Erotische inslag van vampierverhalen

Dat vampierverhalen een sterk erotische inslag hebben is zonder twijfel ook de reden dat ze blijven boeien. In de preutse 19de eeuw werd dat aspect naar de achtergrond gedrongen. Wreedheid en geweld was in die dagen aanvaardbaar, maar seks was aan strenge censuur onderhevig. Onderstaand artikeltje gaat in op die erotische inslag.

Legende

Een aantal Oosteuropese vampiervertellingen tonen onomwonden dat 'het zuigen van bloed niet het enige vermaak was dat de vampier bij het kiezen van een slachtoffer in de zin had'. Hierbij hoort ook de voorkeur van mannelijke vampiers voor mooie jonge meisjes en de hypnotische charme van de vrouwelijke vampiers waaraan vooral knappe jongemannen ten prooi vallen.

De betekenis van de bijtkus

De bijtkus van de vampier op de keel van het slachtoffer om daar het bloed uit te zuigen, heeft een erotisch-sadistisch kantje. Dat is de psychologen niet ontgaan.

• Zo meent Ernest Jones dat 'het zuigen (duimen) vanaf de vroegste kindsheid een erotische betekenis heeft, die de rest van het leven in stand blijft in de vorm van kussen';
• Volgens Freud is een beet tegelijk een sadistische èn een erotische kus. Deze psycholoog meent tevens dat doodsangst altijd op onderdrukte seksuele verlangens wijst;
• Ook de Britse schrijver Maurice Richardson (een modern deskundige op het gebied van vampiers) beaamt dat doodsangst wijst op onderdrukte seksuele verlangens. Hij stelt dat de vampier onderdrukte seksuele verlangens belichaamt en uit onze jeugd daterend seksueel schuldgevoel. "Ook al geven we het niet graag toe", zo stelt hij, "seks is een belangrijk bestanddeel van de aantrekkingskracht van de vampier". Over het boek 'Dracula' van Bram Stoker schrijft Maurice: "Alleen vanuit Freudiaans gezichtspunt - en vanuit geen enkel ander - is dit verhaal zinvol. Het optreden van de vampier wordt gezien als een soort incestueuze, necrofiele, oraal-anaal-sadistische krachtmeting. Hieraan dankt het verhaal zijn kracht. De eeuwenoude graaf Dracula is een vaderfiguur met enorme macht";
• Montaque Summers wees erop dat bloed hecht verbonden is met seksualiteit. Hij schreef in zijn geschiedenis van het vampirisme: ' Door medici en psychologen wordt sinds lang erkend dat er een duidelijk verband bestaat tussen geboeid zijn door bloed en seksuele opwinding'.

Filmacteurs

Theda Bara

'A Fool There Was'
De film 'A Fool There Was' uit 1913 had Hollywood reeds in haar ban. In deze film werd de vamp geschapen. (Dit woord vamp wordt nog wel door schrijvers gebruikt, soms in reclame teksten). Het werd met opzet in de film gebracht ten behoeve van de eerste filmster, die door publiciteit tot ster werd 'gemaakt'. Dat was Theda Bara. Deze naam is een anagram (een letteromzetting) van het Engelse 'Arab Death' (Arabische Dood). In de film 'A Fool There Was', moest Theda de legendarische woorden zeggen: "Kiss me, my fool" (Kus me, mijn dwaas). Ze werd in verleidelijke houdingen gefotografeerd, onder meer op haar hurken (met in haar ogen de smeulende blik van een onweerstaanbare verleidster) bij het skelet van een man. Theda was geen bloedzuigende vampier zoals Dracula, maar verslond haar slachtoffers alleen 'figuurlijk'.

'The Kiss of the Vampire'
De eerste vamp van het witte doek schepte in de film 'The Kiss of the Vampire' (De Kus van de Vampier) uit 1916 behagen in het te gronde richten van mannen. De zinnelijke vrouwelijke vampier hoort net zo thuis in de klassieke vampiervertellingen als haar mannelijke tegenhanger. Ze wordt beschreven als vol wellustige grillen, onweerstaanbaar aantrekkelijk en harteloos wreed. Net als de mannelijke vampier heeft ze volle rode lippen. Dat kwam (dacht men) door het zuigen van bloed. Van oudsher werden rode lippen in het volksgeloof ook beschouwd als teken van uitzonderlijke zinnelijkheid. Ook onbedorven mannen vallen ten prooi aan haar lugubere aantrekkingskracht.

