Spookburgers en miljoenen fraude

Een spookburger is een inwoner waarvan het adres onbekend is. Nederland telt enkele honderdduizenden spookburgers. Veel spookburgers gebruiken hun onzichtbaarheid om te frauderen zonder gepakt te kunnen worden. Ook zal een klein deel al overleden zijn. Bij de fraudeurs gaat het om grote sommen geld die de overheid aan hen kwijt is. Mede om die reden proberen steden hun administratie goed op orde te hebben.

Onderzoek naar fraude

Uit onderzoek is gebleken dat het bedrijfsleven en de overheid daardoor elk jaar vele miljoenen euro’s missen. Van de spookburgers is het niet duidelijk welk aantal nog in Nederland verblijft, omdat waarschijnlijk een aanzienlijk aantal geen Nederlandse nationaliteit bezit en vermoedelijk is geëmigreerd.

Hoe wordt iemand spookburger?

Er zijn verschillende manieren om spookburger te worden. Een manier die vaak voorkomt is om een verhuizing niet door te geven terwijl de burger al ergens anders woont. De gemeente kan daar na verloop van tijd achter komen omdat er geen gemeentelijke belasting meer wordt betaald, of omdat een nieuwe bewoner zich op het adres inschrijft. Een andere manier om spookburger te worden is een verhuizing opgeven terwijl de burger gewoon blijft wonen, waarbij het een tijd kan duren voordat de gemeente daar achter komt.

Gemeentelijke Basis Administratie

De stad Amsterdam heeft met 11 procent van haar bevolking de meeste inwoners met een onbekend adres. Van de grote steden volgen Den Haag en Rotterdam met 8 procent. Bij verschillende andere grote steden schommelen de percentages rond de 3 procent. De meeste adressen in die steden zijn zoekgeraakt door verhuizing. Ook komt vaak voor dat personen onmogelijk achterhaald kunnen worden door valse inschrijvingen. Na verloop van tijd worden die burgers in de GBA (Gemeentelijke Basis Administratie) gekenmerkt als vertrokken met onbekende bestemming waardoor de tellingen van de spookburgers ontstaan.

Belastingdienst met vele miljoenen oninbare schulden

De grootste schadepost ondervindt de belastingdienst die bijna 90 procent van de totale schade oploopt. Bij die dienst gaat het om ongeveer 40.000 spookburgers die een oninbare schuld hebben omdat het bij de dienst ontbreekt aan de kennis van het juiste adres. Het grootste deel van die schulden heeft te maken met ondernemingen zoals BV’s die failliet zijn geraakt en waarvan de eigenaren met de noorderzon zijn vertrokken. Het betreft daarbij loonbelasting, omzetbelasting en motorrijtuigenbelasting.

Andere overheidsdiensten

Naast de belastingdienst worden ook andere overheidsdiensten getroffen. Alleen al de gemeentelijke diensten van Amsterdam hebben miljoenen euro’s uitstaan bij de spookburgers. Ook het bedrijfsleven is zwaar de dupe van spookburgers mede omdat gerechtsdeurwaarders afhankelijk zijn van het adressenbestand van de GBA om wanbetalers op te sporen. Het BKR (Bureau Krediet Registratie) kent tienduizenden spookburgers met een negatieve registratie vanwege een betalingsachterstand met een onbekende totaalschuld omdat die niet wordt geregistreerd.

Studenten als spookburgers zonder juist adres

Een speciale groep spookburgers wordt gevormd door studenten die een ander adres opgeven dan het woonadres en daardoor als uitwonend worden beschouwd en een aanzienlijk hogere studiebeurs ontvangen dan thuiswonenden. Alle studerenden aan het MBO, HBO en WO die studiefinanciering ontvangen moeten zich verplicht inschrijven bij de gemeentelijke basisadministratie (GBA). Dat adres moet uiteraard ook het werkelijke woonadres zijn van de student en mag niet hetzelfde adres zijn als dat van de ouders omdat de student dan niet als uitwonend kan worden aangemerkt. Controles op de juistheid van de adressering worden uitgevoerd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in samenwerking met de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en de Dienst Persoons- en Geo-informatie huisbezoek. Door huisbezoeken moet duidelijk worden of een student daadwerkelijk op het opgegeven adres woont.

Geen oplossing vanwege privacywetgeving

Een deel van het probleem rond spookburgers zou opgelost kunnen worden door uitwisseling van adressen door overheidsorganisaties als belastingdienst en uitkeringsinstantie UWV maar de Privacywetgeving maakt dat onmogelijk.