Genocide: Bosnië

De genocide in Bosnië schokte Europa en misschien wel vooral Nederland, vanwege de betrokkenheid van de Nederlandse VN-soldaten al daar, Dutchbat. De genocide in Bosnië was de eerste in Europa sinds de Holocaust, waarvan we dus duidelijk niet veel geleerd hadden. De naam Srebrenica zal altijd in de gedachten van Nederlanders blijven.

Het Begin

Bosnië ontstond in de jaren negentig uit de resten van het voormalige Joegoslavië. Dat land was in 1991 definitief uiteengevallen. Kroaten en Slovenen hadden hun eigen staten uitgeroepen en die werden vrijwel meteen erkend door de rest van de wereld. Datzelfde jaar riep Alija Izetbegovic, leider van het multi-etnische Bosnië, ook de onafhankelijkheid uit van zijn land en de VS en de EU erkende ook deze nieuwe natie in 1992. Maar Bosnië was een sterk verdeeld land, met Serven die Orthodox Katholiek waren (32%), Kroaten, die Rooms Katholiek (17%) waren en Bosnische Sunnitische moslims (44%). En vooral de Serven waren niet gelukkig met de situatie, zij wilden graag deel uitmaken van het Groot-Servië van Milosevic. Het Joegoslavische leger, dat voornamelijk Servisch was en net problemen had uitgevochten met Kroatië, vanwege de Servische bevolking daar, richtte zich nu op Bosnië. Eind 1993 stichtte de Bosnische Serviërs hun eigen staat: Srpska. Het land werd geleid door Radovan Karadzic en het leger was onder leiding van generaal Mladic en had bijna driekwart van Bosnië in handen. Men begon met het bestoken van Sarajevo. De Kroaten waren uit veel streken verdreven en de moslims waren alleen nog in de steden te vinden. De Europese Unie probeerde om te mediëren maar zonder succes en de VN deden niets behalve enkele humanitaire konvooien sturen. Vervolgens werd de UNProFor opgericht om zes 'safe havens' te beschermen, waaronder Sarajevo (de hoofdstad van Bosnië) en Srebrenica. Dit mislukte en elke van die zones viel in handen van de Serven, met uitzondering van Sarajevo. De safe havens werden door de Serven 'etnisch gezuiverd'. De VN deden alsof hun neus bloedde, want genocide erkennen betekende dat men militair moest ingrijpen. De Bosnische Serviërs waren bezig om etnische groepen uit te roeien.

Srebrenica

In 1992 was Srebrenica een moslim-enclave geworden in een gebied beheerst door Bosnische Serviërs. Franse en Nederlandse VN-troepen moesten de moslim-bevolking beschermen. In juli 1995 werd de enclave ingesloten door het Bosnische leger en begonnen de beschietingen van de stad. De moslims buiten de stad waren al onschadelijk gemaakt. Mensen werden hierbij bijeen gedreven en eenvoudigweg neergeschoten. Vrouwen werden vaak verkracht om families extra angst aan te jagen en hen zwanger te maken van Servische mannen. Maar nu was het de beurt aan de burgerbevolking in Srebrenica. Voedsel en water werden al snel schaars en de troepen kwamen steeds dichterbij.

Dutch Bat

De Nederlandse troepen die hun hoofdkwartier in een fabriek in een buitenwijk hadden konden nauwelijks iets doen. Ze hadden te weinig wapens en een aantal van hun militairen was door de Serviërs gegijzeld. De Nederlanders vroegen hun Franse collega's om de Serviërs met vliegtuigen te beschieten, maar de Fransen gaven geen gehoor hier aan. Op 11 juli vluchtten duizenden moslims het hoofdkwartier van de Nederlandse troepen binnen, tegen de avond waren er 6000 mensen het hoofdkwartier binnengekomen. Nog veel meer mensen wachtten buiten.

Afslachting

De volgende dag beloofde Mladic dat de moslims het gebied mochten verlaten, op voorwaarde dat de mannen eerst gechecked zouden worden, of ze oorlogsmisdadigers waren of niet. Tegelijkertijd werd het Nederlandse hoofdkwartier omsingeld. Er kwamen bussen en vrachtwagens en de mannen werden gescheiden van de vrouwen en kinderen. De vrouwen en kinderen werden in de bussen en vrachtwagens geladen en vertrokken. De mannen en jongens ouder dan twaalf werden meegenomen. De gehele deportatie nam vier dagen in beslag en de VN-troepen hielpen mee. Serviërs namen de blauwe VN-helmen in beslag om zo later mensen in verwarring te brengen. Mannen en jongens werden naar afgelegen plekken gebracht, waar ze vervolgens werden doodgeschoten. De hele operatie verliep met militaire precisie: op speelplaatsen, voetbalvelden en bij boerderijen werden de mannelijke moslims om het leven gebracht. De duizenden lichamen werden in massagraven begraven, sommige werden later naar geheime begraafplaatsen. Zo werden de 8000 moslimmannen uit Srebrenica vermoord, veel vrouwen en meisjes werden systematisch verkracht.

Vrede

Op 30 augustus 1995 greep de NATO eindelijk met harde hand in. Servische troepen in Bosnië werden beschoten en dit ging door tot in oktober. Bosnische troepen hadden inmiddels wapens gekregen uit de Islamitische wereld en uiteindelijk kregen de Kroaten en moslims de helft van Bosnië in handen. In december 1995 werd in Dayton, Ohio een vredesakkoord getekend. Bosnië werd opgedeeld in een Bosnisch-Kroatische staat en de staat Srpska. De NATO stationeerde 60.000 manschappen om de vrede te handhaven, later vervangen door S-For, Stabilisation Force. In 1996 werden verkiezingen gehouden, waarbij een presidentschap uit drie personen werd gekozen, elke groep vertegenwoordigend. Serviërs bewoonden inmiddels Srebrenica, dit waren voornamelijk mensen die zelf door moslims en Kroaten waren verdreven uit andere delen van Bosnië. De Servische acties hadden voor een ongekende volksverhuizing in het gebied gezorgd, waardoor een zeer groot deel van de bevolking ontheemd was geraakt.

Naweeën

De VN waren ernstig tekort geschoten wat betreft Bosnië en het waren vooral de secretaris-generaal Boutros Ghali, de speciale envoy van de VN en de Franse generaal Janvier die het moesten ontgelden. Op 11 juli 2000 stak de nieuwe secretaris-generaal van de VN Kofi Annan de hand in eigen boezem en bood zijn excuses aan voor het mislukte optreden van de VN-troepen in Bosnië. Mladic en Karadzic werden tot oorlogsmisdadigers verklaard en er gingen arrestatie-bevelen uit voor hen beiden. Zo'n 200.000 moslims werden in Bosnië vermoord, nog steeds zijn er 20.000 Bosniërs vermist en twee miljoen moslims werden uit hun woonplaats verdreven.