Genocide: Rwanda

De genocide in Rwanda schokte de wereld, in 1994 werden in 100 dagen tijd naar schatting 800.000 mensen, voornamelijk Tutsi's op gruwelijke wijze vermoord. De wereld greep pas in toen het te laat was. Wat misschien nog het meest schokkend was, was de openlijkheid waarmee het gebeurde. Pas toen men inzag dat de buitenwereld echt geschokt was, begonnen de Hutu's hun misdaden te verbergen.

Rwanda in het Kort

Het kleine Rwanda stond lange tijd bekend als het tropische Zwitserland van Afrika, maar dat veranderde in de jaren vijftig. Rwanda wordt en werd bevolkt door voornamelijk twee bevolkingsgroepen: de Hutu's, die ongeveer 85% van de bevolking uitmaken en de Tutsi's, die zo'n 14% uitmaken. Van oorsprong zijn de Hutu's landbouwer, de Tutsi's pastoralisten. Daarnaast zijn er nog de Twa, een volk Pygmeeën, die slechts 1% van de bevolking beslaan en voornamelijk in het regenwoud wonen. Zij leven voornamelijk van het jagen en verzamelen. Van 1894 tot 1918 maakte Rwanda deel uit van Duits Oost Afrika, maar na de Eerste Wereldoorlog ging het land over in Belgische handen. De Belgen gebruikten de Tutsi-minderheid als hun tussenpersonen, de aristocratisch ogende Tutsi's werden opgeleid en verkregen meer status, waardoor een wig gedreven werd tussen twee groepen die tot die tijd relatief vredig hadden samengeleefd. Daarnaast was er de kerk, ook iets nieuws in het leven van de Rwandezen, en de kerk leerde de Hutu's dat zij onderdrukt werden. Ook werden moderne wapens in het gebied geïntroduceerd. In 1956 kwamen de Hutu's in opstand tegen hun minderwaardige positie en in 1959 namen ze definitief de macht over. De strijd had meer dan 100.000 levens gekost. De Hutu's maakten direct gebruik van hun verworven macht om het land van de Tutsi's in beslag te nemen. Veel Tutsi's, zo'n 300.000, vluchtten naar de buurlanden waar ze de Front Patriotique Rwandais (FPR, het Rwandese Patriotische Front) stichtten. In 1962 werd het land onafhankelijk.

Voor de Genocide

De onervaren Hutu's maakten geen succes van hun regering. Er waren voortdurend in het hele land problemen en de opstandigheid bij de Tutsi's groeide naarmate de maatregelen tegen hen toenamen. In 1973 kwam generaal Habyarimana aan de macht door middel van een coup. In 1990 greep het FPR de kans en viel vanuit Oeganda het land binnen en er begon een burgeroorlog. In 1993 volgde er een staakt-het-vuren, en kwamen er VN-troepen om de situatie in de gaten te houden, de UNAMIR. Er werd geprobeerd een meer-partijenstelsel in te voeren, maar de Hutu's waren tegen elke inmenging van de Tutsi's gekant. Op 6 april 1994 werd het vliegtuig met de Rwandese president Habyarimana en de Burundese president Ntaryamira neergeschoten, waarbij alle inzittenden om het leven kwamen. Dit was het signaal voor een genocide op ongekende schaal.

De Genocide

De aanslag op het vliegtuig met de Rwandese president zette het plan van de Hutu's, de Eindoplossing, in werking. (Tot op de dag van vandaag is niet duidelijk wie er daadwerkelijk achter de aanslag zat, of het Tutsi's waren of Hutu's die dit incident nodig hadden om hun genocide te beginnen.) Tutsi's werden beschuldigd van de aanslag en Hutu's werden opgeroepen om alle Tutsi's in hun omgeving te doden. Dit gebeurde vooral per radio. Ook moesten alle Hutu's die niet anti-Tutsi waren vermoord worden. Binnen een uur na de aanslag begonnen de Rwandese luchtmacht, de presidentiële garde en Hutu milities hun 'werk'. De milities, die bekend stonden als Interahamwe ('Degenen die samen aanvallen') en Impuzamugambi ('Degenen die hetzelfde doel hebben') zetten wegversperringen op en begonnen te moorden. Een van de eerste slachtoffers was de gematigde Hutu minister Agathe Uwilingiyimana en haar tien Belgische bodyguards. Er ontstond een machtsvacuüm waarvan extremistische Hutu-leiders gebruik maakten. Tussen april en juni werden tussen de 800.000 en 1.000.000 miljoen mensen vermoord. De meeste van hen werden om het leven gebracht met behulp van messen en machetes. Nationale radiostations en lokale ambtenaren riepen op tot het ombrengen van Tutsi's en hun aanhangers. In tegenstelling tot andere genociden gebeurde alles voor de ogen van de media, de massamoord werd niet verborgen gehouden. De FPR bleef vechten tijdens deze periode en in juli slaagden ze erin om de macht over te nemen. Als gevolg hiervan sloegen twee miljoen mensen, meest Hutu's op de vlucht en de vluchtelingenkampen in de buurlanden liepen over.

De Rol van de VN

De troepen van UNAMIR waren aanwezig terwijl de genocide in Rwanda plaatsvond. In het begin van 1994 hadden ze aan de Veiligheidsraad van de VN gevraagd om ingrijpen, vanwege de dreiging van een genocide, maar dat verzoek werd geweigerd. Met de dood van de tien Belgische bodyguards werden de Belgische VN-soldaten ook teruggetrokken. Er bleven slechts 260 VN-soldaten in Rwanda over. Pas midden mei gaf de VN toe dat er 'misschien daden van genocide waren begaan' in Rwanda en dat er meer troepen moesten worden gestuurd. Op dat moment waren al een half miljoen Tutsi's vermoord.

Paul Kagame

De FPR zette een coalitie-regering op, met als president een Hutu, Bizimungu en als vice-president en minister van defensie Paul Kagame, een Tutsi. De partij van Habyarimana werd verboden, omdat deze grotendeels achter de genocide had gezeten. In 2003 werd een nieuwe grondwet ingevoerd, waardoor in de identiteitsbewijzen van burgers geen etniciteit meer stond vermeld. De nieuwe grondwet werd gevolgd door vrije verkiezingen waarbij Kagame voor tien jaar als president werd gekozen.