Molenbeek – ‘Jihadistische hoofdstad van Europa’

Molenbeek is een deelgemeente in het westen van Brussel. De plaats heet voluit Sint-Jans-Molenbeek en wordt in het Frans Molenbeek-Saint-Jean genoemd. De plaats wordt meestal met de korte benaming Molenbeek aangeduid. Na een aantal incidenten en de aanslagen in Parijs in 2015 kreeg de plaats de titel ‘Jihad-hoofdstad van Europa’ en werd het de springplank van Daesh (IS) in Europa genoemd. België zit met Molenbeek in de maag. Het blijkt een broedplaats voor terroristen te zijn en de hele buurt lijdt onder het juk van dit stempel.

Reputatieschade voor Brusselse gemeente

• Molenbeek
• Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Molenbeek
• Jihadistische hoofdstad van Europa
• Syriëstrijders
• Parijs
• Antiradicalisering

Molenbeek

Molenbeek is een dichtbevolkte gemeente in het westelijke Brussels Hoofdstedelijke Gewest. Er wonen iets meer dan 120.000 mensen (2020) en de plaats groeide in de 19e eeuw uit van landbouwdorp naar industriële randgemeente van Brussel. Het is een migrantenwijk, met veel inwoners uit Marokko, Spanje, Italië, Polen en Roemenië. De werkloosheid is hoog en de inkomens zijn er laag. Het is een van de armste gebieden in België, ingeklemd tussen de rijkste van het land. Molenbeek wordt een enclave van moslims genoemd.

Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Molenbeek

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bestaat uit 19 gemeenten, met in totaal 1,2 miljoen inwoners. Molenbeek is één van die gemeenten en ook Brussel-stad is één van de 19. De oostgrens van Molenbeek ligt aan het kanaal Charleroi-Brussel; de Molenbeek, een beek die uitmondt in de Schelde, stroomt door de gemeente. Molenbeek grenst aan Sint-Agatha-Berchem, Koekelberg, Jette, Brussel, Anderlecht en in het uiterste westen aan de gemeente Dilbeek in de provincie Vlaams-Brabant.

Scheutbos

Na de Eerste Wereldoorlog ontvolkte het gebied en dat tij begon te keren in de jaren 60, toen er nieuwe woonwijken werden gebouwd. De gemeente heeft zich ontwikkeld tot een van de dichtstbevolkte gemeenten van België. In 1990 stopte die expansie en bleef er nog wat groen over in Molenbeek: het Scheutbos.

Jihadistische hoofdstad van Europa

Molenbeek staat te boek als een broeinest van extremisme. Uit deze wijk voegden zich relatief veel mensen bij de gewapende strijd in Syrië. Molenbeek kwam in beeld bij Sharia4Belgium, de plaats werd genoemd na de aanslag op het Joods Museum in Brussel (24 mei 2014) de verijdelde aanslag op de Thalys (21 augustus 2015) en Molenbeek kwam nadrukkelijk in beeld na de aanslagen in Parijs (13 november 2015). De auto’s die werden gebruikt bij die aanslag waren gehuurd door twee broers uit Molenbeek, dat sindsdien de Jihadistische hoofdstad van Europa wordt genoemd. Anno 2020 zijn die problemen nog niet opgelost al zijn er veel initiatieven die het stadsdeel moeten verfraaien en de cohesie versterken.

Molenbekistan

De gemeente kreeg er een bedenkelijke naam door en de goedwillende bewoners hadden daar last van. Molenbekers vreesden voor een stigma. Anderzijds waren de Belgen bevreesd dat hun gemeente was uitgegroeid tot uitvalsbasis voor de Europese arm van IS, door de Franstalige Belgen Daesh genoemd. Bijna alle getraceerde terroristen – we spreken november 2015 – in België kwamen uit Molenbeek. Het is niet uit de lucht gegrepen dat de Fransen Molenbeek de 'Jihadistische hoofdstad van Europa' noemen. Het wordt ook wel Molenbekistan genoemd. Velen vinden dat d problemen door het lokale bestuur te slap zijn aangepakt en dat er te weinig controle en repressie is geweest.

