zelfbeheersing ook een negatieve kant, namelijk een grotere kans op een burn-out, aldus nieuw Amerikaans onderzoek (Bureau Seven Things, LA) … en eigenlijk is dat helemaal niet zo nieuw.

Burn-out ligt op de loer

Het nieuwe lijkt hem meer te zitten in het gegeven dat het onderzocht is, dan dat het een nieuw gegeven is. Immers, zelfbeheersing wil ook zeggen dat je je in moet kunnen houden en afhankelijk van je karakter kan dat betekenen dat je zaken gemakkelijk van je af kunt laten glijden en er dus geen last van hebt óf je kunt jezelf beheersen, maar van binnen ben je explosief.
Zolang je het niet laat zien, is het de ultieme vorm van zelfbeheersing. Kan je na dit moment jezelf uiten, dan hoeft er nog niet zoveel aan de hand te zijn. Als dit echter niet kan, dan kunnen mensen gefrustreerd raken en gaat dat “binnenbrandje” pas echt branden. Een groot gedeelte van de respondenten, ruim 83%, heeft in meer of mindere mate last van “het jezelf in moeten houden”. Als het met enige regelmaat voorkomt, dan krijgt bijna 2/3 er last van.

Naarmate dit vaker plaatsvindt, kan het leiden tot frustratie die – als je er niets mee doet – je kwetsbaar kan maken, maar ook is het mogelijk je omgeving er mee te treffen. De kans op emotionele-uitputting wordt op deze wijze aanzienlijk vergroot en dat maakt weer dat je meer kans op een burn-out hebt.

Relativeren

Degene die de lat erg hoog voor zichzelf legt als het gaat om zelfdiscipline, heeft dus een sterk verhoogde kans op een burn-out en dit brengt al snel de uitspraak met zich mee dat wat iets meer de teugels laten vieren, goed voor je gezondheid kan zijn. Relativeren is dus belangrijk, waarbij een erg driftig karakter nog steeds door middel van voldoende zelfbeheersing beteugelt kan worden, maar je niet meteen doorslaat en je emotie negeert.

Tot slot

De een leert het zichzelf aan, de ander heeft er hulp bij nodig. Maar het gegeven dat je er iets mee moet om een mogelijk burn-out te voorkomen, is erg belangrijk. Leren hoe je je in kunt houden zonder je te laten frustreren, heeft ook te maken met hoe je tegen zaken aan kijkt. Leren zaken niet zomaar aan je voorbij te laten gaan, maar je er niet door laten frustreren, is een kunst op zich. Toch is deze door iedereen te leren … als je maar echt wil!

Lees verder

• Menselijke psyche: De fascinerende menselijke geest (special)