Bevrijding van Ameland - Bevrijdingsdag op het Waddeneiland

Ameland was van voorjaar 1940 tot voorjaar 1945 bezet gebied. Voor Nederland rekenen we 5 mei als de Bevrijdingsdag van het land. Toch was toen nog niet heel Nederland vrij. Na de bevrijding van het vasteland van Nederland, liepen de Duitse soldaten nog zeker een maand rond op het eiland. Door omstandigheden werd het Waddeneiland pas in juni 1945 bevrijd door de Canadezen en de NBS. De NSB-burgemeester Bakker wordt gearresteerd en moet het eiland verlaten.

D-Day en Bevrijdingsdag

In Nederland vieren we op 5 mei Bevrijdingsdag. Heel het land werd echter niet op één en dezelfde dag bevrijd. De bevrijding van Europa begon op 6 juni 1944 met D-Day, de landing van de geallieerde legers op de kust van Frankrijk. Daarna trokken de legers naar het noorden. Het zuiden van het land zag in september 1944 de bevrijders al binnentrekken. Het noordelijke deel van het land kwam pas na de Hongerwinter van ’44-’45 aan de beurt. Op 4 mei 1945 was de overgave van de Duitsers en daarna verspreidde de bevrijding zich over de rest van het land.

Bevrijding van Friesland

Provincie Friesland zag in april 1945 de geallieerden binnentrekken. Op zondag 15 april was Leeuwarden vrij en met de hoofdstad vrijwel de gehele provincie. In Friesland is 15 april de officiële Bevrijdingsdag. Het duurde op Ameland tot 3 juni 1945 eer de geallieerden de macht van de Duitsers overnamen. Op 11 juni 1945 verlieten de laatste Duitsers de Waddeneilanden en was heel Friesland vrij.

Ameland en de Duitsers in Excelsior

De volle maand mei zuchtte Ameland nog onder het juk van zwaarbewapende Duitsers. De situatie op het eiland stond op scherp: de Duitsers waren geagiteerd, namen met moeite afscheid van hun macht en spoelden hun frustratie en heimwee weg met alcohol. Het was voor de Amelanders nog oppassen, die laatste dagen van het verblijf van de Duitse militairen. De duinen en het strand gaven ze nog steeds niet vrij en de spertijd bleef gehandhaafd. Ook riepen ze om het minste of geringste “Ausweis bitte!” Op 4 op 5 mei werden bij beschietingen vanaf de vaste wal vier Duitse militairen gedood. Het maakt de Duitsers nog gespannener. Ameland mag van geluk spreken dat er toen geen represailles tegen de Amelanders werden genomen. De gewapende Duitsers bleven nog wekenlang het straatbeeld bepalen. Op zondag 3 juni was het dan eindelijk zover. De Duitsers, die de laatste weken vooral bivakkeerden in gebouw Excelsior bij Nes, stapten aan boord van twee beurtschepen en werden naar naar het vasteland verscheept. Kapitein Teun Matroos nam op de terugreis de nieuwe burgemeester Roel Walda en diens gezin mee naar het eiland.

De laatste weken voor de bevrijding van Ameland

Duitse Wehrmacht

17,18, 19 en 28 april 1945

De schipper van de Amelander Reddingboot krijgt herhaaldelijk opdrachten van de Duitse Wehrmacht om naar de Boschplaat, het oostelijke puntje van Terschelling te varen. De Duitsers voeren duidelijk iets in hun schild: ze proberen bepaalde goederen en personen in veiligheid te brengen.

Schipper Botte Neij

3 mei 1945

Schipper Botte Neij van de reddingboot moet van de bezetter naar Terschelling varen om spullen te halen. De Duitse smoes is dat hij een zieke soldaat naar Terschelling moet brengen. Neij weigert de goederen mee te nemen naar Ameland.

Zuidwest van Ameland

6 mei 1945

Er komt een nieuwe opdracht binnen: er moet een boot, type barkas, opgehaald worden. Het zou om een opdracht van de Nederlandse regering gaan, maar dat blijkt niet te kloppen. De schipper zet twee Duitsers af op het Zuidwest van Ameland en vaart door naar het vaste land van Friesland, dat dan al bevrijd is.

Explosies

7 mei 1945

Geallieerden Peloton B-I bij Holwerd ziet de reddingboot aankomen en maakt daar melding van. Er zijn zes mensen aan boord. Vanaf Ameland hoort men geluiden van explosies.

Driekleur op toren

8 mei 1945

Amelanders Hans Bruin en Jan Faber sluipen door de Duitse bewaking en varen met een roeiboot naar Holwerd. NSB burgemeester Bouk Bakker krijgt toestemming om te vlaggen. Nesser Frans Kienstra plant de nationale driekleur op de toren van Nes. De Duitsers lopen nog steeds op het eiland. Ze weigeren zich over te geven aan de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS). Ze willen alleen zaken doen met de geallieerden.

NBS tijdelijk de baas

11 mei 1945

De NBS op Ameland onderneemt actie en geeft een bericht uit dat op instructie van het Geallieerd Opperbevel en de Generale Staf van de NBS het burgerlijk gezag over het eiland wordt toevertrouwd aan de NBS. Postkantoorhouder Wim de Boer uit Hollum bezet, ondanks verzet dan de Duitsers, de telefooncentrale.

Reddingboot en schipper Neij

13 mei 1945

De reddingboot keert van Holwerd terug naar Ameland. Schipper Neij en bemanning kunnen zonder problemen de oversteek maken.

Levensgevaarlijke mijnenvelden

13 mei 1945

Het strand is nog steeds ter beschikking van de Wehrmacht. Mijnenvelden maken betreden van de duinen levensgevaarlijk. De Duitsers bepalen vanaf de tweede week van mei steeds minder het straatbeeld. Ze blijven veelal binnen in de woonverblijven bij de bunkers en in de badhotels zoals Excelsior in Nes. De posten aan de zuidkust van het eiland worden steeds vaker onbemand achtergelaten.

Burgemeester Walda

3 juni 1945

De Duitsers pakken eindelijk hun koffers en verlaten Ameland. Ze varen eerst naar Terschelling om daarna naar de vaste wal te gaan. De bezetting is voorbij. Deze dag zetten Binnenlandse Strijdkrachten voet op Amelands bodem. Ze komen aan op de veerdam bij Nes en deze dag arriveert ook de nieuwe burgemeester van Ameland Roel Walda. NSB-burgemeester Bouk Bakker, en zijn familie, wordt gearresteerd en overgebracht naar een interneringskamp in Leeuwarden.

Bevrijdingsfeesten op het Waddeneilanden

7 en 8 juni 1945

Ameland viert uitbundig feest. In alle dorpen zijn Bevrijdingsfeesten en optochten met versierde wagens.

Lees verder

• Ameland in de Tweede Wereldoorlog - Atlantikwall
• Nationale Herdenking op 4 mei op Ameland
• Ameland en Amelanders in de Tweede Wereldoorlog
• Atlantikwall Bunkerproject Nederlandse Waddeneilanden
• Last Post en Taptoe - klaroen signaal bij herdenkingen