mijn kijk op

Waarom de wintertijd weer eind september zou moeten ingaan

Vanaf 1996 tot heden gaat de klok op de laatste zondag in oktober een uur terug en gaat de wintertijd in. Dit is eigenlijk een maand te laat want vóór 1996 ging de klok al op de laatste zondag in september een uur terug, zowel zomer- als wintertijd duurden toen elk zes maanden lang. In de oude situatie liepen zomer- en wintertijd mooi synchroon met de lengte van de dagen en nachten, dat is in de huidige situatie niet het geval. De voordelen van energiebesparing die voort zouden komen uit de huidige langere zomertijd van zeven maanden zijn omstreden, en veel mensen hebben last van het grote tijdsverschil die de te lange zomertijd met zich meebrengt. Het beste zou dus zijn om de wintertijd weer eind september in te laten gaan. Van 1981 tot en met 1995 gold in Europa een zomertijd die van eind maart tot eind september liep, en een wintertijd die van eind september tot eind maart liep. De Europese Unie heeft dit in 1996 gewijzigd, de periode van de zomertijd werd met een maand verlengd, en de wintertijd met een maand verkort, sindsdien wordt de klok pas in eind oktober een uur teruggezet. Waren de regels in 1996 niet gewijzigd dan was in 2016 de wintertijd al in het weekend van 24 op 25 september ingegaan. Er is een aantal goede redenen te bedenken waarom de klok het beste weer, als vanouds, in september moet worden teruggezet.

In oktober is het soms al winter

Op 14 oktober 2015 viel in Zuid-Limburg de eerste sneeuw, en ook in de rest van Oost-Nederland lag de temperatuur rond de vier tot zeven graden, vooral in het oosten van het land was het die dag behoorlijk winters. Het weerbeeld was ronduit grijs en donker, het had wel iets weg van de bekende donkere dagen rond kerst. De vraag die tijdens dit soort dagen dan ook oprijst is waarom de klok tijdens deze 'winterdagen' nog steeds op zomertijd moet staan. Zomertijd tijdens winterse dagen in oktober, het lijkt niet echt logisch. Gezien de grote kans op herfstachtige en soms zelfs winterse dagen in oktober is het logischer om de wintertijd al eind september in te laten gaan in plaats van eind oktober.

De wintertijd is onze originele tijd

Onze originele tijd is niet de zomertijd, maar de wintertijd. Om heel specifiek te zijn ligt de locatie van Nederland zelfs tijdens de wintertijd 35 minuten “te veel” naar het westen. Als gevolg hiervan staat de zon tijdens wintertijd niet om 12.00 uur maar ongeveer om 12.35 uur op het hoogste punt. Hoe dan ook, de wintertijd heeft slechts 35 minuten verschil met de werkelijke tijd, maar de zomertijd heeft een verschil van maar liefst ruim anderhalf uur. Feitelijk plaatsen we Nederland tijdens de zomertijd anderhalf uur buiten onze werkelijke tijdszone, en dus ook buiten onze eigen biologische klok, en dat gedurende zeven maanden van het jaar.

Voordat de huidige lengte van zomer- en wintertijd in 1996 werd ingevoerd duurden de zomer- en wintertijd beide zes maanden. Omdat vanaf 1996 de klok pas eind oktober weer op wintertijd wordt gezet, bedraagt de huidige lengte van de zomertijd maar liefst zeven maanden, dit betekent dat nog een maand langer met een onnatuurlijk groot tijdsverschil van anderhalf uur moet worden geleefd. Uit onderzoek van Rijksuniversiteit Groningen samen met de Ludwig-Maximilians-Universität in München bleek dat de zomertijd een nadelig effect heeft op onze biologische klok. Conclusie: aangezien de zomertijd een te groot verschil geeft met de werkelijke tijd ondervindt onze biologische klok hinder, het zou dus een goede stap voorwaarts zijn om de periode van de zomertijd te verkorten en de wintertijd met een maand te verlengen door deze al eind september in te laten gaan.