Bela Lugosi

Deze acteur was de bekendste voorganger van Christopher Lee in de rol van Dracula. Bela Lugosi was een Hongaarse officier, die als acteur in Hollywood verzeild was geraakt. Door zijn sinistere knapheid en zijn gebroken Engels werd zijn vertolking van graaf Dracula beroemd. In 1931 regisseerde Tod Browning de door Bela vertolkte Dracula-film. Het was een van de eerste griezelfilms en toont het publiek Dracula die op het punt staat zijn slagtanden in een kwetsbare vrouwenkeel te plaatsen. De film riep een huiveringwekkende sfeer op, voornamelijk door Bram Stokers boek betrekkelijk getrouw te volgen. Het is tevens de oudste sprekende film, die een enkele keer nog commercieel wordt vertoond. Na de film ontving Lugosi stapels bewonderende brieven van aanbidsters.

Christopher Lee

Christopher Lee, de filmacteur die door zijn rol als Dracula beroemd werd, beschrijft graaf Dracula als 'superman'. Christopher zegt daarover: " De graaf wekt de illusie van onsterfelijkheid en voedt het onbewuste verlangen dat we allemaal hebben naar onbegrensde macht. Hij is een man van ontzagwekkend intellect en grote lichaamskracht, met een vreemd en duister heroïsme. Hij is òf een reïncarnatie òf nooit gestorven. Dracula belichaamt de superman met een erotische aantrekkingskracht op vrouwen, die volkomen weg van hem zijn. In veel opzichten is hij alles, wat de mensen zelf zouden willen zijn. De antiheld, de heldhaftige boosdoener en (net als de veelgesmade Raspoetin) half heilige en half zondaar. Mannen vinden hem onweerstaanbaar omdat ze niet tegen hem opkunnen en voor vrouwen vertegenwoordigt hij de volledige overgave aan de macht van de man".

Opmerking

Van de twee grootste ooit geschreven griezelromans gaat de ene (Frankenstein) over het scheppen van leven en de andere (Dracula) over het eeuwig verlangen naar het leven.

Overdag

Overdag zijn alle vampiers machteloos. In sommige verhalen werd het erotische element ook verwerkt in de aanwijzingen hoe een vampiergraf kon worden opgespoord, als het wezen erin lag te slapen. Een ongerept jongetje of meisje moest dan op een koolzwarte, maagdelijke en nog nooit gestruikelde merrie naakt over het kerkhof rijden. Het paard werd dan verondersteld schuw te worden als het bij het graf van een vampier kwam.

Aantrekkingskracht van vampiers

De aantrekkingskracht van vampiers kan psychologisch worden verklaard en het geloof in vampiers kan worden herleid tot een logische verklaring. Daarmee is echter de vraag of vampiers nu werkelijk bestaan nog niet beantwoord. Laten we allereerst stellen dat met een vampier niet bedoeld wordt iemand die leeft en ons van onze energie berooft als een parasiet. Evenmin hebben we dan het oog op iemand die toevallig dol is op bloed. Met een vampier wordt bedoeld een soort bloedzuigende geestverschijning, een zogenaamde 'levende dode'. Montaque Summers kwam als deskundige op het gebied van vampiers tot de conclusie dat "de vampiertraditie veel meer waarheid bevat dan de doorsnee-mens wil erkennen". Een eeuw geleden zouden mensen nooit geloofd hebben dat we thuis daadwerkelijk zitten te kijken naar een scherm, waarop we het laatste nieuws uit alle hoeken van de wereld zouden kunnen volgen. In het licht daarvan kan het ook niet volstrekt ondenkbaar zijn dat er een andere, spirituele wereld om ons heen bestaat, waar we nog weinig weet van hebben.