Voorkom dat jij onterecht de schuld krijgt en zondebok wordt

Bij een fout of verkeerde beslissing wordt als eerste altijd naar de schuldige gezocht, terwijl geld en tijd beter besteed kunnen worden aan het voorkomen van herhalingen. Bij een succes is alles het omgekeerde: De veroorzaker hoeft nooit te worden gezocht want zij melden zich in groten getale spontaan. "Het succes kent veel vaders, maar mislukking is altijd een wees" luidt danook het gezegde. Voorkom dat je ten onrechte de schuld in de schoenen geschoven krijgt, en de werkelijke veroorzaker van het onheil de dans ontspringt.

Wie is Zondebok

Een opmerkelijke gewoonte is, dat ingeval van een menselijk falen, altijd ogenblikkelijk de schuldvraag wordt gesteld. Iemand de schuld in de schoenen schuiven lijkt vaak belangrijker dan het voorkomen van herhalingen.

• Natuurlijk is het zo dat met het oplossen van de schuldvraag ook het voorkomen van toekomstige missers makkelijker wordt.
• Daarnaast is het wat betreft de aansprakelijkheid nuttig om te weten welke WA-polis moet uitbetalen, wie op z’n no-claim wordt gekort enz,
• Tenslotte is het vinden naar antwoord op de schuldvraag belangrijk om te voorkomen dat verkeerden de schuld krijgen.

Maar naast deze terechte zakelijke argumenten, lijken er ook onverklaarbare emotionele redenen te zijn, waarom er altijd per sé een mikpunt en dader moet worden gevonden. Waarschijnlijk omdat anderen ook bang zijn dat bij hen de schuld in de schoenen wordt geschoven.

(De benaming: “zondebok” vindt zijn oorsprong in de wet van Mozes, Bijbel - Leviticus 16. De bok was bedoeld als offer voor God.)

Ramp bij Duisburg

Maar op het moment dat volkomen helder is, wat de oorzaak van een bepaalde schade of catastrofe is en tevens duidelijk is dat er geen opzet in het spel is, zou het zoeken naar de schuldige toch eigenlijk geen prioriteit meer hoeven te hebben? De ramp bij Duisburg in juli 2010, is daarvan een voorbeeld: Niemand heeft toen te veel toeschouwers tot het terrein van de Loveparade toegelaten, met kwade bedoelingen om een ramp te veroorzaken. Tevens was volkomen duidelijk wat de desastreuze gevolgen konden zijn, als gevolg van het te grote aantal mensen, namelijk dood door verdrukking en verstikking. Ook is het ongetwijfeld zo dat niet één persoon of instantie de zaak heeft onderschat, maar dat er meerdere mensen hebben liggen te slapen. Kortom, het was alleen nog maar belangrijk om lering uit de gemaakte (organisatie)fouten te trekken, maar kennelijk moest er toch evengoed een zondebok worden gevonden.

In de politiek

Indien "hij" het heeft gedaan kan ik de schuld niet krijgen. Als het ergens kennelijk belangrijk is om een andere partij ergens de schuld van in de schoenen te schuiven is het wel in de politiek. Het toegeven van gemaakte fouten wordt niet eerder en uitsluitend dan gedaan, indien er geen enkele ontsnappingsroute meer is. Angst voor de kiezer en peilingen leidt tot kinderachtig gedrag bij belangrijke mensen. Onterechte vrees voor gezichtsverlies. Alsof het kleinzielige ontkennen, en een ander voor een fout laten opdraaien, juist een niet veel groter gezichtsverlies veroorzaakt.

Succes kent vele vaderen

Hoe geheel anders dan bij een mislukking, is het gedrag van mensen bij succes. Het spreekwoord: "Succes kent vele vaderen" geeft aan dat het fenomeen van "jezelf op de borstkloppen" algemeen bekend is. Als er bijvoorbeeld in een commercieel bedrijf een flop met een bepaald product is, omdat het bedenksel niet aanslaat, wil iedereen dat liefst zo snel mogelijk vergeten.

Als daarentegen een bedrijf succesvol is met de verkoop, zullen velen binnen de onderneming het succes naar zich toetrekken:

• De reclameafdeling, omdat er zo’n goede verkoopfolder is ontworpen.
• De vertegenwoordiger omdat hij zo'n goede relatie met z’n klanten heeft en door zijn wilskracht die mooie order is geboekt.
• Het productmanagement dat zo’n goede marktkennis en vooruitziende blik heeft gehad.
• De inkoper omdat hij de beste materialen met optimale prijs/kwaliteitverhouding selecteerde.

• En het showroompersoneel, de interieurdienst, de technische dienst, de servicedienst, afdeling personeelszaken t/m de toiletjuffrouw, hebben ook allemaal een goede reden waarom het zonder hen ook nooit zou zijn gelukt om dergelijke gunstige bedrijfsresultaten te behalen.

Succes hebben we uiteraard allemaal nodig, en het is natuurlijk goed dat iedereen binnen het bedrijf geniet van het succes dat ook inderdaad vaak het resultaat is van hard werken en teamwerk. Wat opmerkelijk dan toch dat als er ergens een flop met een product is iedereen zich in stilzwijgen hult en hooguit de verkoopleiding onder druk zal moeten toegeven dat (ik, men, we, hij?) de markt verkeerd heeft ingeschat.

Succes kent geen tijd

Over onze successen hebben we het ook vaak nog jaren later: “Weet je nog dat ik dat doelpunt scoorde”, maar het is zelden: “weet je nog dat ik die penalty miste”.

Succes zonder beloning

Stel dat iemand destijds in Duisburg had gezegd: we pakken het anders aan, of dat iemand in Apeldoorn tijdens Koninginnedag 2009 had gezegd: laten we daar op die weg een hek plaatsen, waardoor beide rampen niet hadden gebeurd. We zouden deze helden nooit hebben ontdekt en zelf hadden ze het ook niet beseft. Daarom ben jij misschien ooit ook wel een held al zal jij en je omgeving het nooit weten.