Genocide: Oekraïne

Hoewel de meningen verschillen of de hongersnood die in de jaren dertig van de twintigste eeuw plaatsvond in Oekraïne daadwerkelijk een genocide te noemen is, zijn er veel tekenen die daar op wijzen. De hongersnood in het gebied is zeer zeker niet per toeval ontstaan. Tijdens de hongersnood stierven zo'n zeven miljoen mensen. In de Oekraïne wordt deze hongersnood aangeduid als Holodomor, wat zoveel betekent als genocide door middel van honger.

Wat er aan vooraf ging

Oekraïne is een van oorsprong rijk landbouwgebied, het was de graanschuur van de voormalige Sovjet-Unie en daarom is het des te vreemder dat net in dit grote gebied een enorme hongersnood ontstond. Met de val van de tsaar in 1917 gloorde er hoop voor de nationalistische Oekraïners, ze hoopten op een eigen staat los van Rusland, ze stichten de Volksrepubliek Oekraïne en riepen Kiev als hoofdstad uit. Aan het einde van dat jaar echter besloot Lenin om alle gebieden die bij het Rusland van de tsaar hadden gehoord deel te laten uitmaken van zijn Sovjet-Unie en hij wilde vooral graanschuur Oekraïne graag als deel van zijn land. Er volgden gevechten tussen het Rode Leger en Oekraïense nationalistische troepen, waarbij uiteindelijk de Oekraïners na vier jaar het onderspit moesten delven. Het westelijke deel van het land kwam in handen van Polen, Roemenië en Tsjecho-Slowakije. De Russen begonnen onmiddellijk om graan naar met name Moskou en Leningrad te sturen, vanwege de daar heersende honger. Tegelijkertijd brak er een droogte uit in Oekraïne, waardoor er honger werd geleden. De afkeer van de Sovjet-Unie en haar beleid groeide snel, maar Lenin was een goede politicus die zag dat hij de Oekraïne te vriend moest houden. Lenin versoepelde de regels: de quota werden verlaagd, er werd plaats gemaakt voor een soort van vrije markt en traditionele Oekraïense gebruiken mochten herleven. Ook kreeg de orthodoxe kerk weer wat vrijheid.

Koelakken

In 1924 was in de Sovjet-Unie Stalin aan de macht gekomen en hij was niet gecharmeerd van het nationalisme van de Oekraïners en van hun afkeer van het systeem van collectieve boerderijen. In tegenstelling tot Lenin was Stalin er niet de man naar om dingen te versoepelen. Hij wilde de macht van de koelakken breken. De koelakken waren degenen in het communistische jargon, die voor de komst van de communisten een gebied van meer dan 24 aren hadden bezeten of zelf mensen in dienst hadden gehad. Stalin geloofde dat een eventuele opstand geleid zou worden door deze koelakken. Daarom moesten deze geliquideerd worden. Zo'n tien miljoen mensen, de koelakken en hun familieleden, werden van huis en haard verdreven. Het was verboden hen te helpen en ze werden naar het oosten gedeporteerd.

De boeren in Oekraïne, die op dat moment zo'n 90% van de Oekraïense bevolking uitmaakten, voelden niets voor het nieuwe systeem van collectieve boerderijen, ze waren verworden tot fabrieksarbeiders. Iedereen die echter weigerde mee te werken werd tot 'koelak' verklaard en gedeporteerd. Toch konden veel boeren het systeem niet verdragen en slachten al hun vee, om zo te voorkomen dat het in handen viel van de communisten, anderen vernielden hun werktuigen. De straffen waren streng en veel boeren werden doodgeschoten.

Honger als Wapen

Stalin besloot hierop tot een beleid waarvan hij wist dat het zou leidden tot hongersnood en de dood van miljoenen. De overheid begon extreem hoge graanquota te vragen, waarbij boeren gedwongen werden om zelfs hun voorraden voor de aanplant af te staan. Het is duidelijk dat de overheid wist dat dit tot een gebrek aan voedsel in het gebied zou leiden. Militairen en geheime politie zochten naar verborgen voedselvoorraden en namen dat voedsel mee of vernietigden het. In augustus en oktober 1932 werden de quota verhoogd en opnieuw in januari 1933, tot er geen voedsel meer over was in de Oekraïne. Veel graan werd in het buitenland verkocht, om aan het Vijfjarenplan te voldoen en de Sovjet-Unie op te stuwen in de vaart der moderne volkeren. Wanneer dat graan was gebruikt om de eigen bevolking te voeden zou het waarschijnlijk genoeg zijn geweest voor twee jaar. Communistische autoriteiten die om voedselhulp vroegen voor Oekraïne kregen nul op het rekest en 100.000 militairen werden naar Oekraïne gebracht om het gebied af te sluiten voor inkomend voedsel en om de Oekraïense Communistische Partij te 'zuiveren'. Iedereen die in het bezit was van voedsel dat niet rechtmatig was werd gedood of kreeg tien jaar gevangenisstraf.

Miljoenen Slachtoffers

Ouderen en kinderen waren de eerste slachtoffers van de honger, mensen vluchtten naar de steden, maar overal had de honger inmiddels toegeslagen.Toen later in 1933 de quota opgeheven werden was het te laat en was de kiem van de hongersnood gelegd. Op het hoogtepunt van de hongersnood in het voorjaar van 1933 stierven dagelijks 25.000 mensen en aan het einde van dat jaar was 25% van de bevolking gestorven, waaronder drie miljoen kinderen. Exacte getallen zijn er niet en het aantal slachtoffers wordt op vijf tot tien miljoen geschat, met zeven miljoen doden als het meest genoemde aantal. Het officiële Sovjet-beleid was om de hongersnood te negeren, die bestond eenvoudigweg niet. Wie er over sprak maakte zich schuldig aan anti-Sovjet propaganda. Pas aan het einde van 1933 werd er opnieuw voedsel toegelaten in Oekraïne en eindigde de hongersnood, maar de politieke terreur bleef bestaan. Tot in 1941 de Duitse troepen binnenvielen en de communistische terreur plaats maakte voor de nazi-terreur.

Holodomor

Het heeft Oekraïne jaren gekost om van deze hongersnood te herstellen. Russische 'kolonisten' werden naar het gebied gestuurd om de doden te begraven en het gebied te herbevolken. Hiermee was de Russificering een feit. Jarenlang is deze hongersnood onder het tapijt geveegd, maar de bevolking van Oekraïne heeft het nooit vergeten. Ze hebben zelfs een speciaal woord voor deze hongersnood, die een middel was om het volk te breken: Holodomor, een genocide door middel van honger.

Was de Hongersnood Genocide?

Niet alle wetenschappers zijn het eens over het feit of de hongersnood in Oekraïne daadwerkelijk mensenwerk was, maar er zijn zeer veel tekenen die daar wel op wijzen. Misschien voldoet het geval niet aan alle eisen die er voor staan om het genocide te noemen, maar het is duidelijk dat Stalin welbewust mensen verbood het gebied te verlaten, hij geen nieuwe voorraden het gebied binnen liet komen en hij grote hoeveelheden graan exporteerden, terwijl hij wist dat er in Oekraïne honger was. Mocht er in de strikte zin geen sprake zijn van genocide dan is er zeer zeker wel sprake van misdaden tegen de menselijkheid en massamoord.