Syriëstrijders

België levert naar schatting van een VN-werkgroep de meeste strijders aan Daesh van alle Europese landen, gerekend naar jihadisten per miljoen inwoners. Vanuit België zijn er eind 2015 ongeveer 500 mensen de kant van Syrië opgegaan. Dat is 45 per miljoen inwoners en veel meer dan uit andere Europese landen. Bestrijding van radicalisering is geen gemakkelijke klus en Brussel blijkt de zwakste schakel te zijn. De radicalisering gebeurt niet in de moskee maar via social media. Daesh beheerste in haar hoogtijdagen als geen andere groep de moderne communicatiemiddelen. Ze waren dag en nacht actief op de online platforms en staken daar veel energie in. Via social media bereikten ze dagelijks miljoenen mensen.

Parijs

Salah Abdeslam, een van de terroristen van de aanslag in Parijs op 13 november 2015, bleek uit Molenbeek te komen. Hij vertrok naar Syrië en woonde in Raqqa, maar kwam voor deze terreurdaden terug. Sinds de aanslagen in Parijs op 13 november 2015 was hij lang voortvluchtig, maar werd in maart 2016 opgepakt. In december 2017 moet hij zich voor de rechter verantwoorden, een jaar later wordt hij tot 20 jaar cel veroordeeld.

Social media

Molenbeek heeft diverse moskeeën, maar rekrutering en doorgeven van de ideeën volgens de harde salafistische lijn gaat via social media en kamertjes in gewone huizen in de wijk. Het gaat daarbij om netwerken. De gemeente is niet alleen uitvalsbasis voor extremisten uit Molenbeek zelf, maar ook een springplank voor terroristen die uit Syrië komen. Molenbeek is sinds de jaren 1990 al bekend als broeinest.

Wervingsprogramma

Het grootste jihadisme-proces tot nu toe in België, dat van de mensen die betrokken zijn bij de organisatie Sharia4Belgium, was in september 2014. De organisatie bleek een effectief en geavanceerd wervingsprogramma te hanteren en zeer actief te zijn in Molenbeek. Dat het zo lang heeft kunnen etteren wordt gezien als een mislukking van het gemeentebestuur, waar de bureaucratische complexiteit van overlappende gedecentraliseerde structuren van het Brussels Hoofdstedelijke Gewest debet aan is.

Antiradicalisering

De gemeente pakt de radicalisering aan met speciale programma's op scholen die jongeren bewust moeten maken van het verkeerde beeld van de islam waar het jihadisme op stoelt. Sinds 2013 worden die antiradicaliseringsprogramma's ingezet.

Gematigd optimistisch

Twee jaar na de aanslagen in Brussel is Molenbeek aardig opgeknapt. Er zijn nieuwe scholen geopend, de radicalisering is gericht aangepakt en er zijn nieuwe zaken geopend, zoals hippe café’s en andere eet- en drinktentjes. De problemen zijn in het voorjaar van 2018 nog niet helemaal opgelost. Het is nog steeds een achterstandswijk met een hoge werkloosheid en radicale individuen. Molenbeek heeft twee gezichten, die van een grote mate van verslonzing en die van nette straten waar keurige gezinnen wonen die de straat en hun tuintjes proper houden. Het gaat beter met de ‘terroristengemeente’, maar het gaat twee jaar na de aanslagen in Parijs nog niet goed genoeg. Het gaat niet goed met het arme deel van de buurt waar er onder jongeren een hoge werkloosheid heerst. Radicalisering blijft een risico en rekruteerders vinden gemakkelijk een doelwit. De wijk verandert slechts langzaam. De stemming over de ontwikkeling van Molenbeek is gematigd optimistisch.

Lees verder

• Terroristische aanslagen in 2015 met link naar IS
• Sharia4Belgium - het proces tegen een radicale groepering