Genocide: Namibië

Namibië is niet het eerste land waar men aan denkt bij genocide, maar tussen 1904 en 1907 vond hier de eerste genocide van de twintigste eeuw plaats. Het gebied was op dat moment in de handen van de Duitsers en heette Duits Zuid West Afrika. Duitse kolonisten vernietigden het grootste deel van de Herero en Nama stammen, zonder dat de rest van de wereld het in de gaten had of er iets aan deed. Honderd jaar na de genocide bood een Duitse minister officieel excuses aan namens het Duitse volk.

Hoe het begon

In de jaren tachtig van de negentiende eeuw werd Zuidwest-Afrika, Deutsch-Südwestafrika, een Duitse kolonie. Langzaam trokken Duitse kolonisten het gebied binnen. Majoor Theodor Leutwein werd de eerste militaire gouverneur van het gebied, iemand met weinig kennis van koloniën en nog minder kennis van Afrika. Met het toenemende aantal kolonisten werd een steeds groter aantal Afrikaanse stammen verdreven uit hun gebieden, soms onder valse voorwendselen. Namibië is een land dat grotendeels uit woestijn bestaat en de aanwezige stammen waren grotendeels nomaden, pastoralisten en jagers & verzamelaars. In de jaren negentig werden problemen nog vergroot doordat een ziekte grote delen van de kuddes van de pastoralisten uitroeide. Deze combinatie van oorzaken leidde tot een opstand onder de Herero. Onder leiding van hun leider Samuel Maherero vielen ze in januari 1904 diverse Duitse posten aan, waarbij ze steeds vrouwen, kinderen, missionarissen en niet-Duitsers spaarden.

De Stammen

De Herero, nomadische herders toen de Duitsers het gebied introkken, leefden in die tijd in het huidige Namibië en Botswana. Ze bestaan uit diverse subgroepen zoals de Himba, Ovatjimba, Mbanderu en de Kwandu en andere groepen in buurland Angola. Daarnaast waren er de Nama, indertijd bekend als Hottentotten of Khoi Khoi. Deze Nama hadden al lange tijd contact met Boeren en Britse kolonisten en er waren veel onderlinge relaties waar kinderen uit waren geboren. Veel Nama hadden dan ook Nederlandse of Engelse namen. Door hun relaties met westerlingen hadden de Nama ook toegang tot westerse wapens, waarmee ze regelmatig hun buren de Herero bevochten. Terwijl de Herero in 1904 in opstand kwamen tegen hun lot, schreef een hoofd van de Nama, Hendrik Witbooi, een brief aan gouverneur Leutwein in de hoop dat die wat zou doen aan de onrechtvaardigheid die er heerste.

Genocide

De Duitsers vervingen Leutwein echter door luitenant-generaal Lothar von Trotha, iemand die al bekend stond om zijn wreedheid. Von Trotha kwam naar het gebied met 10.000 zwaar bewapende mannen en een plan om de inheemse bevolking uit te roeien. De Duitse troepen dreven de Herero krijgers in een val, ze sloten hen van drie zijden in, waarbij hen alleen de Kalahari Woestijn overbleef als plek om naar toe te vluchten. Ook vergiftigden de Duitse troepen de weinige waterbronnen die de woestijn rijk was. Op 2 oktober 1904 kondigde Von Trotha aan dat hij de Herero uit het gebied wilde verdrijven, hij zou geen gevangenen nemen, elke Herero die gevonden werd zou worden gedood. De meeste mannen werden vermoord, veel vrouwen en kinderen kwamen in de woestijn om van honger en dorst. De overlevenden werden vervolgens in concentratie-kampen opgesloten in Luderitz, Okahandja, Swakopmund en Windhoek, om daar als slaven voor de blanke kolonisten te werken. In 1907 werd Von Trotha teruggeroepen, maar het was te laat voor de Herero. Van de 80.000 mensen waren er nog 15.000 over. Zo'n 2000 Herero was het gelukt om naar het buurland Bechuanaland (Botswana) te vluchten, toentertijd een Brits protectoraat, onder hen Samuel Maherero.

Nama

Ook de Nama kwamen in opstand tegen de Duitse kolonisten, maar ook hier was Von Trotha duidelijk: Hen zou hetzelfde lot wachten als de Herero als ze hun plaats niet zouden kennen. Van de 19.000 Nama zouden zo'n 9.000 het overleven, deze kwamen terecht in kampen. In 1906 werden 1795 Nama naar Shark Island gestuurd, waar in 1908 80% was overleden aan ondervoeding en mishandeling. Shark Island werd een blauwdruk voor latere dodenkampen van de Nazi's.

Raciale Puurheid

Veel Herero-vrouwen die de genocide overleefden en in de werkkampen terecht kwamen, werden gebruikt als sexslaven door blanken en kregen kinderen van hen. Een 'wetenschapper' Eugen Fischer deed onderzoek naar de kinderen van deze vrouwen en constateerde dat ze 'mentaal en fysiek minderwaardig waren aan hun Duitse vaders'. Hij raadde aan om interraciale huwelijken te verbieden. In 1911 verscheen zijn 'Die Rehobother Bastards und das Bastardierungsproblem beim Menschen', wat leidde tot het verbod op interraciale huwelijken in Duitse koloniën. Ook voerde Fischer medische experimenten uit met de kinderen. Fischer was een nazi avant la letter en zijn boek 'Menschliche Erblehre und Rassenhygiene' zou later door Adolf Hitler gelezen en geciteerd worden. Ook deed hij onderzoek naar de hoofden van Herero en Nama, waaruit hij de superioriteit van het Arische ras over het zwarte, Afrikaanse ras concludeerde. Later werd hij door Hitler benoemd als rector van een universiteit en hij plande gedwongen sterilisaties die later in Nazi-Duitsland plaatsvonden. Ook leidde hij mensen als Mengele op.

Na de Genocide

In 1985 kwam het Whitaker Report uit van de Verenigde Naties, dat de moord op de Herero en Nama als een genocide erkende en daarmee als een van de eerste genociden van de twintigste eeuw. In 1998 bezocht de Duitse president Roman Herzog Namibië en ontmoette onder andere enkele Herero leiders, hij weigerde echter expliciet zijn excuses aan te bieden. In 2001 dienden de Herero een aanklacht in tegen Duitsland waarbij ze financiële compensatie eisten. Pas op 16 augustus 2004, honderd jaar na het begin van de genocide boden de Duitsers officieel hun excuses aan, de Duitse minister Heidemarie Wieczorek-Zeul sprak haar spijt uit over het gebeurde, maar gaf ook aan dat de Herero niet op financiële compensatie hoefde te rekenen. Wel geeft Duitsland financiële steun aan Namibië in zijn geheel.