Ameland in de Tweede Wereldoorlog - Atlantikwall

Ameland maakte in de Tweede Wereldoorlog met de andere Waddeneilanden deel uit van de Atlantikwall, de verdedigingslinie van de Duitsers langs de kust van Europa. Er werden bunkers gebouwd en er werd prikkeldraad uitgerold. Een erg belangrijke positie had het eiland niet. Dat was de reden dat het eiland en de eilanders in betrekkelijk rust de oorlog doorkwamen. De restanten uit die tijd liggen als herinneringen aan de oorlog in de duinen, soms zichtbaar en vaak verstopt onder een lading zand.

Ameland in de oorlog van 1945 - 1945

• Tweede Wereldoorlog en de bezetting door Duitsers
• Atlantikwall
• Zomerhuisjes
• Batterij
• Beperkte oorlogsactiviteit
• Slachtoffers
• Bevrijding
• Oorlogsverhalen van Ameland
• Messerschmidt
• Zeemijn
• Binnenlandse strijdkrachten

Tweede Wereldoorlog en de bezetting door Duitsers

In een paar uur tijd werden Duitse soldaten in 1940 naar Ameland verscheept: ze bezetten het eiland. Alle Waddeneilanden werden in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers bezet. Langs de kust verscheen prikkeldraad, bunkers, radarposten, kust- en luchtafweerbatterijen.

Geen slagveld

Het was bezet gebied, maar Ameland was geen slagveld. De Duitse militairen op Ameland hielden de Noordzee in de gaten, maar de manschappen hoefden niet te vechten.

Atlantikwall

Eind 1941 en begin 1942 begonnen de Duitsers met het bouwen van lichte bunkers aan de kust. Het waren hoofdzakelijk schuilplaatsen en bergplaatsen. Langs de Noordzeekust van het eiland zijn nog sporen en resten van die bunkers te vinden. Toen de oorlog vorderde en de luchtaanvallen van de geallieerden sterker werden, breidde Duitsland de kustverdediging uit.

Van Noordkaap tot Pyreneeën

In september 1942 werd de Atlantikwall gebouwd als een onneembare vesting van Noordkaap tot de Pyreneeën op de grens tussen Frankrijk en Spanje.

Zomerhuisjes

De zomerhuisjes die in de duinen bij Holum en Nes stonden, moesten vrijwel allemaal worden afgebroken. De Duitsers duldden geen bewoning in de buurt van bunkers en batterij, het hoofdkwartier van de Duitse Wehrmacht.

Batterij

De batterij bij Hollum, op het terrein waar later de jeugdherberg en Stayokay werden gevestigd en tegenwoordig het hotel-pension Sier aan Zee staat, speelde in de luchtoorlog een onbelangrijke rol. De batterij was actief wanneer er vliegtuigen binnen het bereik kwamen. Ook werd er op verkenningsballonnen geschoten, die door de lucht vanaf Engeland naar Ameland waren gedreven.

Schutters

Ooggetuigen melden dat de Duitsers van die batterij bij Hollum een goede schutters waren.

Beperkte oorlogsactiviteit

Op zee ten noorden van het eiland bleef het tijdens het grootste deel van de oorlog vrij rustig. De scheepvaartroutes die door de geallieerden werden gebruikt lagen te ver naar het noorden om vanaf de Waddeneilanden te kunnen beschieten. Ook het ontbreken van een zeehaven in de buurt van de zeegaten aan de oost- en westkant van het eiland maakte dat de wateren rond Ameland van minder belang waren en beperkte de oorlogsactiviteit.

Slachtoffers

Tijdens de oorlog vonden zeker 140 slachtoffers van de oorlog een laatste rustplaats op een begraafplaats op het eiland. Veel van deze slachtoffers hadden niet de dood op het eiland zelf gevonden, maar waren aangespoeld op het strand.

Graf in duinen

Men vermoedt dat er zelfs stoffelijke resten in de duinen zijn begraven, maar daar is nog niets van terug gevonden.

Bevrijding

Op 5 mei 1945 werd Nederland bevrijd. Het duurde nog tot 3 juni 1945 eer Ameland onder het juk van Nazi Duitsland uit was en zich echt bevrijd kon noemen. De Duitse soldaten konden het eiland niet verlaten: op het Friese vasteland zaten de geallieerden en vanwege het kleine strategische belang rukten de Amerikanen en Canadezen niet op naar het Waddeneiland.

Bevrijdingsfeest

De Amelanders vierden intussen het bevrijdingsfeest met versierde wagen, terwijl de Duitse soldaten nog op het eiland waren. Strijd werd er niet geleverd.

Oorlogsverhalen van Ameland

De oorlogsverhalen van Ameland zijn opgetekend uit de monden van ooggetuigen en vastgelegd op foto’s die in de musea op Ameland zijn gearchiveerd. Regelmatig ontsluiten de musea hun oorlogscollectie voor een tentoonstelling over Ameland en de oorlog.

Veerboot

Op 2 juni 1940 vond er een Brits bombardement op de veerdam bij Nes plaats. Veerboot 'Ameland' werd daarbij vernietigd.

Messerschmidt

Op 10 februari 1943 werd het wrak van een Messerschmitt geborgen. Bij een aanval op Engelse bommenwerpers werd het toestel van Leutnant Kuhnte zo ernstig geraakt dat hij een noodlanding op het strand moest maken. Daarbij raakte het toestel zwaar beschadigd, maar bleef Kuhnte ongedeerd.

Kookabura

In de nacht van 14 Januari 1943 verdwaalde een Australische Wellingtonbommenwerper boven de Noordzee, tot de bemanning het licht van de Amelander vuurtoren zag. Aan de hand van dat schijnsel konden ze weer koers bepalen en veilig terugkeren naar Engeland. Hun bommenwerper werd daarna versierd met een schildering van een Kookabura, een Australische vogel, met een vuurtoren onder de vleugel.

Zeemijn

Regelmatig spoelden er zeemijnen uit de Noordzee aan op het strand van Ameland. In 1939 gingen badgasten fier met een mijn op het strand op de foto.

Burenlaan

In september 1940 kreeg Hollum te maken met een vernietigende bom. In de nacht van 20 op 21 september liet een Duitse bommenwerper drie bommen los. Waarschijnlijk werd het Duitse toestel achternagezeten door Britse jagers en liet het in het vuur van de strijd de bommen los boven het eiland. Ze kwamen terecht op een huis en boerderij in de Burenlaan, die zwaar beschadigd werden. Een klein meisje vond daarbij de dood, haar moeder en zusje raakten gewond.

Binnenlandse strijdkrachten

Op 3 juni 1945 zetten Binnenlandse Strijdkrachten voet op Amelands bodem. Ze kwamen aan op de veerdam bij Nes.
Ameland was vrij.

Lees verder

• Ameland en Amelanders in de Tweede Wereldoorlog
• Nationale Herdenking op 4 mei op Ameland
• Atlantikwall Bunkerproject Nederlandse Waddeneilanden
• Last Post en Taptoe - klaroen signaal bij herdenkingen
• Amelander Volkslied – Opgeweld uit wier en zand