De zomertijd hoort bij lange dagen, de wintertijd bij korte

Het systeem dat we vóór 1996 kenden was logischer dan het huidige. Tijdens de periode van zes maanden waarin de dagen langer zijn dan de nachten gold toen de zomertijd, en tijdens de periode waarin de dagen korter zijn dan de nachten gold toen de wintertijd**. Begrijpelijk, logisch en ook nog eens makkelijk te onthouden voor iedereen. In het huidige systeem duurt de zomertijd nog een maand langer voort, terwijl de dagen allang korter zijn geworden dan de nachten. De zomertijd heeft eigenlijk niets te zoeken in een periode waarin de verhouding tussen dag en nacht winters te noemen is. Veel mensen beginnen zich halverwege oktober dan ook al af te vragen wanneer de klok nu eens terug moet worden gezet, dat komt omdat eind september een veel logischer tijdstip zou zijn. Conclusie: als zowel zomer- en wintertijd ieder weer zes maanden zouden duren dan loopt dit mooi synchroon met de verhouding tussen de lengte van de dagen en nachten, een goede reden om de wintertijd weer eind september in te laten gaan.

** om precies te zijn: feitelijk liggen de grenzen waarop de dagen langer of korter beginnen te worden dan de nachten ongeveer op 21 maart en 21 september, dat is meestal zo’n vijf tot acht dagen vroeger dan de ingang van zomer- en voormalige wintertijd.

Het effect van energiebesparing wordt steeds kleiner

Dat de Europese Unie in 1996 besloten heeft de wintertijd een maand later in te laten gaan had als doel om nog meer energie te besparen. Of met de zomertijd, en het verlengen ervan, daadwerkelijk energie wordt bespaard is altijd onderwerp van discussie geweest. Maar door de flinke toename van het gebruik van spaarlampen in begin 21e eeuw kan worden gesteld dat, mocht er een positief effect zijn van het hanteren van de zomertijd, dit positieve effect steeds kleiner wordt. Het zijn vooral de energievreters als computers, koelkasten, tv’s en wasmachines die veel stroom gebruiken, en in steeds mindere mate de verlichting. Deze grote stroomverbruikers staan altijd aan, ongeacht of het nu licht of donker is. Conclusie: aangezien het mogelijke positieve effect van de zomertijd, waarover altijd al veel discussie is geweest, steeds kleiner wordt als gevolg van het toenemend gebruik van spaarlampen kan de wintertijd net zo goed al eind september ingaan in plaats van eind oktober en kan de klok prima al eind september worden teruggezet.

Twee keer wennen aan het donkerder worden in de ochtend

De meeste werkende mensen die doordeweeks iedere dag rond zeven uur opstaan merken dat het in oktober in de ochtend steeds donkerder begint te worden, dat is een gevolg van de zomertijd, we staan feitelijk een uur te vroeg op. Als dan pas eind oktober de klok op wintertijd wordt gezet is het opeens in de ochtend weer licht, waarna het vervolgens in de loop van november en december weer opnieuw in de ochtend donkerder begint te worden. Er moet als zodanig twee keer worden gewend aan het donkerder worden van de ochtenden. Dat betekent ook dat onze biologische klok twee keer in de "winterstand" moet schieten in plaats van een keer. Als de klok al eind september zou worden verzet naar wintertijd doet zich dit probleem in mindere mate voor, immers in september is het in de ochtend nog niet zo donker, er hoeft dan voor de meeste mensen maar een keer worden gewend aan het donkerder worden van de ochtenden, en dat is in de aanloop rond november en december. Een goede reden dus om de wintertijd weer eind september in te laten gaan.

Hoe moet het dan wel?

De regulering van zomer- en wintertijd is op Europees niveau geregeld, dat betekent dat het niet zo eenvoudig is om deze regels snel te wijzigen (het heeft goedkeuring nodig van alle 28 lidstaten). Er zullen dus nog heel wat klokken moeten worden verzet eer de oorspronkelijke wintertijd zal zijn hersteld naar de situatie van vóór 1996. Er zijn ook mensen die pleiten voor een algehele afschaffing van de zomertijd, dat is niet echt een goed idee. De lange avonden tijdens de zomerperiode hebben wel degelijk een nuttige functie, bijvoorbeeld opname van extra vitamine D. Er zijn ook mensen die pleiten voor een afschaffing van de wintertijd, die optie is de slechtste van allemaal, want dat zou betekenen dat er 12 maanden per jaar met een verschil tussen de klok en de biologische klok van anderhalf uur moet worden geleefd, dat is niet echt gezond. Het beste zou zijn om de klok weer eind september terug te zetten in plaats van eind oktober, dan kunnen we weer ouderwets gaan “winteren” wanneer de dagen korter zijn dan de nachten, en kunnen we weer ouderwets gaan “zomeren” als de dagen langer zijn dan de nachten. Zowel de zomertijd als de wintertijd krijgen dan weer een gelijke periode van zes maanden.