Fossielen zaaien verwarring onder antropologen

Door gebrek aan fossielen die meer dan 2 miljoen jaar oud waren, ontstond een tergend probleem. Men beschikte namelijk over fossielen van twee types Australopithecinae, die tegelijkertijd in Zuid-Afrika naast elkaar hadden bestaan. Totdat deze fossielen ontdekt waren, overheerste onder wetenschappers de mening dat er niet meer dan 1 type rechtopgaande voorouders op aarde bestaan had.

Bestaande opvatting geschokt

Aangezien er maar één mensensoort bestaat veronderstelde men dat dit altijd zo geweest moest zijn. Men meende dat dit zo geregeld was door evolutie en concurrentie. Maar naarmate er meer fossielen in Zuid-Afrika werden ontdekt, werd die bestaande mening steeds ernstiger geschokt. De robuuste én de fijngebouwde typen waren voldoende verschillend om te veronderstellen dat zij twee afzonderlijke soorten vertegenwoordigden. Tenzij (zoals sommige mensen menen) de grote fossielen mannen waren en de kleine vrouwen, beide van één enkele soort. Dit is een fascinerend idee, dat nooit helemaal is losgelaten. Toch kloppen een paar dingen in die theorie niet, zoals bijvoorbeeld de verspreiding van de fossielen over de Zuidafrikaanse vindplaatsen. Immers wanneer deze theorie juist zou zijn, dan zou op sommige plaatsen de bevolking bijna uitsluitend uit mannen bestaan hebben en op andere plaatsen bijna geheel uit vrouwen. Echter al het overige bewijsmateriaal duidt erop dat de Australopithecinae-maatschappij uit gemengde groepen van zowel mannen als vrouwen bestond. Aan dit laatste feit kan moeilijk voorbijgegaan worden.

Kunnen twee rechtopgaande typen hominiden tegelijkertijd bestaan hebben?

Op deze theoretische vraag levert Zuid-Afrika geen afdoend antwoord. Wanneer de twee typen fossielen uit de Olduvai-kloof nog eens bekeken worden, dan ontstaat een schokkende verrassing. Het robuuste exemplaar uit de Olduvai-kloof (de boisei) is zó robuust dat er absoluut geen twijfel aan bestaat dat hij en het zeer fijn gebouwde exemplaar (de habilis) verschillend zijn, hoewel zij naast elkaar bestonden. Het probleem met die grote Olduvai-schedel van de boisei bestond daaruit, dat er maar 1 van was. dus: 1 enkele afwijking? Of vertegenwoordigde die schedel een derde hominide?

Stamt de Homo habilis af van de Australopithecus africanus?

Met de vondst van de Homo habilis fossielen was de afstamming van de mens naar ongeveer 2 miljoen jaar geleden teruggevoerd. 2 miljoen jaar geleden dook een Homo (die werktuigen vervaardigde) op in Oost-Afrika. Aan dit wezen was de (wat onzekere) naam habilis gegeven. Hoewel het echtpaar Leakey (die deze fossielen ontdekt en beschreven had) toen niet geloofde (en nog steeds niet gelooft) dat de Homo habilis mogelijkerwijs van de Australopithecus africanus afstamde, zijn er anderen die wel tot die conclusie kwamen. Maar totdat het probleem van de datering van de Australopithecus africanus kan worden opgelost, kan hierover geen zekerheid worden verkregen.

De tot 1971 bekende Australopithecinae-fossielen

De lijst van de tot dan bekende Australopithecinae-fossielen is (op tanden en kaken na) een nogal armzalige opsomming. Er zitten maar 3 heupbeenderen en 1 schouderblad bij. Bovendien is van alle fossielen slechts een half dozijn volledig bewaard gebleven. Toch stellen deze stukjes de antropologen in staat om de oorspronkelijke vorm te reconstrueren. De gegevens voor die lijst werden verschaft door Philip V. Tobias en Bernard Campbell.

Antropologische warboel

Wanneer er oudere habilis-vondsten zouden worden gedaan, of jongere africanus-vondsten, dan zou de vraag kunnen worden gesteld of de Homo habilis werkelijk afstamt van de Australopiticus africanus. In dat geval zouden er zelfs vier verschillende hominide typen in Afrika kunnen zijn: een groot en een klein in de Olduvai-kloof en een groot en een klein in het zuiden en geen van allen aan elkaar verwant. Dat zou een antropologische warboel worden!

Helderheid in de zaak

Er bestaat slechts één manier om die warboel te ontrafelen en dat is door meer fossielen te vinden, door een betere datering van de bestaande fossielen te verkrijgen en door dieper in de tijd door te dringen. In de hoop helderheid in deze zaak te kunnen verschaffen, werd er in 1967 een groots opgezette expeditie uitgerust om in Ethiopie naar hominide overblijfselen te zoeken. De bestemming was een afgelegen plaats in het zuidelijk deel van Ethiopie, die Omo heette.
Waarom voor deze plaats gekozen is en welke vondsten er gedaan zijn bekijken we in een volgend artikeltje.