Martha Nussbaum en haar filosofie van emotie

Emoties zijn volgens vele mensen geen leidraad voor de beslissingen die je maakt. Door na te denken kun je een goede beslissing nemen. De Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum denkt daar heel anders over. Volgens Nussbaum moet er juist naar emoties worden gekeken. Deze zijn erg belangrijk en bepalend. Door emoties aan te spreken, houd je rekening met jouw eigen opvattingen, jouw welzijn en jouw visie. Nussbaum is in 1947 geboren. Ze heeft een aantal boeken geschreven over haar filosofie en debatteert regelmatig over haar visie.

Geïnspireerd door ander filosofen

Martha Nussbaum heeft zich laten inspireren door andere filosofen. Ze heeft gedeelten van opvattingen overgenomen, maar ook haar eigen opvattingen aan haar filosofie en ethiek toegevoegd. Zo heeft Nussbaum zich laten inspireren door Aristoteles. Aristoteles zegt bijvoorbeeld dat kunstenaars een algemeen beeld laten zien. Ze wekken medeleven en vrees. Nussbaum is het hier mee eens. Ze heeft waardering voor emoties en zegt ook dat kunst een algemeen beeld van de mens schept. Daarnaast heeft ze zich laten inspireren door het begrip 'particuliere prioriteit' van Aristoteles. Ze vindt namelijk ook dat je aandacht moet hebben voor een persoonlijke situatie en vanuit daar beslissingen neemt.

Emotionele zorgreflex

Wanneer er iets gebeurt of er sprake is van een ethische kwestie, krijg je waarschijnlijk eerst te maken met een bepaalde emotie. Deze wuif je weg, om vervolgens na te denken over de kwestie. Volgens Nussbaum moet je deze emotie juist niet wegwuiven. Zij stelt dat mensen een emotioneel zorgreflex hebben. Wanneer er iets met iemand gebeurt, is de eerste emotie waarschijnlijk dat je die persoon wilt helpen. Dit emotionele zorgreflex is belangrijk. Wanneer iedereen dit gebruikt, zorgt iedereen immers voor elkaar.

Emotie als cognitief oordeel

Door het emotionele zorgreflex kun je de emotie als cognitief oordeel zien. Het is onderdeel van het proces dat je hersenen doorlopen om een beslissing te maken. Nussbaum stelt dat emoties je beter richting geven, dan dat je ervoor kiest om over een kwestie te blijven nadenken. Daarom is het belangrijk dat je blijft bij het eerste gevoel dat een situatie in je oproept. Je kunt er daarna wel over nadenken, maar het eerste gevoel moet daarin prioriteit blijven. Het teveel nadenken over emoties zorgt ervoor dat je deze gaat rationaliseren. Emoties als afgunst of walging zijn volgens Nussbaum geen goede leidraad. Angst of woede kunnen wel een leidraad zijn bij een bepaalde kwestie.

Kwetsbaarheid

Nussbaum ziet mensen als kwetsbaar. Ze worden kwetsbaar geboren, maar zitten ook vol mogelijkheden en talent. Deze mogelijkheden en talenten moeten worden ontwikkeld. Andere mensen zijn daarbij een onmisbare schakel. Zonder ondersteuning of zorg, maar ook vriendschap en liefde, kunnen de maximale mogelijkheden van een mens niet tot hun recht komen. Hoe anderen meeleven, zorgt ervoor dat mensen kunnen slagen of falen in het ontwikkelen van zichzelf. Ieder mens in de samenleving is hiervoor verantwoordelijk. In een goede samenleving wordt iedereen in staat gesteld om mogelijkheden en talenten te kunnen ontplooien. Materiële, politieke, juridische en politieke voorwaarden moeten hierdoor worden geschept. Mensen moeten de kwetsbaarheden van het leven leren kennen. Alleen op deze manier zijn ze in staat om mee te kunnen leven met andere mensen.

De vermogensbenadering

Omdat mensen kwetsbaar zijn, hebben zij tien punten nodig om volwaardig te kunnen bestaan. Deze punten worden de tien menselijke vermogens genoemd. Deze kunnen worden gezien als basisbehoeften. Wanneer deze behoeften bereikt worden, kan een mens zich optimaal ontwikkelen. Het ene menselijk vermogen is niet in te wisselen voor het andere menselijk vermogen. Ze zijn allemaal even belangrijk. Naast deze menselijke vermogens, moet er ook vrijheid zijn om zelf in te vullen hoe iemand zijn of haar kwaliteiten gaat ontwikkelen en vormgeven. De vrijheid is eigenlijk de basis van de vermogensbenadering. Door deze vrijheid heeft ieder mens zelf de keuze over hoe hij of zij het leven inricht.

De tien menselijke vermogens

1. Leven
2. Lichamelijke gezondheid
3. Lichamelijke onschendbaarheid
4. Waarnemen, verbeelden en denken
5. Gevoelens
6. Praktische rede
7. Sociale banden
8. Andere biologische soorten
9. Spel
10. Vormgeving van de eigen omgeving

De visie van Nussbaum op het onderwijs

In haar pamflet 'Not For Profit' laat Nussbaum zien dat het onderwijs uit gaat van 'nut'. Daar is Nussbaum op tegen. Ze vindt het juist belangrijk dat leerlingen eerst een werk- en levenshouding ontwikkelen. Hierin staan zelfstandigheid, betrokkenheid en sensibiliteit centraal. Met deze werk- en levenshouding kunnen zij 'het goede' doen. In het onderwijs moet er plaats zijn voor verschillende waarden en tradities. Zo is er de vrijheid die Nussbaum als beginsel van de vermogensbenadering ziet. Het onderwijs is zo geschikt voor alle leerlingen. Daarnaast worden er op deze manier mensen ontwikkeld die hun kwaliteiten en talenten volop kunnen ontwikkelen. Dit zorgt voor een geslaagde samenleving.