Kredietcrisis en zelfmoord – de mogelijke oorzaken

De kredietcrisis en zelfmoord: op 6 januari 2009 werd bekend dat de 74-jarige Duitse miljardair Adolf Merkcle zichzelf van het leven had beroofd nadat hij bijna zijn hele zakenimperium ten onder zag gaan. De man sprong voor de trein nadat zijn bedrijven door de crisis in een wanhopige situatie terecht waren gekomen. Waarom plegen mensen tijdens de kredietcrisis zelfmoord? En is de kredietcrisis altijd de enige reden voor die zelfmoord?

Onzekerheid en onmacht door de kredietcrisis

De onderzekerheid en zijn onmacht om iets aan de situatie te doen, braken de enthousiaste ondernemer wiens vermogen ooit op 6.7 miljard werd geschat. De man leed vorig jaar honderden miljoenen euro’s verlies door mislukte speculaties met aandelen Volkswagen.

Zelfmoord tijdens MKZ crisis

Zijn zelfdoding tijdens crisissen staat niet alleen. Tijdens de Mond en Klauwzeer crisis beroofden zeker tien boeren van wie het vee was geruimd zich van het leven. Ook de Zuid-Koreaanse boerenleider Lee Kyun Hae pleegde zelfmoord voor het oog van de wereld, omdat hij vond dat hij voor een groot deel gefaald had, nadat de vrijhandel was ingevoerd. De leider liet een verklaring na waarin ondermeer stond dat de vrijhandel de boerengemeenschappen in zijn land zou vernietigen. Hij meende dat de agrariërs hun inkomens zouden zien verdwijnen, bankroet zouden gaan en de dat de boeren of naar de stad zouden trekken of zelfmoord zouden gaan plegen.

Zelfdodingen bij landbouwcrisis India

In India lag het aantal zelfdodingen tijdens de landbouw crisis in 2007 zelfs rond de 16.632. Door tegenvallende katoenoogsten pleegden alleen al in de staat Maharashtra 4.238 boeren zelfmoord, een vierde van het aantal zelfmoorden in het land. Het totaal aantal zelfdodingen bij landbouwers in dat land sinds 1997 ligt op 182.936. Volgens het Indiase ministerie van Landbouw is de voornaamste oorzaak voor de zelfmoorden de grote schuld die de boeren hebben. Veel landbouwers hebben leningen aangegaan bij privé geldstrekkers die tot 120 procent interest vragen en op een gegeven moment zien zij geen uitweg meer.

Hoewel het daarmee lijkt dat geld of het ontbreken daarvan een belangrijke reden is om zelfmoord te plegen, ligt het zo eenvoudig niet. Zelfbeeld, eenzaamheid, psychische ziekten en het ontbreken van een sociaal netwerk lijken een grote rol te spelen in situaties die uitzichtloos lijken. Bovendien zijn er ook heel veel mensen in dezelfde situatie die heel anders met de problematiek omgaan en zich niet van het leven beroven.

Waarom deze weg?

Bram Bakker en Bram Hulzebos geven in hun boek ,,Loden Last. Het Taboe rond zelfmoord’’ aan dat de vraag waarom iemand eigenlijk zelfmoord pleegt eigenlijk niet te beantwoorden is. Eventuele psychiatrische ziekten spelen een belangrijke rol, maar er zijn ook mensen die zelfmoord plegen zonder een psychiatrische aandoening. Dit gebeurt dan omdat ze bijvoorbeeld verlaten zijn door hun partner, failliet zijn of ruzie met de kinderen hebben. Dit zorgt volgens de schrijvers en psychiaters waarschijnlijk voor een gevoel van eenzaamheid. Daarbij is het volgens hen moeilijk aan te geven wat eenzaamheid precies inhoudt, want je eenzaam voelen en eenzaam zijn is niet hetzelfde. Een eenzaam gevoel is een veel voorkomend, maar vaak genegeerd verschijnsel bij psychiatrische ziekten, hoewel het niet tot één van de kenmerken van een depressie wordt gerekend.

Erfelijkheid en neurobiologische kwetsbaarheid bij zelfmoord

Bovendien is het moeilijk in te schatten in welke mate erfelijkheid en neurobiologische kwetsbaarheid een rol spelen bij zelfmoordpogingen. Volgens Bakker en Hulzebos lijkt het erop dat er een aangeboren kwetsbaarheid voorkomt in bepaalde families voor het plegen van suïcide. Daarnaar is eigenlijk weinig biologisch onderzoek gedaan, maar het gebeurt wel steeds meer. Zo is bijvoorbeeld vastgesteld dat bij mensen die zelfmoord hebben gepleegd, het cholesterolgehalte beneden gemiddeld is. Wat daarvan de betekenis is, is echter niet bekend.

Cognitief vermogen en zelfmoord

Ook het cognitieve vermogen, of te wel de denkbeelden die iemand over zich zelf heeft, zijn vaak cruciaal. Dit is omdat ze staan voor wat iemand werkelijk over zichzelf denkt. Een persoon die vindt dat hij door de kredietcrisis of andere omstandigheden gefaald heeft kan zo’n negatief gevoel over zichzelf hebben, dat zelfmoord de enige uitweg nog lijkt. Ook iemand met een depressie (wat veroorzaakt kan worden door een traumatische ervaring als het verlies van geld of andere zekerheden) heeft vaak een overdreven, niet met de realiteit strokend negatief beeld van zichzelf. Hij voelt zich waardeloos, somber en tot niets in staat.

Posttraumatische stressstoornis en zelfmoord

Ook de posttraumatische stressstoornis (PTSS) kan volgens Bakker in het boek ,,Te gek om los te lopen’’ alleen ontstaan door de combinatie van een traumatische ervaring met een bepaalde aanleg. De kans dat er ooit zoiets als een specifiek traumagevoeligheidsgen wordt gevonden is klein, maar de stelling dat een bepaalde genetische constitutie een belangrijke rol speelt, wordt door de meeste experts wel onderschreven. De aanleg om PTSS te krijgen na een traumatische ervaring is waarschijnlijk bovendien ook nog eens niet erg specifiek. Zo wordt verondersteld dat depressief worden na bijvoorbeeld een relatiebreuk ook met aanleg te maken heeft. De genetische aanleg zou zelfs een risico zijn voor het krijgen van alle mogelijke depressieve en angststoornissen. Het inzicht dat een traumatische ervaring bij iemand zonder enige erfelijke aanleg meestal niet zal resultaten in PTSS, geeft nog niet een duidelijk beeld van wanneer en bij wie psychische klachten als gevolg van een trauma kunnen ontstaan.

Sociale omstandigheden bij zelfmoord

Zo spelen ook iemands omstandigheden een belangrijke rol. Een partner, familie of goede vrienden kunnen bijvoorbeeld veel invloed hebben op de mogelijkheden van het slachtoffer om het trauma op een ,,gezonde’’ manier te verwerken. Dat geldt overigens zowel in positieve als in negatieve zin. Een begrijpende en steunende houding van naasten heeft vaak een zeer gunstig effect, terwijl een gebrek daaraan er juist toe kan leiden dat iemand zich nog eenzamer gaat voelen dan vaak al het geval is na het meemaken van een traumatische gebeurtenis.